-
شهر الكترونيكی چیست؟
ايران عضو جامعه اطلاعاتي جهاني است و تا كنون مشاركتهاي خوبي در تصميم سازي براي اين جامعه هزاره سوم داشته است. هدف از اين اجلاسهاي تاريخي كه تكرار آنها بعيد بنظر مي‌رسد، خلق يك ديدگاه مشترك در مورد عصر اطلاعات تحت عنوان جامعه‌ي اطلاعاتي بوده است. از جمله دستاوردهاي مهم اين دو اجلاس اعلامه اصول و برنامه عمل آن بوده است كه با مشاركت 192 كشور از جمله ايران بدست آمده است. در برنامه اصول به موارد زيادي از جمله فقرزدايي، توانمند سازي زنان، جوانان، محرومان، تحصيلات ابتدايي براي همه، جها‌ن‌شمولي، همبستگي ملل جهان، آزاديهاي اساسي، حق توسعه براي همه، آزادي بيان، رعايت آزادي ديگران، دسترسي همه به اطلاعات، حق حاكميت كشورها، تنوع‌فرهنگي، حفظ و توسعه زبانهاي محلي، چند زبانی در محيط‌های مجازی، كاهش شكاف ديجيتالي، رشد سلامت و پيشگيري بيماري‌ها و موارد بسيار ديگر پرداخته شده است. علاوه بر موارد فوق در اعلاميه اصول به مواردي پرداخته شده است كه نياز به مطالعه و مشاركت بيشتر كشورها را دارد تا ابعاد مختلف آن بيشتر مشخص و براي اجرا به اطلاع جامعه جهاني برسد. مثلا در يكي از بندهاي اصول اساسي جامعه اطلاعاتي براي همگان به موضوعي تحت عنوان "دسترسي به اطلاعات و دانش" اشاره شده است. در بندهاي ديگر به مواردي مانند: ظرفيت‌سازي و توانمند سازي، پرداختن به ابعاد اخلاقي جامعه اطلاعاتي، تشويق همكاريهاي بين‌المللي، بهبود دسترسي ارزان، عمومي، فراگير و عادلانه به فناوري و زيرساختهاي ارتباطي اشاره شده است. اينگونه موارد بايد در سطح جهاني معرفي و راهكارهاي مناسب براي اجرايي شدن آن تهيه شود. سئوال اساسي آن است كه چگونه مي‌توان بدون ايجاد يك محيط مناسب و تربيت شهروندان با تفكري بر اساس توسعه كاربردهاي فناوري اطلاعات و ارتباطات چنين آرزوهايي بزرگي را تحقق بخشيد؟ چگونه مي‌توان جوامع كوچكتر اطلاعاتي را شكل داد و از مجموعه اين جوامع كوچك به جامعه اطلاعاتي جهاني رسيد؟ مطمئنا توسعه شهرهاي الكترونيك بهترين ايده براي تمرين ورود به جامعه اطلاعاتي جهاني خواهند بود.
درايران فرهنگ شهرهاي الكترونيكي و اينترنتي در حال گسترش ا ست و كم‌كم باور مسئولين در درك نياز حركت به سمت و سوي شهرهاي الكترونيكي در حال شكل گيري است. شايد در سال 1379 كه براي اولين بار بحث شهرهاي الكترونيكي مطرح و متاقب آن همايش جهاني شهرهاي الكترونيكي و اينترنتي با جضور بيش از 1500 نفر از مسئولين و متخصصين ارشد كشور در حوزه‌هاي مختلف برگزلر شد موضوع براي كشورمان خنده دار و باور نكردني بود و يا حداقل باور نداشتيم كه فقط 5 سال بعد بايد راهكار برون رفت از چالشهاي شهر بزرگي مانند تهران را در ايجاد شهر الكترونيك جستجو كنيم. بايد در هزاره سوم و شروع قرن 21 تسليم پديدههاي حاصل تغييرات فناوريهي جديد باشيم و شهر الكترونيك را به عنوان يك نياز و ضرورت هزاره سوم بپذيريم.
شهر الكترونيك يك اختراع و يا يك پيشنهاد نوآورانه نيست بلكه واقعيتي است كه بر اساس نياز جاي خود را باز مي‌كند. اگر امروز چشم خود را بر نياز ببنديم فردا بايد با پرداخت هزينه بيشتر قدم در اجراي آن بگذاريم.
شهر الكترونيك عبارت از شهري است كه اداره امور شهروندان شامل خدمات و سرويسهاس دولتي و سازمانهاي بخش خصوصي بصورت برخط (online) و بطور شبانه‌روزي، در هفت روز هفته با كيفيت و ضريب ايمني بالا با استفاده از ابزار فناوري اطلاعات و ارتباطات و كاربردهاي آن انجام مي‌شود. شهر الكترونيك ما را از دنياي يك بعدي كه شهرهاي سنتي و امروزي ما هستند، به دنياي دو بعدي مي‌برد كه دستاورد فناوري‌هاي نوين اطلاعات و ارتباطات دنياي اينترنتي مي‌باشند. توجه كنيم كه فناوريها همچنان به سرعت توسعه مي‌يابند و بزودي دنياي سه بعدي را عرضه مي‌كنند كه در آن‌صورت، ما شاهد شهرهاي مجازي سه بعدي خواهيم بود كه حتي تصور آن برايمان سخت است. شايد سئوال شود كه آيا امكان ايجاد شهر الكترونيك براي كشور مانند ايران كه با ساختارهاي سنتي عجين شده است و در مقابل تغيير فناوريها همواره دنباله رو بوده است مقدور مي‌باشد؟
اگر به خود اعتماد داشته باشيم و علمي فكر كنيم و دانش و علم را در كليه امور زندگيمان بكار گيريم قطعاً نه تنها ايجاد شهر الكترونيك كه پروژه‌هاي بزرگتر و پيچيده‌تر را كه بر اساس توسعه ابزارهاي نوين مانند فناوري اطلاعات و ارتباطات است به راحتي مي‌توانيم انجام دهيم. يكي از مشكات اساسي در كشور ما در توسعه اينگونه پديده‌ها پذيرش مسئوليت افرادي است كه هيچ آشنايي به اين موضوعات نداشته و گاها مخالف هم هستند و به عمد مسئوليت مي‌پذيرند تا جلو آنرا بگيرند. اگر مسئوليت اينگونه خدمات به افراد متخصص، علاقمند و توانمند سپرده شود قطعا مشكل خاصي براي توسعه پديده‌هايي مانند شهر الكترونيك نداريم.
اجراي شهر الكترونيك در چند مرحله انجام مي‌شود، مراحل پيدايش، ا رتقاء، تعامل، تراكنش و يكپارچه‌سازي پنج مرحله توسعه اينگونه شهرها مي‌توانند باشند. در اجراي شهر الكترونيكي بايد به ارايه سبك زندگي الكترونيك و در خور عصر توجه داشت و بايد توجه كرد كه سبك زندگي سنتي براي جامعه اطلاعاتي، تضادها و نابهنجاري‌هاي خاصي را به دنبال خواهد داشت. بنابراين يك الگوي مناسب زندگي با توجه به شرايط فرهنگي و اجتماعي جامعه مورد نظر و مناسب در جامعه اطلاعاتي، يكي از برنامه‌هاي شهرهاي الكترونيك است. توسعه شهرهاي الكترونيك، دستاوردهاي بسياري را براي شهروندان، سازمانهاي شهري و ديگر ذينفعان شهر به همراه داشته است. بعضي از فعاليتهاي شهرهاي الكترونيكي عبارتند از:
1. فعاليتهاي بانكي: مثل پرداخت قبوض، برداشت پول از حساب، انتقال پول و غيره
2. فعاليتهاي اداري: مثل ثبت اسناد و املاك، درخواست پاسپورت و امثال آن
3. فعاليتهاي تجاري: مثل خريد و فروش كالا، موسيقي، فيلم و مواد غذايي
4. فعاليتهاي تفريحي: مثل بازيهاي رايانه‌اي، بازديد از موزه‌ها و پارك‌ها
5. كسب اطلاعات: اخبار، روزنامه‌ها، نشريات، وضعيت آب‌و‌هوا، ترافيك شهري، ساعات پرواز هواپيماها و...
6. فعاليتهاي علمي: تحقيق در مورد پروژه‌ها، يافتن مقاله‌ها، دسترسي به منابع معتبر، كتابخانه‌‌ها و كتاب‌ها و تاليفات جديد
7. فعاليتهاي آموزشي: مدرسه، دانشگاه و ساير آموزشگاه‌ها
8. فعاليتهاي سياسي: شركت در انتخابات، اعلام نظر به مجلس و بخشهاي سياسي باز
9. فعاليتهاي مسافرتي: رزرو بليط سفر، رزرو هتل و كرايه اتومبيل
10. كاريابي و درخواست كار: آگاهي يافتن از فرصت‌هاي كاري، پر‌‌كردن فرم درخواست كار، ارسال و گرفتن نتيجه.
11. فعاليتهاي درماني: مراجعه به پزشك، دريافت دستورالعمل‌‌هاي ايمني و اطلاع از تازه‌هاي پزشكي
12. فعاليتهاي تصميم‌گيري: بهترين و خلوت‌ترين مسير در شهر براي رسيدن به مقصد، بهترين رستوران براي صرف غذا، بهترين اماكن تفريحي و ساير بهترين‌ها
مطمئن هستم در صورتي كه در كشور برنامه‌ريزيها بر اساس اولويتهاي جهاني و واقعيتهاي موجود جهان كه حركت بسوي جامعه اطلاعاتي است انجام شود، اجراي شهر الكترونيك در اولويت قرار مي‌گيرد.
-
مدیرکل دفتر امور زیربنایی معاونت فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات مطرح کرد:
شهر الکترونیک و ویژگی‌های آن
1- حقوق شهروندان در شهرهای الکترونیکی
در عصر اطلاعات و متناسب با اهداف سند چشم‌انداز بیست‌ساله و با تلاش روزافزون دولت و تمامی آحاد جامعه برای شکل‌گیری جامعه اطلاعاتی و جامعه دانش پایه، به سمت کشوری حرکت می‌کنیم که در آن، مفهوم شهروندان به افرادی اطلاق می‌گردد که مسئولیت‌پذیر، پاسخگو و فعال، کمک‌دهنده و دارای نقشی مؤثر در فرآیند توسعه ملی بوده و منفعل، ساکن و مددجو نباشند. از این رو حصول اطمینان از کاربرد فناوری اطلاعات در همه ابعاد زندگی و سیستم‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موجب تحولی بزرگ در شیوه زندگی، کار و فعالیت آنها و از حقوق اساسی هر شهروندی به حساب می‌آید.
در چنین جامعه‌ای، توانمندی شهروندان در پردازش، ذخیره، انتقال، تولید و به‌کارگیری داده، اطلاعات و دانش از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. در سایه تحقق حقوق ملت در چنین جامعه‌ای، افراد شایسته، با مهارت، دارای شوق و انگیزش، پاسخگو و نوآور می‌تواند در ارتقاء سطح کیفیت زندگی فردی و اجتماعی یک شهر و حتی کشور وظایف بزرگی را به عهده گیرد. این‌گونه شهروندان قادرند در بازار جهانی فعالیت نموده و به مبادله ثروت و دانش خود به دور از هر‌گونه محدودیت جغرافیایی، فیزیکی و اقتصادی در کوتاه‌ترین زمان و در هر مکانی مشغول شده و شکل‌دهنده اقتصادی متنوع، توأم با افزایش قدرت رقابت باشند. جامعه‌ای که در آن با رعایت حقوق و قوانین الکترونیکی حاکم بر فضای دیجیتال، قدرت جذب دانش و استعداد از اقصی نقاط جهان نیز امکان پذیر می‌گردد. از این رو دسترسی به جامعه اطلاعاتی در سطح ملی و منطقه‌ای و توسعه دولت الکترونیکی با ایجاد شهر های الکترونیک و کاهش زمان و هزینه ارائه خدمات به شهروندان نیازمند فراهم آوردن فرصت‌های برابر، عادلانه و امن اطلاعاتی برای همه شهروندان توام با رعایت حقوق فردی و اجتماعی آنان است.
2- تعامل خانواده و شهر الکترونیکی
زندگی در شهر الکترونیکی، مطالعه و افزایش اطلاعات و مهارت‌های تک تک شهروندان و به خصوص والدین و خانواده‌ها را می‌طلبد، چرا که این خانواده‌ها هستند که نهایتا به عنوان کاربران سیستم در جهت تامین نیازهای خدماتی خود به سایتها و پورتال‌های شهر الکترونیک مراجعه می‌کنند. از این رو خانواده‌ها لازم است در خصوص محاسن و عیوب رسانه‌های الکترونیکی، راهنمای خوب و موثر و به روزی برای فرزندانشان باشند. آنچه باید در تعامل خانواده‌ها و شهر الکترونیک و دنیای مجازی در نظر گرفت، آشنایی والدین با آسیب‌هایی است که احتمال دارد فرزندان را در استفاده از دریای بیکران اطلاعات الکترونیکی دچار مشکل نماید.
از جمله چالش‌های اساسی گسترش فناوری ارتباطات در‌جهان – به خصوص کشورهای در حال توسعه - آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی است. قرار گرفتن در معرض فرهنگ‌های گوناگون، آزادی‌های زیاد در یک دورة زمانی نسبتاً کوتاه و امکان دسترسی به اطلاعات غیراخلاقی گوناگون از طریق اینترنت، برخی از نمونه‌های این خطرها است. در کشورهای در حال توسعه، از جمله کشورما، بنابر شرایط فرهنگی و اجتماعی، احتمال آسیب‌پذیری زیادی در اثر تعامل گسترده با دیگر فرهنگ ها وجود دارد. به رغم پیشرفت‌های حاصل شده در سازوکارهای امنیتی و کنترلی در اینترنت، قابلیت‌های کنترلی در این گونه موارد کم‌تر مؤثر واقع می‌شوند. بنابراین توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی کشورها یا مناطق جغرافیایی خاص قبل از ایجاد شهر الکترونیک و آماده کردن خانواده‌ها از بعد فرهنگی ، اجتماعی و اخلاقی و حتی پزشکی ضروری است .
3- تدوین و اجرای قوانین و مقررات شهرهای الکترونیکی
جهت برپایی و ایجاد شهر الکترونیک، علاوه بر تدوین و اجرای قوانینی مناسب در جهت تحقق دولت الکترونیک، لازم است قوانین ویژه‌ای خصوصا در جهت رعایت استاندارهای امنیتی تدوین و تنظیم گردد. به طوری که متناسب با نیازها و ویژگی‌های هر شهر الکترونیک ارائه شده باشد. این قوانین و مقررات از سوی دولت در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی قابل بررسی است. قوانین مربوط به جرائم الکترونیکی، حریم خصوصی، جریان آزاد اطلاعات، حقوق مصرف‌کنندگان و قوانین تجارت الکترونیک از مهمترین آنها هستند. همچنین سازمانها و کسب و کارهای خصوصی که از شبکه‌ها و سیستم‌های اطلاعاتی استفاده می‌کنند، دارای سیاست امنیتی هستند. اجرای سیستم‌های مدیریت امنیـت اطلاعات و پیاده‌سازی استانداردهای مربوطه - مانند iso17799 - برای سازمانها ضروری است. حتی خانواده‌ها و شهروندان الکترونیک نیز برای کاهش آسیب‌های امنیت اطلاعات، برای خود و خانواده سیاست‌ها و روال‌های امنیتی در نظر می‌گیرند، مانند کنترل‌های والدین روی استفاده کودکان از کامپیوتر و اینترنت.
4- بزهکاری و جرایم در شهرهای الکترونیکی
فضای یک شهر الکترونیک، فضایی مجازی است، فضایی که در آن برخی افراد با نیت خرابکاری یا سوء استفاده - مثلاً سوء استفاده مالی - اقدام به اجرای حمله‌های امنیتی می‌کنند. به این اقدامات "جرایم الکترونیکی" می‌گوییم. هدف ایجاد امنیت اطلاعات در شهر الکترونیک جلوگیری از وقوع این جرایم و کاهش اثرات منفی آنها است. سابقه جرایم الکترونیک به سابقه استفاده از کامپیوترها بر می‌گردد. آنچه تازگی دارد گسترش وسیع تجهیزاتی است که توان محاسباتی و ارتباطی بالایی دارند و در انواع فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی در شهرهای جدید، بصورت یک رکن اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. امروزه حجم وسیعی از اطلاعات مهم در شبکه‌ها جریان دارند و تعداد بسیار زیادی کاربران مختلف که عمدتاًٌ هیچ آموزشی در زمینه امنیت ندیده‌اند. هر شهروند در شهر الکترونیک مجاز است از زیرساخت های اطلاعاتی به عنوان یک امکان عمومی استفاده نماید و همین واقعیت است که منجر به بروز جرایم الکترونیکی در شهرهای الکترونیک می‌شود. از جمله شایع‌ترین جرایم در زمینه امنیت اطلاعات در شهرهای الکترونیک، می‌توان به مواردی همچون حملات ویروسی، دسترسی‌های غیرمجاز، دزدی اطلاعات محرمانه و خصوصی افراد و مسائل مربوط به کامپیوترهای قابل حمل... اشاره نمود.
5- رفاه اجتماعی و امنیت اجتماعات در شهرهای الکترونیکی چگونه است؟
مزایای الکترونیکی شدن از جمله سرعت و دقت بالاتر و کاهش هزینه‌های سربار، باعث گسترش شهرهای الکترونیک شده است. در مقایسه با زندگی کنونی، یک شهروند الکترونیک از سطح رفاه اجتماعی بالاتری برخوردار است. به طور خلاصه از جمله مواردی که شهروند الکترونیک را از شهروند عادی متمایز می‌کند، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود؛
یک شهروند الکترونیکی در قیاس با یک شهروند سنتی از مزایای زیر برخوردار است؛
• شهروند الکترونیکی، مهارت استفاده از کامپیوتر و اینترنت را دارد و به همین جهت، با اعتماد به نفس بیشتری در عصر اطلاعات و ارتباطات به حیات خود ادامه می‌دهد.
• شهروند الکترونیکی، توانایی استفاده از فناوری‌های ارتباطی نوین، از قبیل پست الکترونیکی، گپ‌زنی و ... را دارا بوده و در هر لحظه از شبانه‌روز می‌تواند با هر یک از دوستان یا آشنایان خود ارتباط برقرار کند.
• شهروند الکترونیکی، به روز زندگی می‌کند، زیرا قادر است آخرین اطلاعات، اخبار، کالاها و نرم‌افزارها را در چند دقیقه از طریق اینترنت جستجو کرده و به دست آورد.
• شهروند الکترونیکی، سفرهای مفرح‌تری انجام می‌دهد؛ زیرا کلیه مراحل سفر را از قبل، به کمک اینترنت برنامه‌ریزی کرده است.
• استخدام شهروند الکترونیکی آسان‌تر است، چرا که از طریق اینترنت به راحتی از فرصت‌های شغلی موجود آگاه می‌شود.
• کاهش جدی ترافیک شهری به واسطه عدم نیاز به عبور و مرور شهری جهت انجام اموری همچون خرید های روزمره، کارهای بانکی و ... • کاهش جدی آلودگی هوا با توجه به کاهش عبور و مرور شهری
• افزایش سرعت کارها با استفاده بهینه شهروندان از کل زمان مفید در شبانه روز
• صرفه‌جویی در انرژی مفید شهروندان و عدم نیاز به صرف انرژی در مسیرهای رفت و آمد
• ارتقای روحیه مثبت شهروندان به واسطه افزایش راندمان آنها از نظر زمان و انرژی
• افزایش سطح رفاه و آسایش همگانی
• دستیابی به عدالت اجتماعی همگانی با توزیع عادلانه و یکسان خدمات و اطلاعات
• افزایش سرعت توسعه و پیشرفت کشور
• ارتقای متوسط سطح فرهنگی و علمی شهروندان
ناگفته نماند که تحقق تمامی موارد ذکر شده، در سایه سیستمی امن از تبادل اطلاعات در فضای الکترونیک صورت می پذیرد که در قسمتهای قبلی بدان اشاره شد.
6- مقوله امنیت در شهر الکترونیک
همان‌گونه که می‌دانید در یک شهر الکترونیک که ثمره و میوه توسعه دنیای اطلاعات است، کلیه مراکز دولتی و خصوصی با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و از طریق شبکه‌های متعدد با هم در ارتباط می‌باشند تا بدین وسیله امکان انجام فعالیتهای بانکی، تبادلات مالی و تجاری، بهداشتی، آموزشی و خدماتی را به صورت الکترونیک و برخط برای تمامی شهروندان در کلیه اوقات شبانه‌روز فراهم آورند. این مهم زمانی تحقق می‌یابد که اطلاعات به صورت مطمئن، با صحت و سقم کامل و با حفظ امنیت و محرمانگی منتقل، نگهداری و یا در دسترس افراد قرار گیرد.
به طور کلی، امنیت یکی از بنیادی‌ترین و اساسی‌ترین مواردی است که به سبب وجود سیستم‌های اطلاعاتی مختلف، امکان دسترسی‌های از راه دور به اطلاعات، اشتراک اطلاعات و وجود داده های محرمانه و حساس شهروندان و کسب و کارها در شهر الکترونیک، توجه مدیران و بانیان آن را از یک سو و شهروندان را به عنوان کاربران الکترونیکی این امکانات از سوی دیگر به خود جلب کرده است. در این راستا تدابیر متفاوتی در رده های مختلف دولت مردان، کارشناسان و محققان فناوری اطلاعات از جمله ترویج فرهنگ آشنایی شهروندان با تدابیر امنیتی در فضای الکترونیک و افزایش آگاهی آنان از این مسائل، ایمن سازی بستر فناوری اطلاعات و رعایت استاندارهای امنیتی مناسب، ایمن‌سازی مکان و نحوه نگهداری اطلاعات و طراحی نرم‌افزارها و محیط های ایمن جهت استفاده از امکانات الکترونیکی و اینترنتی و ... را می‌توان نام برد.
از آنجا که مسئولیت بخش عمده‌ای از زیرساخت‌ها و سیاست‌ها و بررسی مسائل امنیتی در شهر الکترونیک، وابسته به دولت‌ها است، لذا این امر در جهت تحقق دولت الکترونیک نیاز به توجه و تدابیر ویژه‌ای دارد.
خوشبختانه اهمیت مقوله امنیت در فضای الکترونیکی تا جایی است که در سند راهبردی پیشنهادی نظام جامع فناوری اطلاعات کشور نیز به عنوان یکی از عوامل بسیار مهم، بدان پرداخته شده، به گونه‌ای که اقداماتی چون:
• ایجاد امنیت جامعه، خانواده و اشخاص در استفاده از خدمات الکترونیکی از طریق وضع قوانین مورد نیاز برای حفظ امنیت جامعه، خانواده و اشخاص،
• طراحی و به کارگیری سازوکارهای امنیتی و حفاظتی برای حفظ امنیت جامعه، خانواده و اشخاص در فضای الکترونیکی،
• آموزش شهروندان به رعایت نکات ایمنی در فضای الکترونیکی،
• بهره‌گیری از رمز و کدگذاری به صورت گسترده در راستای صیانت از حقوق شهروندان.
• برقراری امنیت فضای الکترونیکی تبادل اطلاعات کشور با استقرار نظام مدیریت و راهبری امنیت فضای تبادل اطلاعات کشور،
• استانداردسازی محصولات و سازوکار امنیت حوزه فناوری اطلاعات،
• توسعه و تقویت صنعت بومی امنیت فناوری اطلاعات،
• ایجاد نظام پیشگیری و مقابله با تهدیدات مختلف در این حوزه،
• سهولت ایمنی و امنیت جهت شبکه‌های پرسرعت و کارآمد
همه و همه از جمله موارد مهمی هستند که در این سند، جهت صیانت از امنیت شهروندان کشور عزیزمان در فضای الکترونیک و تحقق هر چه بهتر دولت الکترونیکی‌ای امن و ایمن که پیش نیاز ایجاد شهرهای الکترونیک می‌باشد، مورد توجه قرار گرفته است که این مساله خود حاکی از حیاتی بودن مساله حفظ امنیت در فضای الکترونیکی و به تبع آن شهر الکترونیک است.
-
اجراي شهر الكترونيك در چند مرحله انجام مي‌شود، مراحل پيدايش، ا رتقاء، تعامل، تراكنش و يكپارچه‌سازي پنج مرحله توسعه اينگونه شهرها مي‌توانند باشند. در اجراي شهر الكترونيكي بايد به ارايه سبك زندگي الكترونيك و در خور عصر توجه داشت و بايد توجه كرد كه سبك زندگي سنتي براي جامعه اطلاعاتي، تضادها و نابهنجاري‌هاي خاصي را به دنبال خواهد داشت. بنابراين يك الگوي مناسب زندگي با توجه به شرايط فرهنگي و اجتماعي جامعه مورد نظر و مناسب در جامعه اطلاعاتي، يكي از برنامه‌هاي شهرهاي الكترونيك است. توسعه شهرهاي الكترونيك، دستاوردهاي بسياري را براي شهروندان، سازمانهاي شهري و ديگر ذينفعان شهر به همراه داشته است. بعضي از فعاليتهاي شهرهاي الكترونيكي عبارتند از:
1. فعاليتهاي بانكي: مثل پرداخت قبوض، برداشت پول از حساب، انتقال پول و غيره
2. فعاليتهاي اداري: مثل ثبت اسناد و املاك، درخواست پاسپورت و امثال آن
3. فعاليتهاي تجاري: مثل خريد و فروش كالا، موسيقي، فيلم و مواد غذايي
4. فعاليتهاي تفريحي: مثل بازيهاي رايانه‌اي، بازديد از موزه‌ها و پارك‌ها
5. كسب اطلاعات: اخبار، روزنامه‌ها، نشريات، وضعيت آب‌و‌هوا، ترافيك شهري، ساعات پرواز هواپيماها و...
6. فعاليتهاي علمي: تحقيق در مورد پروژه‌ها، يافتن مقاله‌ها، دسترسي به منابع معتبر، كتابخانه‌‌ها و كتاب‌ها و تاليفات جديد
7. فعاليتهاي آموزشي: مدرسه، دانشگاه و ساير آموزشگاه‌ها
8. فعاليتهاي سياسي: شركت در انتخابات، اعلام نظر به مجلس و بخشهاي سياسي باز
9. فعاليتهاي مسافرتي: رزرو بليط سفر، رزرو هتل و كرايه اتومبيل
10. كاريابي و درخواست كار: آگاهي يافتن از فرصت‌هاي كاري، پر‌‌كردن فرم درخواست كار، ارسال و گرفتن نتيجه.
11. فعاليتهاي درماني: مراجعه به پزشك، دريافت دستورالعمل‌‌هاي ايمني و اطلاع از تازه‌هاي پزشكي
12. فعاليتهاي تصميم‌گيري: بهترين و خلوت‌ترين مسير در شهر براي رسيدن به مقصد، بهترين رستوران براي صرف غذا، بهترين اماكن تفريحي و ساير بهترين‌ها
مطمئن هستم در صورتي كه در كشور برنامه‌ريزيها بر اساس اولويتهاي جهاني و واقعيتهاي موجود جهان كه حركت بسوي جامعه اطلاعاتي است انجام شود، اجراي شهر الكترونيك در اولويت قرار مي‌گيرد
-
شبکه های ارتباطی نوین و در راس آنها شبکه جهانی اینترنت، فضاهای مجازی را در اشکال گوناگون آن پدید آورده و باعث انقلابی عظیم در تمامی ابعاد زندگی انسان ها و سازمانها شده و جهانی مجازی را بوجود آورده اند. (البته باید یاد آور شویم که فاصله مابین آنچه در شهرهای کشور عزیزمان ایران وجود دارد با آنچه در کشورهای پیشرفته بوده، قابل ملاحظه است و کاهش این فاصله نیاز به سعی و تلاش مضاعف دارد) این فناوری روش های کارکرد و نگرش افراد، سازمان ها و دولت ها را دگرگون ساخته و باعث ایجاد صنایع نوین، مشاغل جدید و خلاقیت در انجام امور شده است.
ظهور پدیده هایی چون کسب و کار الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، بانکداری الکترونیک، آموزش الکترونیکی و... که این روزها بسیار گسترش یافته، از نتایج عمده نفوذ و گسترش فناوری اطلاعات در ابعاد مختلف بوده که همین امر منجر به شکل گیری شهر الکترونیک شده تا بتوان هرچه بیشتر و مطلوب تر در بستر شهر الکترونیکی، حجم وسیعی از فعالیت ها و خدمات شهری را بصورت الکترونیک ارائه کرد.
شهر الکترونیکی شهری است که شهروندان آن بتوانند از خدمات الکترونیکی ارائه شده که بخش زیادی از آن باید به صورت آنلاین ارائه شود، در تمام مدت شبانه روز بدون محدودیت مکانی، با شیوه ای مطمئن و ایمن بهره مند باشند.
به عبارت دیگر شهر الکترونیکی شهری است که همه خدمات مورد نیاز مردم در بخش دولتی و خصوصی به صورت تمام وقت برای همه افراد در همه جا قابل دسترسی باشد. کوکلیز شهر الکترونیکی را ارتباطی هماهنگ و برپایه شبکه، برای انجام وظایف معمولی اهالی، به روش الکترونیکی که پیش از این در مدل شهر معمولی، توسط خود اشخاص انجام می شد; تعریف می کند.
شهروند الکترونیک کسی است که حداقل دانش لازم در رابطه با مفاهیم پایهict، حداقل توانایی لازم در به کارگیری سیستم های عامل ویندوز و واژه پرداز مایکروسافت، توانایی کافی برای برقراری ارتباط با اینترنت و وب جهان گستر، توانایی مبادله پیام های الکترونیکی از طریق پست الکترونیکی، توانایی کافی برای یافتن اطلاعات از طریق موتورهای جست و جو در وب، توانایی تکمیل فرم های آنلاین اینترنتی و انجام کارهای روزمره مختلف از طریق شبکه را داشته باشد. (البته وجود یک سیستم مخابراتی قوی و در دسترس ضروری است.)
یکی از مهمترین سازمان ها در تحقق بخشیدن به اهداف شهر الکترونیک، بانکداری الکترونیکی و خدمات گسترده آن است که امروزه در کشورمان شرایط آن با حضور قوی بانکهای خصوصی در صحنه بانکداری تاحدودی فراهم گردیده است. (البته هنوز جای کار بسیار وجود دارد) چراکه در دنیای پیشرفته کنونی منظور از بانکداری الکترونیکی، سامانه یکپارچه ای بوده که همه خدمات پولی و مدیریتی را در قالب یک سامانه واحد و متمرکز ارائه می نماید. لذا بانکداری الکترونیکی می تواند مقدمه ای برای ورود به دنیای جدید و شیوه های نوظهور باشد.
گسترش هرچه بیشتر بانکداری نوین خود می تواند مصداق اصلاح الگوی مصرف در بخش بانکداری باشد. چراکه ارائه خدمات به صورت الکترونیکی موجب صرفه جویی عظیمی در هزینه های جاری شهروندان در تمامی کلان شهرها می شود. در هزاره سوم که عصر دیجیتال خوانده شده; پایه گذاری، توسعه و گسترش شهر الکترونیکی یک ضرورت و اجبار بوده و دیگر نمی توان آن را یک موضوع تشریفاتی و تجملی تلقی کرد. زیرا امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات یک زیرساخت اساسی برای همه جوامع است. اگر در دنیای کنونی به توسعه الکترونیک و پایه گذاری شهر الکترونیکی نپردازیم، در واقع نقش و جایگاه شهری را از شهرها خواهیم گرفت و شهرهای ما عملا روستاهایی عقب مانده از تکنولوژی های روز به شمار خواهند آمد.
از سوی دیگر باید توجه داشت که فناوری اطلاعات و ارتباطات تنها خرید سخت افزار و توسعه نرم افزار نبوده و اگر همه این شرایط به لحاظ فنی و مهندسی نیز فراهم شود، نقش و جایگاه ساکنان این شهر و شهروندان آن همچنان نقشی اساسی و غیر قابل انکار است.
اما باید بدانیم که گام اساسی برای تحقق شهر الکترونیکی و استقرار شهروندان در آن، دولت الکترونیکی است. برخی از نارسایی های مرتبط در این حوزه، نگرانی هایی را برای متولیان امر در طراحی و پیاده سازی شهر الکترونیکی فراهم آورده است.
چراکه مهم ترین مساله در حوزه بانکداری الکترونیکی این است که مزایای آن برای مردم روشن و فرهنگ بهره گیری از این مزایا در بین مسئولان و اعضای جامعه نهادینه شود. لذا الزامیست که در تحقق یک شهر الکترونیکی تمامی شهروندان بتوانند به خدمات مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند. (یکی از راههای تحقق شهر الکترونیکی، آموزش صحیح شهروندان الکترونیکی است) در این میان نقش آگاهی مسوولان و توجه آنان به اقداماتی که در این عرصه برای تحقق شهر الکترونیکی باید صورت دهند، کم اهمیت تر از توانمند سازی شهروندان و آگاهسازی آنان از قابلیت ها و الزامات زندگی در شهرهای الکترونیک نیست.
لذا در پایان باید گفت درصورت آماده شدن بسترهای مناسب، ایران به لحاظ بهره گیری از مهارت های دنیای الکترونیکی از ظرفیت بسیار بالایی برخوردار است. در کشور عزیزمان ایران نیز شهرهای مختلف به همراه سازمان های موجود در آنها، گام های بلندی را برای الکترونیکی شدن برداشته و کارهای قابل تقدیری انجام داده اند اما باید بیشتر تلاش و کوشش کرد تا شهری الکترونیکی مدرن امروزی داشته باشیم
