اصلاح مجرمين

سخن از اصلاح مجرمين مربوط به فلسفه و كاركردهاي مجازات است كه در طول تاريخ به موازات اِعمال مجازات نگرش‌هاي متعددي درباره آن مطرح بوده است و امروزه اغلب تحت عنوان كيفر شناسي مطالعه مي­شود.


الف: انديشه اصلاح
سقراط در مورد اعمال خشونت نسبت به بزهكاران هشدار مي‌داده ولي مي‌خواست كه از طريق آموزش و كارآموزي به مجرمان تعليم داده شود كه چگونه ديگر مرتكب جرم نشوند همچنانكه نقل شده افلاطون معتقد بوده «اگر كسي مرتكب جرمي شد قانون بايد به او بياموزد كه ديگر آن را تكرار نكند» و از نظر سِنِك Seneca « اگر مجازات مقصران را تقليل دهيم مي‌توانيم آسانتر آنان را اصلاح كنيم زيرا وقتي فرد اعتبار و آبروي خود را كاملاٌ از دست نداده است در رفتار و كردار خويش دقت و مراقبت بيشتري به خرج خواهد داد».
چنانكه رُسي (Rossi) يكي از سران مكتب نئوكلاسيك «بنتام را به اين لحاظ كه تنها به ارعاب و سودمندي مجازات توجه كرده و بازپذيري و بازپروري مجرم و اخلاق راناديده گرفته است سرزنش كرد»
از نظر اسلام نيز بعضي معتقدند « هدف اصلي در مجازات‌هاي تعزيري اصلاح، تاديب و آماده كردن بزهكار براي يك زندگي سالم و شرافتمندانه در جامعه است»همچنانكه گفته شده « از ديدگاه حقوق جزاي اسلامي اگر تغيير و تحول باطني در مجرم پديد آيد و به واقع مجرم اصلاح شود مجازات او لغو مي­شود»بنابراین در خصوص مجرمان دو بینش وجود دارد اول اینکه مجرم بیمار است و دوم اینکه مجرم ناقض قواعد اجتماعی است
به تناسب هر دو بینش، نگرش­ها در مورد اصلاح مجرمین متفاوت می­باشد.

ب: اصلاح مجرمين در مقررات ايران

1- قانون اساسي: طبق بند 5 اصل 156 قانون اساسي « اقدام مناسب براي پيشگيري از وقوع جرم و اصلاح مجرمين» يكي از وظايف قوه قضائيه است؛

2- قوانين عادي: بر اساس بند 1 ماده 2 و بند 5 ماده 3 قانون اقدامات تاميني مصوب 12/2/1339 و ماده 49 قانون مجازات اسلامي مصوب 1370 و تبصره 1 ماده 224 قانون آئين دادرسي كيفري مصوب 1378 مقنن نسبت به ايجاد كانون اصلاح و تربيت، و نگهداري اطفال و نوجوانان بزهكار در آن، به منظور اصلاح و تربيت آنان اهتمام ورزيده است؛
3- آئين نامه‌ها: در آئين نامه‌هاي متعددي به اصلاح و بازپروري بزهكاران اشاره شده است از جمله ماده 1 آئين نامه انجمنهاي حمايت زندانيان سال 1360 و آئين نامه جديد اجرايي سازمان زندان‌ها و اقدامات تاميني و تربيتي كشور مصوب 26/4/1380 كه به موجب ماده 3 آن « زندان محلي است كه در آن محكومين قطعي با معرفي مقامات ذيصلاح و قانوني...به منظور اصلاح و تربيت وتحمل كیفر نگهداری می­شوند.

ج: نهادهاي متولي اصلاح مجرمين
در ايران با تكيه بر قوانين و مقررات، نهادهاي مختلفي اعم از قضايي و اجرايي برای اصلاح و بازپروري بزهكاران ايجاد شده است:
1- زندان؛
2- كانون‌هاي اصلاح و تربيت؛
3- مراكز مراقبت بعد از خروج (مستنداٌ به ماده 16 آئين نامه سازمان زندان‌ها ...مصوب 84)؛
4- بيمارستان‌هاي رواني براي بزهكاران داراي اختلال رواني؛

5- مراكز معالجه معتادين براي بزهكاران معتاد؛
6- سازمان بهزيستي؛
7- ستاد مبارزه با مواد مخدر.

نویسنده : اصغر رسولي آذر