کار و اشتغال، یکی از ضروریات جامعه بوده و از جهات مختلف، فواید متعددی بر آن مترتب است. یکی از ابعاد پر ثمر کار، بهره مندی اقتصادی و نجات از فقر و فلاکت است. بعد دیگر آن، به ویژه در کارهای بدنی، فواید جسمانی آن است؛ و بعد دیگر، ثمرات اجتماعی آن.
از طرفی بی کاری نیز برای فرد و جامعه، مضرات متعددی در بر دارد. بی کاری و فراغت کامل، مایه خستگی، کم شدن نشاط، تنبلی و فرسودگی، و بسیاری از مواقع، مایه فساد و تباهی و انواع گناهان است. نکته مهم، این که آمارهای نشان می دهد که به هنگام تعطیلات موسسات آموزشی، میزان فساد گاهی تا هفت برابر بالا می رود!
به همین جهت، در احادیث اهل بیت نبوت علیه السلام به شدت از بی کاری نهی و به کار کردن و اشتغال، ترغیب و تشویق شده است. توجه شما را به نمونه هایی در این خصوص جلب می کنم:
▪ امام موسی بن جعفر علیه السلام فرمود:
"ان الله تعالی لیبغض العبد النّوام، انّ الله لیبغض الفارغ.
همانا خداوند بنده پر خواب را مبغوض می شمرد، همانا خداوند انسان بی کار را دشمن می دارد."
▪ امام علی علیه السلام فرمود:
"ان الاشیاء لمّا ازدوجت، ازدوج الکسل و العجز، فتتجا بینهما الفقر؛
هنگامی که موجودات در آغاز با هم ازدواج کردند، تنبلی و ناتوانی با هم پیمان زوجّیت بستند و فرزندی از آن ها به نام "فقر" متولد شد."
ما در این جا در صدد بیان "فواید جسمانی کار بدنی" هستیم می دانیم که بین کار بدنی و ورزش رابطه نزدیک و تنگاتنگی وجود دارد و شاید بتوان همه کارهای بدنی را به نحوی ورزش دانست. در کتاب ارزشمند وسائل الشیعه، که از کتب حدیثی مرجع محسوب می شود، یک باب در مورد "استحباب کار کردن به دست خویش" (نه به کارگیری کارگران دیگر و استخدام آن ها) وجود دارد، تحت عنوان "باب استحباب العمل بالید."
در این باب، نمونه هایی چند از ائمه معصومین علیه السلام آورده شده که خود آن حضرات- با وجود بی نیازی از کار- به کارهای سخت و طاقت فرسای بدنی می پرداخته و می فرموده اند: "دوست دارم در این راه، اذیت شده و عرق بریزم."
اکنون به برخی از فواید کار بدنی- که در واقع فواید ورزش نیز هست- اشاره می نمایم:
۱) توانایی های جسمانی انسان را از مرحله استعداد و قوّه، به مرحله فعالیت رسانده و شکوفا می سازد.
۲) بدن انسان را در برابر بیماری ها و دشواری مقاوم می نماید.
۳) استعدادهای فکری و نظری او را به هنگام درگیری با کارها و تلاش برای حل مشکلات کاری، آشکار می گرداند.
۴) عضلات بدن را پیچیده و نیرومند می کند.
۵) انسان را از کسالت خارج کرده، به وی نشاط می بخشد.
۶) به قوای انسان کمال و ازدیاد می بخشد، همان گونه که حضرت علی علیه السلام فرمودند:
"من یعمل یزدد قوه، من یقصر فی العمل یزدد فترة؛
هر کس کار کند، قوّتش بیشتر شده، و هر کس در کار کردن کوتاهی کند، ضعیف تر خواهد شد."
۷) موجب حفظ سلامتی، توازن و تناسب اعضای بدن انسان است.
و به طور خلاصه می توان گفت: همان گونه که انسان به غذا احتیاج دارد، همین طور به کار، فعالیت، تحرک و ورزش نیز نیازمند است. کار و تحرک برای بدن انسان، به منزله آب است برای گیاهان، که لازمه رشد، سلامتی، شادابی و طراوت آن است.
حال که به اهمیت و فواید کار، فعالیت و تحرک بدنی آشنا شدیم، می توانیم دریابیم که، ورزش نباید به گونه ای باشد که انسان را از هر گونه کار، تلاش، فعالیت و تحرک باز داشته و منع نماید. در واقع، پرداختن به چنین ورزش هایی نقض غرض است، و نبودن ورزش هایی که انسان را به بی تحرکی و تنبلی عادت می دهند، از بودنشان بهتر است، و باید نامشان از لیست اسامی ورزش ها حذف شود.
دانیال تارمست
