-
پيشگيري از جرم
طبق بند 5 اصل 156 قانون اساسي يكي از وظايف قوه قضائيه «اقدام مناسب براي پيشگيري از وقوع جرم...» است.
با توجه به تاريخ و شيوه‌هاي مبارزه بشر با پديده جرم، جرم شناسان پيشگيري از جرم را به دو گونه پيشگيري كيفري و پيشگيري غيركيفري تقسيم كرده‌اند، اصطلاح پيشگيري از جرم در معناي وسیع خود شامل اقدامات كيفري و غيركيفري براي خنثي كردن عوامل ارتكاب جرم و كاهش بزهكاري مي‌شود ولي در مفهوم مضيق پيشگيري فقط تدابير غيركيفري را شامل مي‌شود.
الف: پيشگيري كيفري
«پيشگيري كيفري با تهديد كيفريِ تابعان حقوق كيفري از يك سو، و به اجرا گذاشتن اين تهديد از طريق مجازات كسانيكه ممنوعيت‌هاي كيفري را نقض كرده‌اند از سوي ديگر، در مقام پيشگيري عام و پيشگيري خاص از جرم است»
منظور از پيشگيري عام، استفاده از جنبه‌هاي ارعاب‌آميز حقوق كيفري و مخصوصاٌ مجازات است با اين استدلال كه ترس از دستگيري و مجازات، افراد را از ارتكاب جرم منصرف مي‌نمايد لذا قانونگذار با جرم انگاري برخي رفتارها همچون سرقت و قاچاق و...و تعيين مجازات براي مرتكبين اينگونه اعمال و ترساندن افرادي كه در صورت نبودن مجازات ممكن است براي ارتكاب جرم وسوسه شوند از وقوع جرم پيشگيري مي‌كند.
و منظور از پيشگيري كيفري خاص از جرم، پيشگيري از تكرار بزه توسط بزهكار است،كه با اصلاح مجرمين كه طبق قسمت دوم بند 5 اصل 156 قانون اساسي از وظائف قوه قضائيه است محقق مي‌شود همچنانكه ماده 3 آئين نامه سازمان زندان‌ها و اقدامات تأميني و تربيتي كشور مصوب 20/9/84 از نگهداري محكومان در زندان، حرفه‌آموزي، بازپروري و بازسازگارسازي آنهاست.
ب:پيشگيري غيركيفري
اين نوع پيشگيري كه قبل از وقوع جرم انجام مي‌گردد يعني توسل به اقدام‌هاي غيرسركوبگر و غيرقهرآميز كه داراي ماهيت اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي، وضعي، آموزشي و...هستند به منظور جامعه‌پذير و قانونگرا ساختن افراد و حفاظت از آماج‌هاي جرم جهت جلوگيري از وقوع جرم .
پيشگيري غيركيفري خود به دو گونه وضعي و اجتماعي تقسيم شده‌اند
ب/1- پيشگيري اجتماعي
«پيشگيري اجتماعي مجموعه اقدام‌هاي پيشگيرانه است كه بر كليۀ محيط‌هاي پيرامون فرد كه در فرايند جامعه‌پذيري نقش داشته و داراي كاركرد اجتماعي هستند تأثير مي‌گذارد. اين روش پيشگيري از جرم با تمركز بر برنامه‌هاي تكميلي، سعي در بهبود بهداشت زندگي خانوادگي، آموزش، مسكن، فرصت‌هاي شغلي و اوقات فراغت دارد تا محيطي سالم و امن ايجاد نمايد» در حقيقت پيشگيري اجتماعي «به طور مستقيم يا غيرمستقيم هدف تأثيرگذاري بر شخصيت افراد است تا از سازماندهي فعاليت خود، حول محور انگيزه‌هاي بزهكارانه پرهيز كنند»
ب/2- پيشگيري وضعي:
پيشگيري وضعي را «اقدام پيشگيرانه معطوف به اوضاع و احوالي كه جرائم ممكن است در آن وضع به وقوع بپيوندد» تعريف كرده‌اند و هدف آن اتخاذ ترتيبي است كه بهاي ارتكاب عمل مجرمانه را براي مرتكب بيش از سود حاصل از آن گرداند چرا كه از نظر طرفداران پيشگيري وضعي انسان موجودي حسابگر است و سود و زيان عملش را مي‌سنجد.
براي رسيدن به اين هدف روش‌هاي پيشگيري وضعي در سه دسته طبقه‌بندي شده‌اند:
1- روش‌هائيكه كوشش و تلاش براي ارتكاب جرم را افزايش مي‌دهد.
2- فنوني كه ارتكاب جرم را پرخطر مي‌كند.
3- وسايلي كه جذابيت موضوع جرم را كاهش مي‌دهد.
نویسنده : اصغر رسولي آذر
