آموزش جامع نصب و اجراي سيستم عامل لينوكس اوبونتو
اريخچه‌اي در مورد اوبونتو
اوبونتو يک توزيع لينوکس است که توسط يک تيم مجرب از برنامه نويسان و گروهي داوطلب از توسعه دهندگان و برنامه نويسان نرم افزارهاي آزاد در سراسر دنيا در حال توسعه است. اولين نسخه اوبونتو در ماه اکتبر سال ۲۰۰۴ با شماره انتشار 10،4 و با نام مستعار Warty Warthog منتشر شد.
اوبونتو در اولين انتشار خود برروي يک CD و تنها با يک ميز کار به نام Gnome بود عرضه شد. با گسترش يافتن اين توزيع و محبوبيت عمومي‌آن گروهي داوطلب از برنامه نويسان و توسعه دهندگان شروع به آماده سازي ميز کار محبوب KDE برروي اين توزيع کردند.
به کمک اين داوطلبان و توسعه دهندگان اوبونتو در نسخه بعدي يعني نسخه04،5 که در آوريل سال ۲۰۰۵ با نام مستعار Hoary Hedgehog منتشر شد, در نسخه جداگانه اي به نام Kubuntu يک سيستم عامل کامل با ميز کار KDE را نيز عرضه کرد.
درست 6 ماه بعد در اکتبر سال 2005 نسخه کاملا جديد ديگري از اوبونتو منتشر شد. نسخه 10،5 اوبونتو داراي بهينه سازي هاي بسياري در سيستم ديسک زنده بود و ۲ عضو جديد نيز در اين خانواده اضافه شدند. يکي نسخه‌اي کاملا جديد از اوبونتو با اهداف آموزشي بود که Edubuntu نامگذاري شد و ديگري نسخه سرور اوبونتو بود.
با گذشت زمان و درخواست‌هاي فراوان کاربران و شرکت هاي تجاري اوبونتو برنامه ريزي نمود تا نسخه بعدي يعني نسخه 06،6 خود را به يک انتشار Enterprise با پشتيباني طولاني مدت تبديل کند. با تلاش فراوان تيم توسعه، اوبونتو 06،6 که در ماه ژوئن سال 2006 منتشر شد داراي بهينه سازي هاي فراواني بود.
اوبونتو 06،6 با نام مستعار Dapper Drake و با پشتيباني طولاني مدت يعني 3 سال بر روي نسخه‌هاي ميز کار و 5 سال براي نسخه هاي سرور عرضه شد. اين انتشار اوبونتو به دليل پشتيباني طولاني مدت شرکت Canonical از آن LTS نام گرفت تا جوابگوي خوبي براي نيازهاي کاربران اداري و طولاني مدت اوبونتو باشد.
اوبونتو در نسخه 06،6 عضو جديد ديگري با نام Xubuntu که ميز کار Xfce را به همراه داشت به خانواده خود اضافه نمود و به اين ترتيب با تحت پوشش قرار دادن ميز کارهاي مختلف توانست علاقه‌مندان بسياري را گرد خود جمع کند. در اين نسخه سيستم ديسک زنده بسيار بهينه شد و يک نصب کننده گرافيکي نيز در نسخه هاي مختلف اوبونتو اضافه شد.
نسخه بعدي خانواده اوبونتو با نام مستعار Edgy Eft در ماه اکتبر سال 2006 منتشر شدند و جديدترين نسخه اوبونتو نيز که کليه آموزش هاي ما براساس آن خواهد بود نسخه 04،7 با نام مستعار Feisty Fawn است که در ماه آوريل سال 2007 منتشر شده است.
در يک جمع بندي کلي مي‌‌توان گفت که اوبونتو داراي انتشارهاي منظم 6 ماهه است و هر نسخه خانواده اوبونتو داراي 18 ماه پشتيباني است. اوبونتو داراي نسخه هاي LTS با پشتيباني طولاني نيز مي‌باشد.
خانواده اوبونتو در حال حاضر داراي 5 نسخه رسمي است:
Ubuntu : که با ميز کار Gnome عرضه مي‌شود.
Kubuntu : که با ميز کار KDE عرضه مي‌شود.
Xubuntu : که با ميز کار XFCE عرضه مي‌شود.
Edubuntu : که مخصوص کارهاي آموزشي و مدارس است و با ميز کار Gnome عرضه مي‌شود.
Server : که داراي امکانات و ويژگي بسيار خاص و جالب براي نصب برروي سرورها مي‌باشد.
کار با اوبونتو
همانطور که قبلا نيز اشاره شد يکي از امکانات جالب اوبونتو عرضه آن بصورت ديسک زنده است. ديسک زنده يک CD يا DVD حاوي سيستم عامل اوبونتو است که بدون نصب و نياز به ديسک سخت قابليت اجرا دارد. اين نسخه به راحتي از روي يک CD يا DVD بوت مي‌شود و کليه امکانات يک سيستم عامل کامل را در اختيار شما قرار مي‌دهد. بنابراين شما به راحتي قادر خواهيد بود پيش از نصب اوبونتو آن را روي سيتم خود ببينيد و با آن کار کنيد.
در اين بخش در مورد راه اندازي و اجراي اوبونتو از طريق ديسک زنده با شما صحبت خواهيم کرد و در پايان مراحل نصب آن برروي ديسک سخت را توضيح خواهيم داد. شما نيز به کمک اين توضيحات قادر خواهيد بود در صورت تمايل اوبونتو را روي سيستم خود نصب نماييد.
شروع به کار
براي اينکه کمي با اوبونتو کار کنيد و ببينيد که از سخت افزار شما پشتيباني مي‌کند يا خير, بهترين راه استفاده از ديسک زنده اوبونتو است.
براي اين کار CD يا DVD اوبونتو را که قبلا تهيه نموده‌ايد در درايو سيستم خود قرار داده و setup سيستم خود را تنظيم کنيد که از روي CD سيستم را بوت کند. به محض روشن نمودن سيستم، منوي بوت اوبونتو با گزينه‌هاي مختلف مانند شکل 1 به شما نمايش داده خواهد شد.
در صورت عدم مشاهده آن و بوت نشدن سيستم از روي هاردديسک ميبايست بار ديگر تنظيمات setup خود را مرور نماييد و يا با يک متخصص سخت افزار خود مشورت نماييد.
بد نيست بدانيد که براي تغيير تنظيمات بوت سيستم خود مي‌توانيد درست پس از روشن نمودن سيستم دكمه Del از صفحه کليد را فشار دهيد و با مشاهده صفحه آبي رنگ تنظيم مربوطه را انجام دهيد. لطفا توجه نماييد که اين تنظيمات و يا ورود به صفحه تنظيمات با فشردن دكمه Del در مادربرد‌هاي مختلف، متفاوت است.
درصورت که مايليد منوي بوت اوبونتو را به زبان‌هاي مختلف ببينيد مي‌توانيد به محض مشاهده بوت بوت دكمه F2 را فشار دهيد و زبان مورد نظرخود را انتخاب نماييد.
براي ادامه کار با کمک دكمه هاي Cursor ( جهت نما ) در صفحه کليد روي گزينه
Start or Install Ubuntu رفته و دكمه Enter را فشار دهيد. درصورتي که با نمايش منوي اوليه اوبونتو، هيچ دكمه‌اي از صفحه کليد را نزنيد, اوبونتو پس از شمارش 30 ثانيه به صورت خودکار سيستم شما را بوت کرده و بالا خواهد آورد.
از حالا تا زماني که سيستم شما کاملا بوت شود شما فقط ميبايست منتظر بمانيد.
در برخي سيستم ها ممکن است اين تصوير گرافيکي براي مدتي ناپديد شده و شما تصاوير خط فرمان ببينيد, نگران نباشيد پس از اندکي تامل محيط کار اوبونتو يا ميز Gnome در مقابل شما خواهد بود.
و در نهايت در شکل 2 ميزکار اوبونتو را مشاهده خواهيد کرد. يک ميز کار ساده, زيبا و با امکانات فراوان.
در مورد کاربري اوبونتو و ميزکار Gnome در مباحث آينده و پس از نصب اوبونتو صحبت خواهيم کرد. درصورتي که مايليد اوبونتو را روي رايانه خود نصب نماييد، مي‌توانيد در ادامه بحث با ما همراه باشيد و در صورتي که تصميم نداريد اوبونتو را نصب کنيد، مي‌توانيد بدون توجه به مبحث نصب اوبونتو, سراغ مباحث کاربردي آن برويد.
نصب اوبونتو بر روي ديسک سخت
بوت يگانه يا دوگانه اوبونتو
منظور از بوت يگانه (Single boot) يا دوگانه (Dual boot) اوبونتو اين است که اوبونتو را به گونه‌اي نصب نماييد که تنها اوبونتو روي ديسک سخت شما باشد و يا اينکه در کنار ويندوز نصب شود و امکان بوت ويندوز را نيز فراهم کند.
اوبونتو به راحتي ، سيستم عامل ويندوز نصب شده روي سيستم را شناسايي کرده و قابليت Dual boot را به صورت خودکار براي شما فراهم خواهد نمود.
شما مي‌توانيد به روشي که در ادامه توضيح خواهم داد اوبونتو و ويندوز را روي يک ديسک سخت نصب نموده و در شرايط مختلف و بسته به نياز از هرکدام که مايليد استفاده کنيد.
پس از نصب با روش بوت دوگانه Dual Boot ، منوي انتخاب مدير بوت اوبونتو (GRUB) را خواهيد ديد که امکان انتخاب ويندوز يا اوبونتو را براي بوت خواهد داد.
آمادگي اوليه
آمادگي اوليه براي نصب اوبونتو بسيار کمتر از اغلب توزيع هاي ديگر لينوکس است. شايد درست زماني که تصميم به نصب اوبونتو مي‌گيريد, تنها چيزي که به آن نياز خواهيد داشت, يک نسخه CD يا DVD اوبونتو و اين راهنماي نصب باشد. کمي هم بايد به نام کاربري و کلمه عبور سيستم عامل اوبونتو خود فکر کنيد. مهمترين کاري که ميبايست در پايان آمادگي اوليه براي نصب اوبونتو در نظر داشته باشيد, تهيه يک نسخه پشتيباني از داده‌هاي مهم و حياتي است.
نام کاربري و کلمه عبور
نام کاربري شما نامي است که از آن زياد استفاده خواهيد نمود. هربار براي ورود به سيستم به آن نياز داريد و در جاهاي مختلف نيز گاهي به آن مراجعه خواهيد نمود. بنابراين نام کاربري را براي خود انتخاب نماييد که نوشتن و ديدن و کارکردن با آن براي شما مطلوب باشد.
نام کاربري شما مي‌تواند نام کوچک يا لقب دلخواه شما باشد و توجه نماييد که اين نام حتما ميبايست با حرف کوچک شروع شود و مي‌تواند شامل اعداد نيز باشد. به عنوان مثال نام کاربري من mehdi است.
شما به يک کلمه عبور نيز براي ورود به سيستم و انجام برخي کارهاي مديريتي در سيستم نياز داريد. کارهاي مديريتي مانند نصب نرم افزارهاي مختلف و يا انجام برخي تنظيمات و پيکربندي‌ها.
خوب است که کلمه عبور شما کمي پيچيده باشد و حدس زدن آن آسان نباشد. حداقل 8 حرف يا مخلوطي از حروف بزرگ و کوچک و اعداد و علائم صفحه کليد. کلمه عبور خود را به خاطر بسپاريد و يا در جايي مطمئن يادداشت نماييد. شما در هر بار ورود به سيستم و يا انجام عمليات مديريتي به آن نياز خواهيد داشت.
نکته: در صورتي که سابقه کار با توزيع هاي ديگر لينوکس را داشته باشيد, شايد متعجب شويد از اينکه در مراحل نصب اوبونتو جايي براي وارد نمودن کلمه عبور کاربر ريشه (root) وجود ندارد و در واقع کاربر root بصورت پيش فرض در اوبونتو غير فعال است.
غيرفعال بودن کاربر root در اوبونتو دلايل امنيتي فراواني دارد ولي درصورتي که فعال نمودن و کار با کاربر root براي شما مهم است, نگران نباشيد. پس از نصب, به سادگي امکان فعال نمودن و کار با کاربر root را خواهيد داشت.
توجه: درصورتي که مايليد, سيستمي با بوت دوگانه اوبونتو و ويندوز داشته باشيد, خوب است که پيش از شروع به نصب اوبونتو سيستم ويندوز خود را Defrag نماييد. انجام اين کار عمل پارتيشن‌بندي براي نصب اوبونتو را ساده‌تر و سريع‌تر خواهد نمود.
اکنون پس از توضيحات مقدماتي در مورد نحوه نصب اوبونتو مي‌توانيم نصب اوبونتو روي هاردديسک را آغاز نماييم.
همانگونه که قبلا نيز گفته شد, نصب اوبونتو بسيار ساده است و شما براي نصب کامل آن فقط بايد دكمه Next را براي ادامه کار کليک کنيد.
گاهي نيز به عنوان کاربر تازه کار ، بد نيست نگاهي به اين راهنما انداخته و بخش‌هايي از آنرا مرور نماييد. ضمنا بد نيست بدانيد که مراحل نصب اوبونتو بسيار ساده‌تر و سريع‌تر از نصب Windows است و برنامه هايي که همراه با نصب اوليه اوبونتو روي سيستم شما نصب مي‌شوند بسيار بيشتر از برنامه‌هايي هستند که ويندوز XP روي سيستم شما نصب مي‌کند.
حتما پيش از آغاز به کار نصب از اطلاعات و کل اطلاعات موجود روي ديسک سخت خود پشتيبان تهيه کنيد. با وجود نسخه پشتيبان هيچ نگراني از بابت خرابي يا فشاردادن اشتباهي يک دكمه يا رفتن احتمالي برق در زمان نصب نخواهيد داشت. اگر در زمان نصب هرگونه اشتباهي رخ دهد و ايرادي پيش بيايد به راحتي مي‌توانيد مراحل نصب را در چند دقيقه مجددا طي کنيد.ضمنا لطفا پيش از آغاز مراحل نصب زمان مناسبي را براي اين کار در نظر بگيريد.
آغاز نصب اوبونتو
اکنون با رعايت کليه پيش نيازهايي که گفته شد, نصب اوبونتو را شروع مي‌کنيم.
بالا آوردن سيستم با اوبونتو
CD يا DVD اوبونتو را در درايو قرار داده, تنظيمات Setup را براي بوت كردن مستقيم از روي CD يا DVD انجام داده و سيستم را با سي دي اوبونتو بوت كنيدبياوريد.
شرح آغاز نصب
روي آيکون Install http://pnu-club.com/imported/mising.jpg بر روي صفحه نمايش خود 2 بار کليک نماييد تا اولين گزينه نصب ديده شود.
خوش آمدگويي (انتخاب زبان)
زباني که مايليد در زمان نصب و پس از نصب از آن استفاده کنيد را انتخاب نموده و سپس دكمه Forward را فشار دهيد. اين امکان وجود دارد که در زمان نصب کليه مراحل را به زبان انگليسي طي کنيد و سپس پس از نصب از زبان‌هاي ديگر روي سيستم خود استفاده نماييد( شكل 3).
کجا زندگي مي‌کنيد ؟ (انتخاب موقعيت)
نصب‌کننده اوبونتو به صورت خودکار زباني را که انتخاب نموديد در نظر گرفته و در اين مرحله نقشه‌اي کامل از نقاط مختلف دنيا را به شما نمايش مي‌دهد. در اين مرحله مي‌توانيد محل زندگي خود را انتخاب و همچنين ساعت سيستم را نيز در صورت نياز تنظيم نموده و سپس براي ادامه نصب دكمه Forward را فشار دهيد. پس از نصب و در صورت نياز شما قادر خواهيد بود تنظيمات اين بخش را تغيير دهيد.
شرح تنظيمات صفحه کليد
تنظيمات پيش فرض صفحه کليد در اين قسمت به شما نمايش داده مي‌شود. در صورت نياز
مي‌توانيد صفحه کليد مورد نظر خود را انتخاب نماييد. درصورتي که از صفحه کليدي که انتخاب نموده‌ايد اطمينان نداريد, مي‌توانيد پس از انتخاب صفحه کليد مورد نظر در قسمت پايين پنجره تايپ کنيد تا از صحت صفحه کليد انتخابي خود مطمئن شويد.
نکته: کاربران فارسي زبان که مايلند صفحه کليد‌هاي فارسي و انگليسي را داشته باشند, مي‌توانند در اين قسمت مانند شکل 4 گزينه پيش‌فرض را انتخاب نموده و به کمک مباحث آينده پشتيباني زبان فارسي را به صفحه کليد خود اضافه نمايند.
پس از انجام تنظيمات و جهت ادامه مراحل نصب دكمه Forward را فشار دهيد. پس از نصب و درصورت نياز شما قادر خواهيد بود تنظيمات اين بخش را تغيير دهيد.
شرح تعيين فضاي ديسک سخت
در اين بخش سوالاتي از شما پرسيده خواهد شد و پنجره‌هايي خواهيد ديد که بستگي به وضعيت کنوني ديسک سخت شما دارد. با فرض اينکه روي سيستم شما سيستم عامل ديگري مانند ويندوز وجود داشته باشد نصب‌کننده اوبونتو امکان تغيير اندازه پارتيشن اصلي و ساخت خودکار فضاي لازم براي نصب اوبونتو و يا حذف اطلاعات قبلي و اختصاص کل فضاي ديسک سخت به اوبونتو را در اختيار شما قرار خواهد داد.
ضمنا در کنار گزينه‌هاي بالا شما همواره امکان پارتيشن بندي دستي و يا اختصاص دستي پارتيشن هاي ديسک سخت به اوبونتو را خواهيد داشت. لطفا توجه نماييد که استفاده از اين گزينه مخصوص کاربران با تجربه است.
درصورتي که مايليد سيستمي با بوت دوگانه ويندوز اوبونتو داشته باشيد, گزينه Guided – resize را انتخاب نماييد. اين گزينه بدون حذف اطلاعات از روي ديسک سخت شما، بخشي از فضاي روي ديسک سخت شما را به نصب اوبونتو اختصاص خواهد داد.
در اين حالت به کمک نوار ابزار اندازه پارتيشن جديد (New partition size ) شما قادر هستيد که اندازه پارتيشن که سيستم عامل فعلي شما روي آن نصب شده را به اندازه دلخواه تغيير دهيد و فضاي مورد نياز اوبونتو را درست کنيد(شكل 5 ) .
در صورتي که مايليد فقط اوبونتو را روي ديسک سخت خود داشته باشيد و مايليد که ديسک سخت شما براي اين کار به طور کامل پاک شود، مي‌توانيد گزينه Guided - use entire disk را انتخاب نماييد. لطفا توجه نماييد که با انتخاب اين گزينه کل فضاي ديسک شما Format خواهد شد و شما به اطلاعات قبلي خود دسترسي نخواهيد داشت.
به محض اينکه انتخاب خود را انجام داديد دكمه Forward را براي ادامه کار کليک نماييد.
قسمت بعدي کار، بسته به انتخابي که در اين قسمت انجام داده‌ايد متفاوت خواهد بود. بسته به انتخاب شما فضاهاي لازم روي ديسک سخت ساخته شده و آماده خواهند شد. انجام مراحل اين بخش کمي زمان بر است. مي‌توانيد تا انجام کارهاي اين بخش يک استکان چاي بنوشيد و منتظر اعلان بعدي باشيد.
l انتقال مستندات و تنظيمات
در اين بخش قادرخواهيد بود، برخي از تنظيماتي که در محيط ويندوز انجام داده‌ايد را به اوبونتو منتقل کنيد. اين بخش مي‌تواند Favorite هاي شما را در مرورگر Internet Explorer و Firefox، کاغذ ديواري روي ميزکار ويندوز، اطلاعات ذخيره شده در بخش Contacts در ياهو مسنجر را تشخيص داده و آنها را به محيط اوبونتو انتقال دهد. (شکل6)
l شما چه کسي هستيد
در اين قسمت از شما درخواست مي‌شود نام حقيقي, نام کاربري و کلمه عبور خود را انتخاب و وارد نماييد. در اين بخش نصب‌کننده اوبونتو به طور خودکار برحسب نام کاربري شما, نامي را به عنوان نام رايانه براي سيستم شما در نظر خواهد گرفت ( مانند mehdi-desktop ), ولي شما آزاديد اين نام را برحسب سليقه يا نياز خود تغيير دهيد. به محض اينکه کليه قسمت هاي اين بخش را تکميل نموديد, مانند شکل 7 مي‌توانيد براي ادامه کار دكمه Forward را فشار دهيد.
پس از نصب و در صورت نياز, شما قادر خواهيد بود که کلمه عبور و نام کامپيوتر را به دلخواه تغيير داده و يا يک نام کاربري جديد نيز براي خود تعريف نماييد.
l آماده براي نصب
اين بخش آخرين بخش تنظيمات نصب اوبونتو است. پنجره‌اي مانند شکل 8 مجموعه‌اي از تنظيماتي را که براي نصب انجام داده‌ايد را به صورت يک گزارش خواندني به شما نمايش خواهد داد. لطفا کليه موارد را به دقت مرور نماييد تا ناخواسته تغييري روي سيستم خود انجام نداده باشيد. در صورتي که آماده نصب مي‌‌باشيد دكمه Install را فشار دهيد.
نصب‌کننده اوبونتو، روند نصب را مانند شکل 9 به شما نمايش خواهد داد. نصب اوبونتو بسته به مشخصات سخت‌افزاري سيستم شما ممکن است بين ۱۰ تا ۱۵ دقيقه طول بکشد.
و بالاخره پس از پايان مراحل نصب، نصب‌کننده اوبونتو شما را از پايان مراحل نصب آگاه مي‌سازد.
اکنون اوبونتو روي سيستم شما نصب شده است و با فشردن دكمه Restart now و راه‌اندازي مجدد سيستم شما يک نسخه کامل از اوبونتو خواهيد داشت.
کلام آخر
همانطور که مشاهده نموديد نصب اوبونتو بسيار ساده است و با چند کليک آماده استفاده مي‌شود.
