بيابان؛ سفره پربركت، اما متروك ايران
عجايب كوير ايران
دكتر حميد عباس‌نژاد مدرس دانشگاه مي‌گويد: «منطقه گندم بريان شهداد كه گرم‌ترين نقطه كوير در جهان و در قلب ايران به شمار مي‌رود، به كره ماه مي‌ماند و گدازه‌هاي سياه رنگ واقع در اين منطقه، نور خورشيد را بيش از حد معمول جذب مي‌كند و باعث افزايش بيش از حد دما مي‌شود. همچنين برخي لايه‌هاي شكل گرفته در كوير، از نظر زمين شناسي غير قابل باروري است».
شهداد، در شرق ارتفاعات كرمان با نخلستان‌ها و باغ‌هاي مركبات و نيز آثار تمدن شش هزار ساله «آراتا» از ديدني‌هايي است كه به راستي در طبيعت نفس‌گير كوير، نفس هر طبيعت‌گردي را مي‌گيرد.
پرفسور پرويز كردواني بيابان‌شناس معروف نيز اين منطقه را به دليل وجود گدازه‌هاي آتشفشاني، گرم‌ترين نقطه كره زمين به شمار آورده كه دماي آن در تابستان در سايه به 60 درجه سانتيگراد بالاي صفر نزديك مي‌شود.
وي با اشاره به تپه‌هاي تخم‌مرغي شكل در كوير شهداد كه به‌طور منظم چيده شده‌اند، مي‌افزايد: «در بيابان شهداد، هيچگونه حيات، موجود زنده و حتي باكتري وجود ندارد و شايد يگانه نقطه فاقد حيات در كره زمين محسوب شود، سرزميني كه هنوز بسياري از طبيعت‌گردان، كاشفان و ديرين‌شناسان جهان آرزوي بازديد و پيمايش تمامي آن را دارند. شهداد با هفت هزار سال تاريخ مستند، يكي از كهن‌ترين تمدن‌هاي بشري است.
منطقه گندم‌بريان به مساحت 480 كيلومتر، جايي در داخل اين كلوت‌هاست. هر باراني كه بر كوير لوت مي‌بارد، صورتي تازه براي هر كلوت مي‌سازد و باد و باران، دو معمار قسم خورده کلوت‌اند. در اين منطقه به علت گرماي زياد، دانه گندم به حالت برشته درمي‌آيد و به همين خاطر به آن «گندم بريان» گفته مي‌شود».
پروفسور كردواني همچنين مي‌گويد: «سوراخ نبودن لايه ازون در فضاي بالاي كوير لوت از مهم‌ترين قابليت‌هاي اين دشت بزرگ ايران است و اشعه آفتاب در كوير لوت نه تنها خطرناك نيست، بلكه خاصيت درماني نيز دارد، بنابراين، ماسه درماني و آفتاب‌درماني از قابليت‌هاي مهم كوير لوت است».
به گزارش خبرگزاري ميراث فرهنگي، وي يكي ديگر از جاذبه‌هاي گردشگري اين منطقه را برنزه كردن پوست براي گردشگراني كه علاقه بسياري به اين امر دارند، مي‌داند، ضمن اينكه توريستها نيز در شب، كوير لوت را محل مناسبي براي رصد ستارگان ميدانند.
براساس گزارش‌هاي موجود، درجه حرارت در قسمت مياني كوير لوت بسيار بالاتر از صحراي آفريقا و نواداست، به طوري كه صحراي آفريقا و عزيزيه ليبي 57 درجه است اما در دشت لوت 65 درجه گزارش شده است. يك ژنرال انگليسي در ايران پس از ديدار از كلوت‌ها مي‌گويد: «آثار مهم كلوت‌ها از عجايب طبيعت است و كسي كه از اين منطقه عبور مي‌كند، از شگفتي آن به خود مي‌لرزد و اين حس القا مي‌شود كه انسان در ساخت و ساز آنها نقش داشته است».
نگرش جهاني به كوير
سازمان ملل متحد سال ۲۰۰۶ را به عنوان سال بين‌المللى کوير و کويرزدايى نام‌گذارى کرد. اين اقدام به منظور افزايش آگاهى عمومى مردم جهان به منظور حمايت از تنوع زيستى سرزمين‌هاى خشک که يک‌سوم کره زمين را تشکيل مى‌دهند و نيز حمايت از دانش بومى ۲ ميليارد انسانى که در کوير زندگى مى‌کنند صورت گرفته است.
غول بيابان بيدار مي‌شود
دانشمندان پيش‌بيني مي‌كنند زمين تا سال 2100 ميلادي خشكسالي‌هاي شديد به خود خواهد ديد و تا آن زمان 30 درصد كل اين سياره خاكي بيابان مي‌شود. به گزارش ايسنا، خشكسالي بيشتر دامن كشورهاي پيشرفته را خواهد گرفت و فوج عظيم گرسنگان و تشنگان در اين سرزمين‌ها قد علم خواهند كرد چرا كه كشاورزي اين كشورها نابود خواهد شد.
بيابان‌زايي پديده‌اي است كه باعث كاهش قوه بارخيزي و توليدي خاك مي‌شود و حدود 14 درصد مردم جهان در مناطق كويري و بياباني زندگي مي‌كنند. دكتر محمدطاهر نظامي مدرس دانشگاه نيز معتقد است: «خشكي و كم آبي، شور شدن، قليايي، زه‌دار شدن و از بين رفتن عناصر حاصلخيز خاك از عوامل اصلي بيابان‌زايي هستند كه نهايتاً منجر به ضعف پوشش گياهي مي‌شوند كه محدوديت زندگي گياهي و جانوري را به دنبال دارد».
وي با اشاره به مناطق خشك و نيمه خشك دنيا كه 40 درصد سطح كره خاكي را تشكيل مي‌دهند، يادآوري كرد: حدود 800 ميليون نفر از مردم جهان در مناطق كويري و بياباني زندگي مي‌كنند». اين مدرس دانشگاه اكوسيستم‌هاي بياباني را ضعيف و شكننده مي‌داند و مي‌افزايد: «بي‌توجهي به مراتع فقير و چراي نامناسب و بي رويه باعث تبديل آن اراضي به بيابان مي‌شود، دخالت‌هاي غلط انسان در طبيعت باعث شده شتاب بيابان‌زايي از فعاليت‌هاي بيابان‌زدايي پيشي بگيرد به‌طوري كه به گفته برخي كارشناسان هر سال بخش عظيمي از كشور با شدت يك درصد به سوي بيابان‌زايي پيش مي‌رود».
وي با اشاره به برنامه‌هاي اصلاح مراتع بياباني از 40 سال پيش تاكنون تصريح كرد: «نهال‌كاري، بذركاري، عمليات نظارت، قرق بخش عظيمي از مناطق بحراني، تثبيت تپه‌هاي شني متحرك و حتي استفاده از مالچ نفتي از جمله اقداماتي است كه در جهت بيابان‌زدايي انجام گرفته است».
ايران، يكي از كشورهاي پيشرو و با سابقه در اجراي برنامه‌هاي بيابان‌زدايي در منطقه و جهان است و در سال‌هاي پيش از انقلاب با اجراي موفق طرح‌هاي مبارزه با بيابان‌زايي، مردمي كه گرفتار غول بيابان بودند به همكاري با مجريان طرح پرداختند و در نهايت ايران جزو پنج كشور موفق در اجراي برنامه‌هاي مهار بيابان‌زايي و تثبيت شن‌هاي روان شناخته شد و در سال‌هاي اخير نيز امكانات و بودجه براي بيابان‌زدايي دو تا سه هزار برابر شده، اما به دليل مديريت ضعيف بخش منابع طبيعي غول بيابان دوباره به پا‌خاسته و فعال شده است.
