دیوان بین‌المللی دادگستری
دیوان بین‌المللی دادگستری در سال 1945 طبق تصمیم متخذه در سان‌فرانسیسكو ایجاد شد و امروزه یكی از اركان سازمان ملل متحد، و جزء لاینفك سازمان ملل است كه به طور دائمی فعالیت دارد. و مقر آن در شهر لاهه (هلند) است.
تشكیلات دیوان:
دیوان هیأتی مركب از 15 قاضی است كه نباید تابعیت مشابهی داشته باشند و طبق مواد 2و3 اساسنامه از میان افرادی انتخاب می‌شوند كه دارای اعتبار معنوی در كشورشان هستند و دارای مشاغل مهم قضائی بوده و یا حقوق‌دان و متخصص در حقوق بین‌الملل باشند. قضات دیوان، مصونیت دیپلماتیك دارند و غیرقابل عزل می‌باشند. قضات دیوان برای 9 سال انتخاب می‌شوند و انتخاب مجدد آنان بلامانع است.
دیوان دارای یك رئیس و یك نائب رئیس است، كه برای مدت سه سال توسط قضات دیوان انتخاب می‌شوند برای تشكیل جلسات دیوان، حدنصاب 9 قاضی كافی است. دیوان می‌تواند بنا به درخواست طرفین یا به تشخیص خود، به منظور رسیدگی به موضوع یا دعاوی معین، یك یا چند شعبه خاص ایجاد كند.
روش انتخاب قضات:
با توجه به این‌كه قضات دیوان باید نمایندگان تمدن‌های بزرگ بشری و نظام‌های مهم حقوقی باشند، كشورهای عضو دیوان مستقیماً حق دخالت و معرفی كاندیدا را ندارند، بلكه انتخاب قضات در دو مرحله انجام می‌پذیرد.
مرحله اول) معرفی كاندیداها توسط گروه‌های ملی است كه در دیوان دائم داوری، عضویت دارند. هر گروه ملی حق دارد 4 كاندیدا به دبیر كل سازمان ملل معرفی نماید و دبیر كل نیز فهرست كامل كاندیداها را جهت اقدام به شورای امنیت و مجمع عمومی ارسال می‌دارد.
مرحله دوم) انتخاب قضات به عهدۀ مجمع عمومی و شورای امنیت است. طبق بند 2 ماده 10 اساسنامه اعضاء دائم شورای امنیت در این مورد حق وتو ندارند. هر كاندیدا برای برگزیده شدن باید اكثریت مطلق آراء مجمع عمومی و هم‌چنین شورای امنیت را به‌دست آورد.
صلاحیت دیوان:
اشخاصی كه حق مراجعه به دیوان را دارند عبارتند از:
1) كشورها: طبق بند1 ماده 34 اساسنامه دیوان، فقط كشورها صلاحیت مراجعه به دیوان را دارند.
أ) كشورهایی كه عضو سازمان هستند و به‌خودی خود اساسنامه دیوان را قبول كرده‌اند.
ب) كشورهایی كه عضو سازمان نیستند، اما با قبول شرایط مورد توصیه شورای امنیت، اساسنامه دیوان را پذیرفته‌اند.
ج) كشورهائی كه عضو سازمان ملل نیستند و اساسنامه دیوان را امضاء نكرده‌اند در صورتی می‌توانند به دیوان مراجعه كنند كه شرایط شورای امنیت را به‌پذیرند.
2) افراد: درست است كه طبق اساسنامه فقط كشورها حق دارند به دیوان مراجعه نماید. ولی قبول این اصل مانع حق مراجعه افراد به دیوان با توسل به اصل حمایت دیپلماتیك، نخواهد بود. به طوری‌كه افراد حق دارند، با شرایطی از كشورهای متبوع خود بخواهند كه به نفع آنان از دیوان تقاضای رسیدگی كنند.
3)سازمان‌های بین‌المللی: طبق بند1 ماده 34 اساسنامه دیوان، سازمان‌های بین‌المللی حق مراجعه به دیوان را ندارند، ولی می‌توانند همكاری‌های مشورتی داشته باشند.
صلاحیت ترافعی دیوان:
اصل بر این است كه صلاحیت دیوان اختیاری است، چرا كه صلاحیت اجباری دیوان مورد موافقت قرار نگرفته و فقط دیوان می‌تواند بر اساس موافقنامه خاص كه در آن توافق طرفین اختلاف صراحتاً آمده است، عمل نماید. بنابراین كشورهای طرف اختلاف در صورتی می‌توانند، اختلاف خود را از طریق دیوان حل كنند كه هر دو آن را ب‌پذیرند و الّا یك كشور به تنهایی نمی‌تواند به دیوان مراجعه نماید و این یكی از نقاط ضعف دیوان است.
استثناء بر صلاحیت اختیاری:
در مواردی صلاحیت دیوان اجباری می‌باشد و آن در معاهدات قضاوت اجباری است. كه این معاهدات یا بصورت معاهدات عمومی حل اختلافات حقوقی بین‌المللی است، مثل بوگوتا 1948 و یا بصورت معاهداتی است كه شرط قضاوت اجباری را در بر دارند.
صلاحیت مشورتی دیوان:
برخلاف صلاحیت ترافعی، فقط مجمع عمومی و شورای امنیت، صلاحیت و حق تقاضای مشورت با دیوان را دارند.
خصوصیات آراء دیوان:
1) الزام آور بودن
2) قطعی بودن
3) ضمانت اجرا داشتن: كه این ضمانت اجرا حق شكایت ذینفع در شواری امنیت است، كه شورای امنیت در این خصوص، تصمیماتی اتخاذ می‌كند.
احكام دیوان مستند به موازین حقوق بین‌الملل بوده و طبق آئین دادرسی دیوان صادر می‌شود. و تصمیمات دیوان با اكثریت آراء قضات حاضر كه حداقل 9 نفر خواهند بود صادر می‌شود. بودجه دیوان به ترتیب مقرر توسط مجمع عمومی، بر عهده سازمان ملل متحد است.
