مراقبت از حساس ترین نقطه بدن
اگر از لنز استفاده مي‌كنيد احتمالا سوالات بسياري درباره لنز، نگهداري و عوارض ناشي از آن و... داريد. در اين مطلب دكتر سيد محمد ميرآفتاب، فوق‌تخصص قرنيه چشم هر آنچه نياز داريد كه درباره لنز بدانيد را به شما مي‌گويد.
بهترين فردي كه مي‌تواند خرابي لنز را تشخيص دهد، پزشك است به همين دليل فرد بايد هميشه تحت‌نظر پزشكي باشد كه لنز را براي او تجويز مي‌كند. پزشك چشم را با لنز از پشت ميكروسكوپ نگاه مي‌كند تا مطمئن شود لنز سالم است، پارگي، خراش و خوردگي ندارد، رسوبات روي آن كم است و... در حالي كه خود فرد به تنهايي نمي‌تواند اين موارد را چك كند. علاوه‌بر اين‌ها بلندترين مدتي كه مي‌توان از يك لنز استفاده كرد يك‌سال است (البته اگر زمان كمتري روي آن درج شده، بايد كمتر استفاده شود.)
در آستیگماتیسم شدید لنز نرم مناسب نیست
لنزها را به 2 دسته كلي نرم و سخت تقسيم مي‌كنند؛ لنزهاي نرم تحمل‌شان آسان‌تر است، بزرگ‌تر هستند و معمولا براي اصلاح نزديك‌بيني يا دوربيني تجويز مي‌شوند اما اگر چشمان فردي آستيگماتيسم شديدي داشته‌باشد اين لنزها چندان براي او قابل استفاده نيست مگر اين‌كه از يكسري لنزهاي سفارشي استفاده كند. اين لنزها براي هر فرد براساس نمره چشم و آستيگماتيسم آن تجويز مي‌شود.
اين روزها لنزهاي نرم بيشتر استفاده مي‌شوند چون استفاده از آن‌ها بسيار راحت و احتمال ايجاد عوارض آن‌ها كمتر است به خصوص نسل‌هاي جديد اين نوع لنز كه از سيليكون هيدروژن هستند و اكسيژن مي‌تواند به راحتي در آن‌ها نفوذ كند و در نتيجه فرد مي‌تواند مدت زمان طولاني‌تري از آن‌ها استفاده كند.
لنزهاي سخت بيشتر به كساني توصيه مي‌شود كه با عينك ديد خوبي را پيدا نمي‌كنند مثل افرادي كه قرنيه‌شان نامنظمي‌هايي مثل قوز قرنيه دارد، در اين حالت لنز نامنظمي‌هاي قرنيه را مي‌پوشاند و فرد ديد بهتري را پيدا مي‌كند. لنزهاي سخت نيز اين روزها بسيار متفاوت از لنزهاي قديمي هستند، به اين معنا كه قابليت نفوذپذيري اكسيژن در آن‌ها بيشتر است. يك نوع ديگر از لنزها، لنزهاي هيبريدي هستند كه تركيبي از لنزهاي نرم و سخت هستند. مركزشان لنز سخت است تا نامنظمي‌هاي قرنيه را بپوشاند و اطراف‌شان نرم است تا تحمل آن‌ها براي فرد آسان‌تر باشد.
لنز آسيب‌ديده را دور بيندازيد
بهترين فردي كه مي‌تواند خرابي لنز را تشخيص دهد، پزشك است به همين دليل فرد بايد هميشه تحت‌نظر پزشكي باشد كه لنز را براي او تجويز مي‌كند. پزشك چشم را با لنز از پشت ميكروسكوپ نگاه مي‌كند تا مطمئن شود لنز سالم است، پارگي، خراش و خوردگي ندارد، رسوبات روي آن كم است و... در حالي كه خود فرد به تنهايي نمي‌تواند اين موارد را چك كند. علاوه‌بر اين‌ها بلندترين مدتي كه مي‌توان از يك لنز استفاده كرد يك‌سال است (البته اگر زمان كمتري روي آن درج شده، بايد كمتر استفاده شود.)گاهي هم ناخن بلند بعضي از خانم‌ها ممكن است كمي خراش يا پارگي روي لنز ايجاد كند، در اين صورت حتما بايد لنز را دور انداخت چون همان پارگي ضمن اين‌كه تحمل لنز را سخت مي‌كند مي‌تواند روي قرنيه خراش ايجاد كند و همان خراش دردسر بيافريند.اگر هم وقتي لنز را در چشم مي‌گذاريد و احساس مي‌كنيد كه جسمي خارجي در چشم داريد و اين اتفاق مرتب تكرار مي‌شود، حتما لنز شما مشكل دارد.
هستند كساني كه بنا به ادعاي خودشان كاملا بهداشت لنز را رعايت مي‌كنند ولي باز به عفونت‌هاي چشمي دچار مي‌شوند. براي كساني كه از لنز استفاده مي‌كنند هميشه احتمال عفونت وجود دارد. چون لنز يك جسم خارجي است كه روي قرنيه قرار مي‌گيرد، ممكن است روي قرنيه خراش ايجاد كند و... به‌همين دليل كساني كه از لنز استفاده مي‌كنند بايد علاوه براين‌كه هرشب لنزشان را ضدعفوني مي‌كنند، هنگام خواب آن را در بياورند، همچنين به عمق و مدت زمان استفاده از لنز نيز توجه كنند، معمولا هر لنز را بيشتر از يك‌سال نمي‌توان استفاده كرد هرچند مدت زمان بيشتري روي آن درج شده باشد، البته لنزهاي 6 ماهه، 3 ماهه و يك‌بار مصرف نيز وجود دارد كه چون فرد مدت زمان كوتاه‌تري از آن‌ها استفاده مي‌كند عارضه كمتري نيز ايجاد مي‌كنند. هرچقدر از يك لنز مدت زمان طولاني‌تر و به‌طورمرتب‌تري استفاده شود احتمال نشستن رسوب روي آن بيشتر مي‌شود و همين رسوب مي‌تواند به يك كانون تبديل شود كه ميكروب روي آن سوار شود. در واقع علاوه بر رسوبات خارجي درون خود چشم نيز رسوباتي وجود دارد كه روي لنز مي‌نشيند. بعضي‌ها هم هستند كه لنزهاي يك‌بار مصرف را چندبار مصرف مي‌كنند كه اين مي‌تواند شانس ايجاد عوارض را بيشتر كند.
اصولا وقتي لنز روي چشم قرار مي‌گيرد اكسيژن از طريق اشك تامين مي‌شود، وقتي فرد مي‌خوابد چون پلك بسته است تبادل اكسيژن اشك با محيط كم مي‌شود و در نتيجه اكسيژني وجود نخواهد داشت كه از لنز عبور كند و به قرنيه برسد بنابراين قرنيه دچار كمبود اكسيژن مي‌شود، حتي اگر لنز قابليت نفوذپذيري بالايي براي اكسيژن داشته باشد، وقتي اكسيژني در فضاي چشم وجود ندارد، هيچ تفاوتي نمي‌كند. علاوه بر اين‌ها ريسك عفونت با استفاده طولاني‌مدت از لنز بالا مي‌رود. در واقع اين‌گونه نيست كه خوابيدن با لنز حتما مشكل ايجاد مي‌كند ممكن است فردي چند شب هم با لنز بخوابد و اتفاقي نيفتد ولي يك‌دفعه دچار مشكل شود.
هر فردي بايد با توجه به ويژگي‌هاي چشم خود لنز بخرد، علاوه بر نمره عينك و چشم، انحنا و شرايط سطح قرنيه نيز بايد در انتخاب نوع لنز يا انحناي لنز در نظر گرفته شوند تا ميزان ايجاد عوارض به حداقل برسد به همين دليل حتما بايد تجويز لنز توسط يك چشم پزشك صورت بگيرد.
در محیط‌های پر گردو غبار لنز نگذارید
مهم‌ترين عوارض ناشي از لنز ايجاد عفونت است تا جايي كه مي‌تواند صدمات جبران‌ناپذيري به ديد فرد بزند؛ بهترين راه اين است كه از به وجود آمدن اين عارضه پيشگيري كنيد. اولين توصيه اين است، كساني كه از لنز استفاده مي‌كنند، معاينات دوره‌اي داشته باشند، معمولا بايد بين هر 3 تا 6 ماه به يك متخصص چشم مراجعه كنند تا هم چشم‌ها معاينه شوند و هم لنز چك شود تا رسوبات و آلودگي‌هاي روي آن توسط پزشك كنترل شده و درصورت لزوم لنز تعويض شود.
دومين راهكار براي پيشگيري از عفونت‌هاي چشمي رعايت بهداشت لنز است، اين كه چگونه از لنز استفاده شود، چگونه ضدعفوني شود و...همچنين بعضي از محيط‌ها هستند كه احتمال آلودگي در آن‌ها بيشتر است مثل استخر، سونا و... چون يكسري از ميكروب‌ها در آب استخر يا آب شهري وجود دارند كه براي يك فرد عادي مشكلي را ايجاد نمي‌كنند، ولي كافي است استفاده از لنز خراش كوچكي را روي قرنيه ايجاد كرده باشد، در نتيجه ميكروب‌ها به چشم نفوذ و فرد را بيمار مي‌كنند. اين عارضه درمان طولاني دارد و ممكن است تا مدت‌ها فرد درگير شود.
اگر در محيط‌هاي پر گردوخاك زياد رفت‌وآمد مي‌كنيد بهتر است كمتر لنز در چشم‌هاي‌تان بگذاريد يا حداقل از يك عينك محافظت‌كننده استفاده كنيد تا مشكل كمتري براي‌تان ايجاد شود.
اگر چشم دچار قرمزي، تاري ديد و درد شد يا احساس وجود جسم خارجي در آن به وجود آمد، بايد بلافاصله لنز را درآورده و چند ساعتي استراحت كند و از قطره‌هاي مرطوب‌كننده مثل اشك مصنوعي استفاده شود تا بهبود يابد. ممكن است يك خراش جزئي يا تحريك چشمي باعث به وجود آمدن اين عوارض شده باشد و با استفاده نكردن از لنز رفع شود اما اگر اين علائم يعني درد، تاري ديد و... شدت پيدا كرد و بعد از چند ساعت در آوردن لنز بهبود پيدا نكرد بايد بلافاصله به پزشك مراجعه شود.
اگر چشم‌های‌تان خیلی ضعیف است از لنز استفاده کنید
اول از همه كساني كه نامنظمي‌هاي قرنيه آن‌ها به شكلي است كه ديگر عينك جوابگوي آن‌ها نيست بايد از لنز استفاده كنند، مثلا ما هميشه به كساني كه مبتلا به قوز قرنيه هستند توصيه مي‌كنيم تا جايي كه مي‌توانند از لنز استفاده كنند. دوم كساني كه نزديك‌بيني يا دوربيني شديدي دارند؛ معمولا شيشه عينك اين افراد بسيار ضخيم مي‌شود و در نتيجه ممكن است ظاهر ناخوشايندي پيدا كنند، در اين حالت پيشنهاد مي‌كنيم از لنز استفاده كنند، علاوه‌براين چون نمره چشم آن‌ها بالاست با عينك ديد آن‌ها محدود مي‌شود و فقط مركز عينك است كه ديد خوبي به آن‌ها مي‌دهد ولي لنز مي‌تواند به آن‌ها ديد بهتري بدهد.
لنزهای طولانی مدت را شب‌ها دربیاورید
يكي از لنزهايي كه اين روزها بسيار تبليغ مي‌شود لنزهايي هستند كه مي‌توان براي مدت زمان طولاني از آن‌ها استفاده كرد، چون قابليت بالايي براي عبور اكسيژن دارند و گفته مي‌شود مي‌توان حتي يك هفته تا يك ماه به‌طور دائم آن‌ها را در چشم گذاشت؛ از يك جهت اين حرف درست است براي اين‌كه اين لنزها قابليت نفوذپذيري زيادي براي اكسيژن دارند بنابراين قرنيه آسيب نمي‌بيند ولي از طرف ديگر همه كساني كه از اين نوع لنز استفاده مي‌كنند بايد بدانند هرچقدر مدت زمان طولاني‌تري اين نوع لنز را در چشم بگذارند احتمال ابتلا به عفونت بيشتر مي‌شود. به‌همين دليل به همه افرادي كه از اين نوع لنز استفاده مي‌كنند توصيه مي‌شود شب با لنز نخوابند و هر شب لنز را دربياورند.
گاهي در آرايشگاه‌ها لنزهاي رنگي را به‌طور اشتراكي استفاده مي‌كنند و به مشتري‌ها قرض مي‌دهند، اين كار بسيار پرخطري است چون اولا معلوم نيست بهداشت آن لنز چگونه بوده است و آيا ضدعفوني و استريل شده يا نه؟ معلوم نيست تا به حال براي چند نفر استفاده شده؟ يا... حتي ممكن است آن لنز يك‌بار مصرف باشد و شما ندانيد و در نتيجه خيلي اين كار خطرناك است.حتي اگر دوست‌تان لنزي دارد و شما فكر مي‌كنيد بهداشت لنز به درستي رعايت شده، باز هم نبايد از آن لنز قرضي استفاده كنيد، چون نمي‌توانيد مطمئن باشيد كه ماده ضدعفوني‌كننده شما تمام ميكروب‌ها و ويروس‌ها را كشته‌است. مثلا ممكن است دوست شما مبتلا به بيماري هپاتيت مزمن باشد يعني ويروس هپاتيت در بدنش است كه ضدعفوني‌كننده‌ها آن را از بين نمي‌برند، در واقع ممكن است در بدن هر فردي آنقدر بيماري و ويروس‌هاي ناشناخته وجود داشته باشد كه با ضدعفوني كننده‌ها از بين نروند و در نتيجه با قرض گرفتن لنز از فردي به فرد ديگر منتقل شوند. اين بيماري‌ها به راحتي قابل تشخيص نيستند يا ممكن است فرد فقط ناقل بيماري باشد.
استفاده از لنز محدوده سني خاصي ندارد حتي نوزاداني هستند كه به خاطر آب مرواريد مادرزادي بايد از لنز استفاده كنند و ما در بايد كار گذاشتن و برداشتن لنز را انجام دهد اما در موارد غيرضروري يعني زماني كه لنز تنها به‌عنوان جايگزين عينك در نظر گرفته مي‌شود، مهم‌ترين شرط استفاده از لنز اين است كه شخص بتواند بهداشت كامل را رعايت كند و بداند كه چگونه بايد از لنز مراقبت كرد.
در فضاهاي آلوده از يك عينك محافظت‌كننده استفاده كنيد تا برخورد باد و ذرات معلق و اجسام خارجي با چشم كمتر شود ولي بايد بدانيد لزوما آلودگي هوا باعث آلودگي چشم نمي‌شود
هنگام آلودگی هوا عینک محافظت کننده بزنید
با قاطعيت نمي‌توان گفت كه وقتي هوا آلوده است احتمال ايجاد عفونت چشمي بيشتر مي‌شود. وقتي غبار و ذرات معلق در هوا بيشتر است ممكن است، شانس نشستن آن‌ها روي لنز و تحريك چشم بيشتر شود. در اين حالت مي‌توان توصيه كرد، در فضاهاي آلوده از يك عينك محافظت‌كننده استفاده كنند تا برخورد باد و ذرات معلق و اجسام خارجي با چشم كمتر شود ولي لزوما آلودگي هوا باعث آلودگي چشم نمي‌شود.
البته ممكن است فردي خشكي چشم داشته‌باشد و در هواي آلوده چشمش بيشتر تحريك شود و به همين دليل بهتر است در هواي آلوده كمتر از لنز استفاده كند و اين كاملا بستگي به فرد دارد كه ميزان تحملش چقدر است.
سرم تنها به‌عنوان يك ماده تميز‌كننده است مثل آبي كه ما دست‌مان را با آن مي‌شوييم يعني سرم، لنز را ضدعفوني نمي كند، رسوب‌ها را از روي آن نمي‌شويد بلكه تنها به‌عنوان آب تميز‌كننده است. براي ضدعفوني كردن حتما بايد لنز را در طول شب در آب مخصوص ضدعفوني كردن لنز قرار دهيم تا كاملا پاك شود. اين مواد ضدعفوني‌كننده متفاوت هستند بعد از استفاده از بعضي از آن‌ها مي‌توان مستقيما لنز را در چشم گذاشت اما بعد از مصرف بعضي از آن‌ها بايد لنز را قبل از گذاشتن در چشم با سرم شست‌وشو داد. البته بايد توجه كنيد كه ممكن است هر شركتي محلول ضدعفوني‌كننده خاصي را براي شست‌وشوي لنز خودش پيشنهاد بدهد و بهتر است در اين مواقع توصيه شركت لنز خريداري شده را به كار گيريد يا از پزشك خود راهنمايي بخواهيد.
مي‌توان چند بار در روز براي مرطوب كردن فضاي چشم از قطره اشك مصنوعي استفاده كرد، البته دقت كنيد كه قطره‌اي بدون مواد نگهدارنده بخريد.
مارک‌های معتبر سازنده لنز را بشناسید
لنزهاي رنگي هم مثل لنزهاي طبي همان ريسك‌ها و همان مشكلات را دارند ضمن اين‌كه چون ممكن است توسط چشم‌پزشك تجويز نشود يا هرجايي تهيه شود مي‌تواند مشكلات ديگري را نيز به همراه داشته باشد، نحوه استفاده، رعايت بهداشت و تميز كردن لنزهاي رنگي نيز مثل لنز طبي است. ضمن اين‌كه معمولا لنزهاي طبي را از شركت‌هاي معتبر و با قيمت نسبت گران‌تري خريداري مي‌شود ولي ممكن است روي لنزهاي رنگي چنين كنترلي كمتر باشد و لنزي خريداري شود كه شركت سازنده آن مشخص نيست كه همه اين‌ها آسيب‌هاي خاص داشته‌باشد.
به همين خاطر بايد شركت‌هاي معروف سازنده لنز را بشناسيد و درصورتي كه قصد خريد لنز رنگي را داريد حتما از مارك‌هاي معتبر بخريد، علاوه بر اين‌ها روي بسته‌بندي هر لنزي مشخصاتي نوشته شده كه اگر فرد بتواند آن‌ها را بخواند مي‌تواند كمك‌كننده باشد.
