عبارت رفتار اجتماعی مطلوب در دهه 1970 برخاست و منجر به تجزیه و تحلیل روان شناختی کمک رسانی ، سهیم کردن و فرایندهای مشارکتی شد .
تعاریف
● رفتار اجتماعی مطلوب به عنوان فعالیتهای داوطلبانه ای که قصد دارند به فرد یا گروهی دیگر سود برساند توصیف می شوند ( آیزنبرگ و ماسن ، به نقل از آنا بیکر 2010) .
●رفتار اجتماعی مطلوب به مجموعه ای از فعالیتها اشاره دارد که قصد حل برخی از درخواست های دریافی از دیگران را دارد ، به عنوان مثال کمک به فقرا ، رساندن کمک های اولیه به شخص مصدوم و ... ( همان منبع)
● رفتارهای اجتماعی مطلوب زمانی رخ می دهد که فردی به دیگران کمک کند ، به خصوص زمانیکه هدفی جز کمک به دیگران ندارد (changingminds.org) .
● اصطلاح رفتار اجتماعی مطلوب اعمالی را که نشان دهنده احساس همدردی ، نگرانی و مراقبت و اخلاقیات : شامل مشارکت ، همکاری ، کمک به دیگران ، بخشش ، ستایشگری ، اجابت ، گفتن حقیقت ، دفاع از دیگران ، با گرمی و محبت از دیگران حمایت کردن ، پرورش و راهنمایی ، و حتی عمل نوعدوستی از به خطر انداختن زندگی خود تا دیگران است را بیان می کند ( ادوارد و فوربس ، ).
● رفتار اجتماعی مطلوب به رفاه و حقوق دیگران ، احساس نگرانی و همدلی برای آنها و فعالیت در مسیرهایی که به دیگران سود می رساند ،اشاره دارد ( ویکی پدیا).
● نوع وسواسی رفتار اجتماعی مطلوب توسط نوعدوستی ، که علاقه ناخودآگاهی است برای کمک به افراد دیگر ، برانگیخته شده است ( ویکی پدیا).
● رفتار اجتماعی مطلوب متضاد کلمه ضد اجتماع است ( کلی ،2009) .
● رفتار اجتماعی مطلوب ، مهارتهای ارتباطی است که دیگران را به احساس مثبت و جستجوی تعامل دعوت می کند ( همان منبع ).
نکات مربوط به تعریف
واژه های « رفتار توام با کمک رسانی » ، « رفتار اجتماعی مطلوب» و « نوعدوستی » اغلب مترادف یکدیگر به کار می روند ، در حالیکه اگر اهداف تحلیلی مد نظر باشد ، آنها را می توان از یکدیگر متمایز کرد:
◄ «کمک کردن » واژه بسیار گسترده ای است و شامل انواع حمایت هایی می شود که در رفتارهای متقابل افراد به چشم می خورد .
◄ مفهوم « رفتار اجتماعی مطلوب » محدودتر است و هدف از عملی که انجام می شود ، بهبود تعهدات حرفه ای نیست و دریافت کننده کمک نیز یک سازمان نیست ، بلکه یک فرد است .
◄واژه « نوعدوستی » به آن دسته از رفتارهای اجتماعی مطلوب اشاره دارد که دارای فشاری مضاعف است ، به این معنی که انگیزه یاری دهنده ، همدلی و خود را به جای دیگران گذاردن است( بیرهوف ، 2001).
عوامل موثر بر روی رفتار مطلوب اجتماعی
1- تفاوتهای فرهنگی
رفتارهای جمع گرا یا فردگرا بسته به فرهنگ فرد است . به علاوه برخی فرهنگها یک دیدگاه ذاتی در مورد رفتارهای اجتماعی مطلوب دارند ، در حالیکه در برخی دیگر از فرهنگها پیشقدم شدن در کمک رسانی ، معالجع و مشارکت دچار فقدان هستند .
افرادی که از یک فرهنگ هستند بیشتر احتمال دارد که به اعضای درون گروه خود کمک کنند ، یعنی گروهی که در آن فرد به عنوان عضو معرفی شناخته شده ، تا نسبت به اعضایی که خارج از گروه اند ، یعنی گروهی که در آن فرد شناخته شده نیست .
اشخاص در فرهنگهای جمع گرا نسبت به فرهنگهاس فرد گرا بیشتر تمایل دارند که به اعضای درون گروه کمک کنند و کمتر احتمال دارد به اعضای خارج از گروه کمک کنند .
2- جنسیت افراد
زنان احساسات مادرانه ای دارند که می تواند در رفتار و عملشان نسبت به کمک کردن یا شریک شدن در نیازهای افراد اثر بگذارد ( بیکر ، 2010) .
میلز و گروسک (1991) دریافتند دختران بیش از پسران یاری دهنده ، و گزارش دادند که دختران کمتر از پسران رفتارهای اجتماعی مطلوب خود را به علل درونی نسبت می دهند .احتمالا دختران بیش از پسران تحت فشار شبکه اجتماعی خود قرار می گیرند تا مبادرت به رفتارهای اجتماعی کرده و ایده ال نوعدوستی را هر چه بیشتر درونی کنند (بیرهوف ، 1991).
در پژوهشی نتایج نشان داد که احتمال دریافت کمک ، برای زنان بیش از مردان بود . تمایل مردان در یاری رساندن به زنان ،بیش از علاقه آنها به کمک کردن به مردان بود ، در حالی که زنان به یک اندازه تمایل داشتند که به زنان یا مردان کمک کنند ( استبلای 1987؛ به نقل از بیرهوف).
دختران حمایت های عاطفی ، یاری ملموس و محسوس و عشق / مهربانی بیشتری از خود بروز می دهند و بیش از پسران به مراقبت های حفاظتی می پردازند ( به نقل از بیرهوف ، 1991).
زنان بیشتر تمایل دارند به کسانی که می شناسند کمک رسانی کنند ، در حالیکه مردان تمایل دارند به افراد نا آشنا در موقعیتهای اضطراری کمک کنند .
3- مکان جغرافیایی ( محل اقامت )
روستاییان بیشتر تمایل به کمک کردن دارند به علت آنکه نزدیک به هم زندگی می کنند و متحدند ، بر خلاف شهر نشینان که از هم فاصله دار و نامتحد هستند .
تفسیری که در مورد تفاوتهای شهر و روستا در زمینه کمک رسانی وجود دارد ، بر پایه پخش شدن مسئولیت استوار است ( لاتانه و دارلی 1970 ؛ به نقل از بیرهوف) .
از تفاسیر دیگر می توان به این موضوع اشاره کرد که میزان بالاتر رفتارهای اجتماعی مطلوب در مناطق روستایی ، با این فرض قابل بیان است که ساکنان شهرهای بزرگ نسبت به جمعیتی که در روستاها زندگی می کنند ، افراد شکاک تر و بدگمان تری هستند ( همان منبع ) .
ممکن است اشخاصی که در شهر ها زندگی می کنند با انگیزش فراوانی روبرو هستند و اگر آنها را در محیطی آرام تر قرار دهید احتمالا تمایل به کمک کردن خواهند داشت.
از دیگر عوامل در توجیه تفاوت در شهر و روستا به فرضیه افزایش سرسام آور اطلاعات می توان اشاره کرد . بر این اساس اطلاعات فراوان و مقاومت ناپذیر در شهرهای بزرگ ، مسئول بی تفاوتی مردم و در نتیجه ، سطح پایین رفتارهای اجتماعی مطلوب است ( بیرهوف ، 1991).
در این راستا مفهوم اضافه بار مطرح می شود که میلگرام در این زمینه کارهای فراوانی انجام داده است. زندگی شهری با 3 ویژگی زیادی اطلاعات ، تراکم و فشردگی ، ناهمگونی ساکنان خود باعث می شود تقریبا همه با یک نوع اضافه بار مواجه باشند .
4- موقعیت اجتماعی
شرایط اجتماعی می تواند موجب رفتار اجتماعی مطلوب شود اگر چه به نظر نمی رسد مقام و موقعیت اجتماعی به طور کلی عامل پیش بینی کننده معتبری در زمینه مفید بودن و یاری رساندن باشد ( آماتو ، 1983؛ به نقل از بیرهوف) .
طبقه اجتماعی ممکن است موجب تحت تاثیر مشابهت ها قرار گیرد ، یعنی افراد طبقه متوسط به آسیب دیدگان طبقه متوسط کمک می کنند و افراد طبقه پایین تر به مصدومین طبقه پایین تر یاری می رسانند ( بیرهوف ؛ 1991) .
5- وابستگی های مذهبیاز دیگر عوامل موثر در رفتارهای اجتماعی مطلوب تعصب و یا وابسته بودن به مذهب خاص است
افرادی که به مذهبشان متعهد تر هستند احساس همدلی ، مشارکت و کمک بیشتری را دارند . به علاوه مذهب به عنوان بالا برنده اخلاقیات و مسئولیت پذیری جمعی شناخته می شود ( بیکر ، 2010) .
6- ویژگی های شخصیتی
تاثیر گذاری شخصیتی ممکن است توسط ویژگی های ذاتی همدلی ، درستی و خیرخواهی تحریک شود . ( همان منبع )
7- والدین
از عوامل موثر دیگر رفتار والدین است . به عبارت دیگر والدینی که دارای رفتار اجتماعی مطلوب هستند به احتمال بیشتری کودکان دارای این رفتارها را پرورش خواهند داد ( به نقل از سایت changingminds.org).
8- هنجار یک جامعه
دانستن اینکه ممکن است روزی کسی هم به شخص در موقعیت نیاز کمک کند ، اثر بسیاری در کمک رسانی به دیگران دارد .
9- خلق و خو
افرادی که خلق خوبی دارند نسبت به افرادی که احساس گناه دارند ، بیشتر احتمال دارد که کارهای خوبی نیز انجام دهند ( به نقل از سایت changingminds.org) .
خلق و خوی خوب می تواند کمک رسانی را به 3 دلیل افزایش دهد :
- خلق و خوی خوب باعث می شود ما وقایع را در یک مسیر دلسوزانه تفسیر کنیم .
- کمک به دیگران خلق خوب را طولانی تر می کند .
- رفتارهای خوب توجه به خود را افزایش می دهد و در حقیقت منجر به این می شود که ما احتمال بیشتری داشته باشد که طبق عقاید و ارزش هامان رفتار کنیم .
افرادی که خلق خوب دارند بیشتر احتمال کمک رسانی به دیگران را دارند نسبت به کسانی که خلق خنثی دارند .
تحقیقات متعدد نشان داده است که افراد هنگامی که غمگین هستند بیشتر احتمال دارد به دیگران کمک کنند ( به طور مثال دادن پول به فقرا ) .
