صنعت گردشگري منتظر فراهم سازي زير ساخت ها
گردشگري پديده قرن بيستم است كه رشد روزافزون و شتابنده آن موجب شده تا بسياري از صاحب نظران، قرن بيستم را قرن گردشگري بنامند. در آغاز قرن بيست ويكم انقلابي در گردشگري رخ مي‌دهد كه امواج آن در اقصي نقاط جهان اثرگذار خواهد بود. اهميت گردشگري بعنوان پديده‌اي نوين از ابعاد مختلف اقتصادي، سياسي، فرهنگي، اجتماعي و زيست محيطي قابل بحث و بررسي است. رشد قابل توجه و چشمگير گردشگري در پنجاه سال گذشته نشانگر اهميت فراوان اقتصادي و اجتماعي اين پديده است.
افزايش شمار گردشگران موجب رونق يافتن كسب و كار و افزايش درآمد شركت‌ها و موسساتي مي‌شود كه در اين عرصه فعاليت مي‌كنند.توسعه گردشگري، به ويژه در كشورهاي كمتر توسعه يافته عامل موثري در مقابله با فقر است و موجب افزايش درآمد قشرهاي مختلف جامعه، كاهش بيكاري ورونق اقتصادي و در نتيجه بهبود زندگي مردم و افزايش رفاه اجتماعي مي‌شود. بررسي‌ها نشان مي‌دهد ارزهاي بدست آمده از فعاليت‌هاي گردشگري، در تنظيم تراز پرداخت‌هاي بسياري از كشورها بويژه كشورهاي كمتر توسعه يافته كه معمولا وابسته به يك محصولند، موثر واقع شده‌اند. صنعت گردشگري اميد بخش‌ترين و پيچيده‌ترين صنعتي است كه جهان سوم با آن روبروست. اين صنعت بيشترين قابليت را براي جانشيني ديگر صنايع درآمدزا دارد. گرايش مردم جهان به يافتن آسان‌ترين وموثرترين راه براي گفتگوي فرهنگ‌ها سبب شده است تا نقش گردشگري در اين تعاملات هر روز حياتي‌تر شود و ضمن برقراري پيوندهاي عاطفي و انساني مردم جهان با يكديگر، زاويه ديد وسيع‌تري پيدا شود و روابط سياسي تمدن‌ها بر پايه اقتصاد و تفاهم ملل متعادل‌تر شود، و از آنجا كه نزديكي و روابط فرهنگي ملل پايه و اساس صلح و دوستي و به تبع آن روابط اقتصادي ميان كشورها است، در توسعه همه جانبه آنها سهم بسزايي ايفا كند.
تاثير عمده اقتصادي گردشگري، از طريق خدمات و تسهيلات براي مسافران ايجاد مي‌شود. رستوران‌ها و خدمات غذايي، تسهيلات اسكان و پذيرايي، خدمات حمل و نقل و امكانات و تجهيزات مجتمع‌هاي خدماتي بين راهي از مهمترين عوامل جذب گردشگر به شمار مي‌روند. خدمات اقامتي و بين راهي براي تهيه تسهيلات خواب و استراحت با محوريت تجاري در صنعت گردشگري است و خدمات اسكان و پذيرايي در صنعت گردشگري يكي از پيچيده‌ترين و پوياترين بخش‌هاي اين صنعت است. با رشد اين صنعت در دنيا امكانات و تسهيلات پذيرايي از گردشگران رو به توسعه است. تنوع كمي و كيفي اين خدمات در اغلب مقاصد گردشگري بايد به اندازه‌اي باشد كه پاسخگوي نياز مسافران باشد. گردشگري يك بخش اقتصادي تركيبي است و سازمان‌هاي مختلف اعم از دولتي و خصوصي در اداره آن درگيرهستند. پيچيدگي اين صنعت و گستره خدمات مورد نياز براي پاسخگويي به خواسته‌هاي مسافران مستلزم مشاركت فعال بخش‌هاي مختلف اقتصادي است. ايران نيز با توجه به تمدن كهن خود، از لحاظ دارا بودن جاذبه‌هاي توريستي جزء 10 كشور اول دنيا محسوب مي‌شود. اين تاريخچه كهن با موقعيت جغرافيايي و جذابيت‌هاي متنوع و فراوان طبيعي و ويژگي‌هاي اخلاقي و فرهنگي ايرانيان مي‌تواند محور اصلي جذب گردشگر تلقي شود. با توجه به تدوين سند چشم انداز 20 ساله و برنامه چهارم و پنجم توسعه كشور، جذب گردشگر و تاسيس زيرساخت‌هاي گردشگري پيش بيني شده است كه در اين بين احداث مجتمع‌هاي خدماتي بين راهي يكي از عوامل مهم زيرساختي در جاده‌هاي كشور است و اين مهم به دليل فرابخشي بودن صنعت گردشگري در حال توسعه روزافزون با تعامل سازمان‌هاي مربوطه است.
خدمات بين راهي داراي تاريخچه مشخصي بوده و پديده جديدي نيست. زماني كه بحث سفر پيش مي‌آيد در كنار آن ايجاد تسهيلات و خدمات هم براي گردشگران پيش بيني مي‌شود كه در طول سفر اين خدمات شامل تسهيلات حمل ونقلي ، مجتمع‌هاي خدمات بين راهي و غيره به مسافرين ارائه مي‌شود. بر اساس تجارب دنيا اكثر كشورهاي درحال توسعه كه اكنون توسعه يافته‌اند، به دليل توجه به خدمات بين راهي و سرويس‌هاي بهداشتي و در مجموع توجه به نيازمندي‌هاي مسافرين موفق به جذب گردشگر شده‌اند. در اين راستا تجارب كشورهاي متعددي مانند كره جنوبي، مالزي و كشورهاي آسيايي وجود دارد كه در طول 20 سال اخير در حوزه بين راهي اقدامات بسيار خوبي انجام داده و ظرفيت گردشگري كشورشان را چند برابر نموده‌اند. همچنين براساس تعريف استانداردهاي جهاني بايد بين هر25 تا 40 كيلومتر درهر طرف جاده يك ايستگاه خدماتي شامل مجموعه رستوارن، سوپر ماركت ، واحدهاي تعميراتي و خدماتي وسايل نقليه، ايستگاه‌هاي سوختگيري و گازرساني، كارواش، ايستگاه‌هاي پليس جاده، اورژانس وغيره جهت مرتفع شدن نيازهاي اوليه مسافر و ارائه خدمات اوليه به گردشگران وجود داشته باشد. لذا هر كشوري با در نظر گرفتن توريست داخلي و خارجي بايد خدمات بين راهي ارائه دهد و احداث مجتمع‌هاي خدماتي بين راهي اجتناب ناپذير است. ايران نيز با دارا بودن بيش از 10 هزار كيلومتر محور گردشگري به توسعه و احداث مجتمع‌هاي خدماتي بين راهي نياز جدي دارد. همچنين احداث مجتمع‌هاي بين راهي براي ايران با داشتن بيش از 70 ميليون نفرجمعيت و با در نظرگرفتن تعداد زياد سفر در كشور به دليل فرهنگ سازي كه در خصوص ضرورت سفر براي خانواده‌هاي ايراني صورت پذيرفته، حائز اهميت است.
براساس مطالعات وزارت راه و ترابري احداث 600 مجتمع بين راهي در كشور پيش بيني شده است، در حالي كه طبق مطالعات شركت توسعه ايرانگردي و جهانگردي ايران احداث يك هزار مجتمع بين راهي در انواع مختلف در مسير جاده‌هاي كشور نياز است. در برخي از اين مجتمع‌ها احداث متل نيز پيش بيني شده است و درجه و ميزان خدمات دهي اين مجتمع‌ها بسته به مقدار متراژ و زيربناي آنها متفاوت خواهد بود.
سخن آخر آنكه صنعت گردشگري ايران تنها زماني مي تواند جايگزين مناسبي براي نفت سياه باشد كه زير ساخت هاي توسعه اي آن از طريق تعامل بخش خصوصي،تعاوني و دولتي مهيا شود و لا غير.
