امروزه در اغلب سازمانهای كوچك و بزرگ مبتنی بر پروژه، مدیران ارشد بخصوص مدیران پروژه ها در زمینه تخصیص منابع با چالشهای فراوانی مواجه هستند. بنابراین، به منظور كاهش هزینه و زمان اجرا و همچنین افزایش كیفیت در پروژه بایستی رویكرد از مدیریت سنتی به مدیریت علمی تغییر یابد تا پاسخگوی بهینه سازی كارایی و عملكرد یك پروژه در دوره عمر آن باشد. برای رسیدن به این مهم تشكیلات سازمان‌یافته‌ای برای مدیریت و برنامه‌ریزی پروژه‌ها موردنیاز خواهد بود. دفتر مدیریت پروژه بر خلاف سازمانهای مبتنی بر پروژه دارای نگرش سازمان محور است.
در این مقاله ضمن توضیح مدل های سازمانی دفتر مدیریت پروژه به وظایف اصلی و مزایای جانبی آن پرداخته می شود و در انتها فازهای تاسیس یك دفتر مدیریت پروژه مورد بحث قرار می گیرد.
امروزه بحث مدیریت پروژه از چالشهای عمده بسیاری از سازمانهاست لذا نیاز به ایجاد دفاتری كه به این مهم توجه ویژه داشته باشند بیش از پیش احساس می شود. بنابراین، تاسیس و توسعه دفاتر مدیریت پروژه را بایستی به عنوان یك ضرورت در نظر گرفت. نقشهای دفاتر مدیریت پروژه متنوع و گوناگونند اما عموما" شامل آماده سازی استاندارد ها و متدولوژی های مدیریت پروژه هستند. اغلب این نقشها به جنبه های مدیریت منابع انسانی و مسئولیتهای اجرایی پروژه گسترش داده شده‌اند.
در یك تعریف كلی می توان گفت دفتر مدیریت پروژه در جهت تكمیل فعالیتها و تجربیات مدیریت پروژه در یك سازمان طراحی شده كه می توانند برای ایجاد شایستگیهای سازمانی در تحلیل ،طراحی ،مدیریت و بازنگری پروژه به كار گرفته شوند. به عبارت دیگر، دفتر مدیریت پروژه مركز راهكارهای مدیریت پروژه در داخل سازمان هستند كه مطابق موارد ذیل بر پروژه نظارت می كنند :
▪ ایجاد یك منبع استاندارد برای مدیریت پروژه؛
▪ بهبود ارتباطات و شیوه به كار بردن منابع داخل سازمان؛
▪ كمك به كاهش اثرات منفی پروژه های توسعه شكست خورده روی كارائی و بهره‌وری منابع.
● دفتر مدیریت پروژه
دفتر مدیریت پروژه نهادی است كه در شركتهای پروژه محور مورد استفاده قرار می گیرد و وجود آن سبب رشد و تكامل فعالیتهای مدیریت پروژه در سطح یك سازمان می شود. بسته به اندازه، ساختار، پیچیدگی و نوع سازمان ممكن است در یك زمان پروژه‌های متعددی در آن در حال اجرا باشند ، دفتر مدیریت پروژه باعث تمركز سیستماتیك مدیریت پروژه در سازمان شده و وضعیت كلی پروژه ها و برنامه های سازمان را با دقت بسیار بالایی كنترل می كند.
دفتر مدیریت پروژه خدماتی از قبیل مدیریت، اجرای آموزش و مشاوره را به سطوح مختلف سازمان ارائه می دهد،كه با استفاده از این خدمات ریسك‌های احتمالی كاهش می یابد، كیفیت اجرا بالا می رود و همچنین مدیریت و بازنگری پروژه به بهترین شكل ممكن امكان پذیر است. دفتر مدیریت پروژه نهادی است كه، می‌تواند هم از نظر عمودی به تمام لایه‌های سازمان نفوذ پیدا كند و هم ازنظر افقی كلیه كاركردها و فعالیتهای سازمان را تحت پوشش خود قرار دهد. لذا به عنوان یكی از راههای دستیابی به اهداف می‌تواند نقش مهمی در رسیدن سازمان به اهداف استراتژیك ایفا كند. تعیین اندازه و اختیارات دفتر مدیریت پروژه به مدیریت ارشد سازمان بستگی دارد. بنابراین، كاربرد دفتر مدیریت پروژه در یك شركت با توجه به انتظارات مدیریت بسیار گسترده است.
با توجه به اهمیت دفتر مدیریت پروژه، در ویرایش سال ۲۰۰۴ استاندارد مدیریت پروژه به این مقوله پرداخته شده و مورد بحث قرار گرفته است.
● تاریخچه دفتر مدیریت پروژه
در اوایل دهه۸۰ میلادی، برای نخستین بار مفهوم دفتر كنترل مركزی در ارتش آمریكا ارائه و اجرا گردید. بدین‌ترتیب كه هر برنامه اصلی و مهم نظامی به یك اداره اجرایی پروژه تخصیص داده می‌شد، كه مسئولیت كلیه برنامه را برعهده داشت. اداره اجرایی پروژه مسئولیت پشتیبانی كلیه مراحل برنامه از آغاز آن (شامل شناسایی نیازها و انعقاد قراردادها) و برنامه‌ریزی و زمان‌بندی و تخصیص منابع تا تكمیل نهایی آن را برعهده داشت. در واقع اداره اجرایی پروژه نقش اصلی را در اجرای برنامه‌ها ایفا می‌كرد.
اجرا و استقرار اداره اجرایی پروژه هم از نظر كاهش هزینه‌ها و هم از نظر افزایش كارایی، تأثیر بسزایی داشت. مفهوم اداره اجرایی پروژه به‌تدریج به سازمانها و شركتهای تجاری راه پیدا كرد و در اواسط دهه ۸۰ اولین نمونه‌های دفتر مدیریت پروژه تأسیس شدند. این روند ادامه پیدا كرد تا جایی كه تا سال ۲۰۰۰ میلادی تقریباً ۴۰ درصد سازمانها و شركتهای آمریكایی با دفتر مدیریت پروژه آشنا شده و شكلها و مدلهای مختلفی از آن را اجرا كردند. تمامی این سازمانهای آمریكایی از اجرای دفتر مدیریت پروژه و تأثیرات مثبت آن اظهار رضایت كرده‌اند. از آنجا كه آثار مثبت دفتر مدیریت پروژه قابل انكار نیست و با توجه به اینكه مطابق آمار موجود ۹۰ درصد شركتها و سازمانهای در كلاس جهانی پروژه‌های خود را به‌موقع به پایان نمی‌برند (یكی از اساسی‌ترین دلایل شكست پروژه‌ها عدم اتمام به‌موقع پروژه است) انتظار می‌رود كه حركت به سمت دفتر مدیریت پروژه در آینده روند صعودی بالایی داشته باشد.
● جایگاه دفتر مدیریت پروژه در چارت سازمانی
دفاتر مدیریت پروژه می توانند به صورت مستقل یا غیر مستقل (قسمتی از یك گروه كاری) ایجاد گردند ولی عموما" جایگاه یك دفتر مدیریت پروژه به صورت ساختاری غیر مستقل در پروژه هاست. برای مثال در موسسات مالی كه تكیه زیادی به فناوری اطلاعات و توسعه آن دارند، دفاتر مدیریت پروژه اغلب در بخشهای فناوری اطلاعات قرار می گیرند. اگر دفتر مدیریت پروژه در نزدیكی محل اجرای پروژه قرار گیرد بسیار سودمند خواهد بود اما اگر به واسطه این نزدیكی، تحت تاثیر عوامل اجرایی پروژه قرار گیرد باعث تضعیف آن می شود.طراحی نظامی برای ارائه مناسب گزارشها به تیم های راهبردی می تواند براین نگرانی غلبه كند.
● ارتباط دفتر مدیریت پروژه با چرخه عمر پروژه
دفاتر مدیریت پروژه با بسیاری از جنبه های پروژه درارتباط است به عبارت دیگر، به عنوان هسته مركزی دوره عمر پروژه محسوب می شود. شكل شماره یك این ارتباطات را نشان می دهد.
● نقشهای كلیدی در دفتر مدیریت پروژه
پنج نقش كلیدی در دفتر مدیریت پروژه وجود دارد ولی این نقشها به ساختار سازمانی این دفاتر بستگی دارد.
● مدلهای دفتر مدیریت پروژه
دفتر مدیریت پروژه دارای سه مدل است كه هر كدام از آنها با توجه به موقعیت و نوع پروژه مورد استفاده قرار می گیرند، لازم به ذكر است كه این مدل ها مكمل یكدیگرند به طوری كه هر مدل تكمیل كننده مدل قبلی است، این مدل ها عبارتند از:
▪ مدل انبار: یك آرشیو اطلاعاتی از استاندارد ها و راهكارهای برتر مدیریت پروژه؛
▪ مدل هدایت انبار: یك مركز معتبر جهت تهیه پروژه های كارشناسی سازمان؛
▪ مدل جامع و فراگیر: یك مشاور داخلی كه سرپرستی پروژه ها را به عهده دارد و توانایی لازم در ارزیابی، تصویب و بازتاب ساختار پروژه ها را داراست.
● تكامل تدریجی مدل دفتر مدیریت پروژه
۱- مدل انبار : در این مدل دفتر مدیریت پروژه به عنوان یك منبع اطلاعاتی در زمینه متدولوژی و استاندارد های مدیریت پروژه فعالیت می كنند به طوری كه استفاده از ابزار ها را برای طراحی ،مدیریت و گزارش دهی پروژه ها آسانتر كرده و به عنوان اولین گام در جهت یكپارچه سازی یا به اشتراك گذاشتن فعالیتها و تجربیات مدیریت استفاده می شوند.لازم به ذكر است كه این مدل اغلب در سازمانهایی استفاده می شود كه اختیارات را تقسیم می‌كنند یا مراكز دولتی ضعیفی هستند.
۲- مدل هدایت انبار: در این مدل فعالیتهای مدیریت پروژه و مسئولیتهای آن بین واحدهای وابسته سازمان به اشتراك گذاشته شده (تقسیم) و از دفتر به عنوان یك هماهنگ كننده ارتباطات استفاده می شود ضمن اینكه عملكرد پروژه به طور مستمر گزارش می شود و ممكن است نقش سبد پروژه را ایفا كند كه فقط ورودی سیستم هستند و اختیار بازنگری و تائید پروژه ها را ندارند. همچنین سعی می كند تا عملكرد سازمان را بالا برده و به مدیران جدید و كم تجربه آموزش دهد. در این مدل دفتر مدیریت پروژه یك ساختار دائمی با پرسنل و مسئولیت ثابت در تمامی پروژه ها دارد.
۳- مدل جامع و فراگیر: این مدل پایدارترین مدل سازمانی دفتر مدیریت پروژه است به طوری كه در برخی موارد همه مدیران پروژه مثل كارمندانی هستند كه نیازهای پروژه را بر طرف می كنند. این مدل قبل از اینكه پروژه را تقبل كند فرض می كند كه دفتر مدیریت پروژه با قوانین دولتی بدون توجه به اندازه ،سطح دسترسی ، وسعت ،تخصیص منابع و زمان ،بودجه ،ریسك و شدت فرضیات پروژه‌ها در ارتباط است.
● پرسنل دفتر پروژه
تعداد پرسنل و مهارتهای آنها به نقش دفتر در طراحی و اجرای پروژه ها بستگی دارد. برای مثال در مدل انبار ممكن است كارشناسان متدولوژی یا مسئول آرشیو پروژه كافی باشد ولی در مدل های پیچیده تر مدیران پروژه و كاركنان اداری نیز اضافه می شوند.
معمولا سایز دفتر پروژه بین ۵ تا ۲۰ نفر است اگرچه ممكن است در سازمانهای خیلی بزرگ ۱۲ نفر از مدیران پروژه، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با این دفاتر در ارتباط باشند.
● مشخصات یك دفتر مدیریت پروژه موفق
برای اینكه یك دفتر مدیریت پروژه بتواند موفق عمل كند بایستی همیشه معیار هایی را مد نظر قرار دهد و سعی كند از یكسری خطوط قرمز عدول نكند. لذا در ذیل برخی از باید ها و نباید های یك دفتر مدیریت پروژه موفق آورده شده است.
● باید ها :
▪ اقتدار و دوام مدیریت پروژه در داخل سازمان حفظ شود.
▪ تعداد پروژه های موفق را افزایش دهد.
▪ ارزش مدیریت اجرایی و مدیران و كاركنان پروژه را نمایش دهد.
▪ نقش كنترل پروژه را در مقابل حامی پروژه به طور یكنواخت تنظیم كند.
▪ یك دیدگاه بی طرف و هدفمند بین اهداف آن در رابطه با مدیریت اجرایی و بازرگانی ایجاد كند.
● نباید ها :
▪ نباید مامور اجرای خط مشی ها درجهت اجرای پروژه ها بلكه باید تسهیل كننده مدیریت قابل قبول پروژه ها باشد تا موجبات انجام پروژه های موفقیت آمیز را در سازمان فراهم سازد.
▪ نباید نقش توسعه دهنده استراتژی را ایفا كند بلكه دفتر مدیریت پروژه بایستی به ایفای نقش ارتباط دهنده بین توسعه استراتژی و اجرای استراتژی در میان اطلاعات پروژه ها بپردازد و مسئول فرایند مدیریت سبد پروژه ها باشد .●● جایگاه دفتر مدیریت پروژه در سازمان
● وظایف اصلی دفتر مدیریت پروژه در سازمان
به طور كلی می‌توان نقشهای كلیدی دفتر مدیریت پروژه را در زمینه‌های زیر خلاصه كرد:
▪ برنامه‌ریزی استراتژیك: در این كاركرد برنامه‌های بلندمدت شركت طراحی می‌شود. به دلیل احاطه دفتر مدیریت پروژه بر محیط داخلی و خارجی شركت و همچنین در اختیار داشتن متدولوژی‌های موردنیاز، برنامه‌های توسعه شركت را می‌توان طراحی و پیگیری كرد.
▪ مدیریت پروژه‌ها: به كارگیری دانش، مهارتها، ابزارها و تكنیك‌هایی در فعالیتهای پروژه‌ای و سازمانی است، به گونه‌ای كه دستیابی به اهداف سازمان از طریق پروژه‌ها را امكان پذیر سازد و در این راستا از مجموعهٔ استانداردهای مدیریت پروژه می‌توان استفاده كرد و نهایتا عملیات موردنیاز برای انجام مدیریت بهینهٔ پروژه شامل امكان‌سنجی و مراحل آغازین، زمان‌بندی، تخصیص منابع، تهیه برنامهٔ كیفیت، تحلیل ریسك، تداركات، بودجه‌بندی، ارائه گزارشها و مستندسازی انجام می‌گیرد.
▪ شناسایی و اقدام برای آموزش در سطح سازمان: آموزش ارائه شده می‌تواند به شكل داخلی و خارجی باشد؛ كه این آموزشها بایستی در راستای اهداف استراتژیك سازمان صورت پذیرد.
▪ ارزیابی عملكرد : این ارزیابی می‌تواند شامل بررسی عملكرد مدیریت ، عملكرد تكنیك ها به كار گرفته شده و در نهایت عملكرد خود پروژه باشد. توجه به این اصل می تواند سبب بهینه‌سازی استفاده از منابع سازمان در پروژه‌ها شود.
▪ توسعهٔ فرایندها :فرایندهای مورد نیاز برای استفاده موثر از تمامی منابع درگیر در اجرای پروژه همچنین هماهنگی لازم بین كارفرما، مجری، تامین كننده و ... را تهیه می كند، چراكه نیاز به توسعه و ایجاد فرایندهای جدید، یك نیاز همیشگی و مداوم در سطح سازمان است.
▪ دفتر مدیریت پروژه یا صرفاً عمل مشاوره و راهنمایی و یا دخل و تصرف و تغییر در امور به شكل مستقیم و یا تركیبی از این دو را انجام می دهد.
بدون تردید تأسیس دفتر مدیریت پروژه در سطح سازمان، صرف مقادیر زیادی هزینه و زمان را دربرخواهد داشت. ثابت شده است كه با بهره‌برداری از دفتر مدیریت پروژه و ایجاد مزایا و فرصتهای مختلف، زمان و هزینه صرف شده جبران می‌شود.
● مزایای اصلی دفتر مدیریت پروژه
به طور كلی مزایای استفاده از دفتر مدیریت پروژه را می‌توان به شكل زیر خلاصه كرد:
▪ مدیریت سبد پروژه: به مدیریت مجموعه‌ای از پروژه‌ها و یا برنامه‌ها و كارهای مرتبط دیگر، که برای تسهیل مدیریت كارآمد در جهت نیل به اهداف استراتژیك در یك گروه قرار می‌گیرند، گفته می شود
▪ حكمرانی : این ویژگی در حالی كه پروژه‌های جاری را نیز درنظر دارد، به فرصتهایی توجه دارد كه به ایجاد پروژه‌های جدید منجر می‌شود. این قابلیت و توانایی موجب می‌شود كه شركت در اخذ پروژه از رقبا، مشاركت و موفقیت بیشتری داشته باشد.
▪ مدیریت زمان.
▪ ایجاد ارتباطات و تعامل بهتر كاركنان با هم و با مشتریان.
▪ بهبود در تخصیص منابع.
▪ افزایش دانش فنی سازمان و استفاده مطلوب از دانش فنی موجود.
● قدمهای تأسیس دفتر مدیریت پروژه در یك سازمان
▪ فاز اول: فرهنگ سازی در سازمان برای تاسیس دفتر مدیریت پروژه
▪ فاز دوم: تعیین اهداف و ماموریتها و محدوده دفتر مدیریت پروژه در راستای برنامه استراتژیك سازمان
▪ فاز سوم: تعیین نیازمندیها برای تاسیس دفتر مدیریت پروژه
▪ فاز چهارم: ارزیابی نیاز مندیهای تعیین شده و پیاده‌سازی آن
▪ فاز پنجم: ارزیابی و بهبود مستمر دفتر مدیریت پروژه
۱- فاز اول: فرهنگ سازی در سازمان جهت تاسیس دفتر مدیریت پروژه: در این فازمی بایست، نیازها، ضعف و مشكلات اساسی سازمان در زمینه مدیریت پروژه شناسایی و تجزیه تحلیل شود. یكی از عواملی كه در این بخش مورد بررسی قرار می‌گیرد محیط پیرامون سازمان است كه منابع (كارمندان، مهارتها، سرمایه‌گذاری، ابزار پروژه و ...)، آمادگی سازمانی (فرهنگ سازمانی، حمایتهای سازمانی و...) و مدل اداره كردن، مورد بررسی قرار می‌گیرند.
۲- فاز دوم: تعیین آرمان، ماموریتها و محدوده دفتر مدیریت پروژه در راستای برنامه استراتژیك سازمان: با تعیین ماموریت تا حدزیادی اندازه و محدوده دفتر مدیریت پروژه معلوم خواهدشد. زیرا با استفاده از ماموریت و انتظارات مدیریت، عمق نفوذ و اختیارات دفتر مدیریت پروژه مشخص می‌شود. لذا می بایست در تعریف ماموریت دقت زیادی یه عمل آورد. به دلیل اینكه ماموریت و آرمان ازنظر مفهومی نیز تا اندازه زیادی به هم شبیه هستند، برای تعیین آرمان نیز می توان تا حد زیادی شبیه به ماموریت عمل كرد اما در تعیین ماموریت باید جاه‌طلب و خوش‌بین بود ولی در تعیین و تعریف آرمان باید عملی‌تر و واقع‌بینانه‌تر عمل كرد.
۳- فاز سوم: تعیین نیازمندیها برای تاسیس دفتر مدیریت پروژه: در این فاز به تعریف ساختار سازمانی و اندازه و تعداد كارمندان موردنیاز آن پرداخته می‌شود و همچنین چارچوب متدولوژی مدیریت پروژه متناسب با سازمان تعیین می شود. در تعریف و تعیین فرایندهای دفتر مدیریت پروژه به‌مواردی از قبیل فرایند مدیریت قلمرو، مدیریت كیفیت و ... توجه شده و با تعیین و تعریف معیارهای بازنگری فرایندها و عملكرد، نسبت به پاسخ به نیازها و احتیاجات آموزشی اقدام می شود.
۴- فاز چهارم: ارزیابی نیاز مندیهای تعیین شده و پیاده‌سازی آن: پس از تعیین نیازمندیها، آنها را مورد ارزیابی قرار داده تا در مراحل اولیه تاسیس دفتر مدیریت پروژه از بروز مشكلات و موانع جلوگیری شود. این فاز در برخی از موارد با فاز ۳ ادغام شده و به صورت یكپارچه انجام می پذیرد. نهایتا با راه اندازی و تاسیس دفتر مدیریت پروژه سازمان در جهت بهبود های ذكر شده حركت خواهد كرد.
۵- فاز پنجم: ارزیابی و بهبود مستمر دفتر مدیریت پروژه: پس از گذشت یك مدت از شروع كار دفتر مدیریت پروژه می‌توان با معیارهای موردنظر به اعتبارسنجی كارهای انجام شده و انجام نشده پرداخت. همچنین می‌توان از این قسمت و با توجه به نقاط ضعف و قوت دفتر مدیریت پروژه، چه از نظر طراحی و چه از نظر عملكردی با توجه به معیارهای موردنظر سازمان، به ارائه توصیه‌ها، پیشنهادها، و استراتژی‌های بهبود و پیشرفت پرداخت. توسعه استراتژی پیشرفت و بهبود با ارزیابی عملكرد دفتر مدیریت پروژه از گذشته تاكنون امكان‌پذیر است.
●● نتیجه گیری
دانش مدیریت پروژه از تمامی ابعاد آن نیاز فوری و حیاتی كشور ماست. با نگاهی گذرا به تعداد و حجم سرمایه گذاری در طرحهای جاری كشور و پروژه هایی كه می بایست طبق برنامه در دهه فعلی در بخشهای زیربنایی اجرا شوند، به اولویت و اهمیت این موضوع استراتژیك در ایران پی می بریم. با این حال، پرداختن به دانش و مهارت مدیریت علمی پروژه ها در كشور به هیچ عنوان متناسب با این هدف استراتژیك نیست. شكست، تاخیرات زیاد و ناتمام ماندن پروژه های زیربنایی از مهمترین ثمرات نهادینه نشدن اصول مدیریت علمی پروژه در طرحهای كشور است. امروزه در دنیا اجرا، اداره و بهره برداری از پروژه ها جز با فراگیری و به كار بستن تكنیك های مدیریت پروژه امكان پذیر نبوده و وضع موجود نشان می دهد اتكا به شیوه مدیریت سنتی برای انجام بهینه طرحها كفایت نمی كند.
طولانی شدن زمان اجرای پروژه ها، ضعف مشهود كیفی پروژه های اجرا شده، هزینه تمام شده بسیار بالای پروژه ها نسبت به برآوردهای اولیه و ... را می توان به عنوان بخشی از زنجیره مشكلات مهم پروژه های كشور بر شمرد. در این راستا و برای غلبه بر مشكلات مذكور ایجاد دفاتر مدیریت پروژه برای رشد تحقیقات علمی و عملی در این حوزه بسیار سودمند است. با توجه به اینكه دفاتر مدیریت پروژه مركز راهكارهای مدیریت پروژه در داخل سازمان هستند لذا ایجاد و به كارگیری آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از مهمترین دلایل به كارگیری دفاتر مدیریت پروژه عبارتند از:
۱.واضح است كه یك مدیریت پروژه ضعیف و ناهماهنگ، سطوح مهم و اصلی شكست پروژه‌ها را تشكیل می‌دهد. دفتر مدیریت پروژه با سازگاری و هماهنگی منابع و ابزار لازم و ضروری، موفقیت و كامیابی پروژه‌ها را افزایش می‌دهد.
۲. مهارتهای مربوط به مدیریت پروژه باید قابل انتقال باشند. با استفاده از دفتر مدیریت پروژه مهارتهای بسیار پیچیده تبدیل به نرم‌افزار شده و به راحتی قابل ارائه و انتقال می‌شود. در عین حال چنانچه یك فرد یا یك دپارتمان مهارتهایی را ارائه دهد، آنها همانند یك منبع در كل شركت مورد استفاده قرار می‌گیرند و بدین‌ترتیب سایر افراد و دپارتمان‌ها از این مهارت استفاده می‌كنند.
۳. توسعه و بهبود هر سازمانی نیازمند حمایت و پشتیبانی متمركز است. اما داشتن یك ساختار پشتیبانی و حمایت متمركز در جهت نشان دادن و تسهیل انتقال بهترین فعالیتها و تخصصها و مهارتها در درون سازمان بسیار مشكل است. با استفاده از دفتر مدیریت پروژه، بستر لازم برای داشتن یك چنین ساختار پشتیبانی شكل می‌گیرد.
