اختلالات چشمي در گله‌هاي طيور
اختلالات چشمي در طيور
مترجم: دكتر فرشاد اكبرنژاد
اختلالات چشمي معمولاً در گله‌هاي طيور شايع نيست. با وجود اين، پرندگان به طور زيادي به اين حس‌شان براي انجام فعاليت‌هاي روزانه نياز دارند، و بروز مشكلات چشمي مي‌تواند باعث كاهش بازده گله شود. پرنده‌اي كه دچار نقص بينايي مي‌شود در رقابت براي غذا، آب و موقعيت اجتماعي خود در جمعيت پرندگان دچار مشكلاتي مي‌شود.
مسموميت ناشي از آمونيوم
مهمترين عامل تخريش در سيستم پرورش بسته گاز آمونياك (NH3) است. گاز آمونياك به شدت به غشاهايي كه پلك‌ها، چشمان و سينوس‌ها و ناي را مي‌پوشانند و باعت تخريش مي‌شود. التهاب ملتحمه چشم يا كراتوكونژيكتويت به التهاب غشاء ملتحمه چشم و صلبيه چشم كه در تماس است گفته مي‌شود. پرندگان مبتلا داراي پلك‌هاي قرمز ، متورم و حساس در برابر نور هستند و از قرار گرفتن در نور پرهيز مي‌كنند. اگر آمونياك ثابت بماند، قرينه يا خارجي‌ترين بخش قدامي كره چشم، دچار اولسر مي‌شود و ممكن است به كوري منجر شود.
گاز آمونياك يك فرآورده تخريبي[1] باكتريايي است كه هنگامي كه اسيد اوريك از كود طيور با آب تركيب مي‌شود محيطي مناسب براي رشد باكتري فراهم مي‌كند. رشد باكتريايي، و در نتيجه توليد NH3 نيز بستگي به PH بستر يا كود و دما دارد. در سيستم‌هاي توليد بسته سطوح بالاي گاز آمونياك در اثر تهويه ناكافي ساخته مي‌شود. آمونياك مشكلي مشخص براي پرندگاني كه در سيستم‌هاي پرورش باز يا نيمه باز پرورش داده مي‌شوند، ايجاد نمي‌كند.
بيماري مارك
بيماري مارك يك بيماري ويروسي طيور است كه باعث نوعي سرطان مي‌شود. تومورها در اعصاب باعث لنگش و فلج مي‌شوند. تومورها همچنين در عدسي[2] روي مي‌دهند و باعث ايجاد قرنيه‌هاي با شكل نامنظم و كوري مي‌شوند. جوجه‌ها را مي‌توان در هچري واكسينه كرد. در حالي كه واكسيناسيون در پيشگيري از تومورها مؤثر است اما از ايجاد عفونت به وسيلۀ تومورها پيشگيري نمي‌كند. مطالعات اخير نشان داده است كه واكسن‌هاي بيماري مارك ممكن است نتوانند از تشكيل تومور در چشم جلوگيري كنند.
آبله طيور يك بيماري ويروسي است كه بسياري از انواع پرندگان را درگير مي‌كند. به طور اوليه آبله طيور ماكيان و بوقلمون را مبتلا مي‌كند. آبله كبوتر كبوتر، جوجه‌ها، بوقلمون، اردك و غاز را درگير مي‌كند. آبله قناري، قناري‌ها، جوجه‌ها، گنجشك و احتمالاً گونه‌هاي ديگر را مبتلا مي‌كند.
آبله ضايعات برجسته، شبيه تاول[3] را بر روي نواحي بدون پر (سر، پاها، مخرج و غيره) پرنده ايجاد مي‌كند. اگر ضايعات در اطراف چشم باشند، تورم ممكن است با عدم اشكال در بينايي همراه باشد و احتمالاً در موارد شديد كوري به طور ناگهاني بهبود يابد، و بينايي به حالت طبيعي برگردد.
عفونت‌هاي باكتريايي
تعدادي از عفونت‌هاي باكتريايي مي‌توانند باعث آسيب به چشم گردند. باكتريهاي سالمونلا، خصوصا ًtyphimurium Salmonella وarizona Salmonella باعث التهاب ملتحمه شديد چركي و افتالميت (التهاب چركي كره چشم و ملتحمه) وكوري مي‌شوند. اغلب پرندگان جوان عفونت‌ها را از مرغان يا از طريق عفونت كيسه زرده كسب مي‌كنند.
عفونت‌هاي قارچي
كپك‌ها احتمالاً بر روي مواد متفاوت از جمله غذا و بستر طيور رشد مي‌كنند. كپك معمول آسپرژيلوس است. پرندگان مي‌توانند در معرض آسپرژيلوس ساير قارچ‌ها در هچري يا به طور معمول‌تر در بستر خوب خشك نشده قرار گيرند. از آنجائيكه آسپرژيلوس معمولاً به عنوان يك عامل بيماريزا دستگاه تنفسي به شمار مي‌رود، اين قارچ همچنين چشم و مغز را مورد تهاجم قرار مي‌دهد. پلاك‌هاي زرد در زير پلك‌ها ايجاد مي‌شود. چشم ملتهب و دچار تخريب شديد مي‌گردد.
عفونت‌هاي تنفسي
شماري از بيماريهاي تنفسي مي‌توانند باعث التهاب ملتحمه چشم شوند كه از آن جمله مي‌توان به بيماري نيوكاسل، لارنگوتراكئيت، برونشيت عفوني، كلاميديا و مايكوپلاسما اشاره كرد. اين عفونت‌ها به خودي خود باعث آسيب به چشم نمي‌شوند، اما باعث بي‌قراري در پرنده مي‌شوند، كه منجر به مالش و خراشيدن پلك‌ها توسط پرنده مي‌شود. آسيب دائمي چشم در اين شرايط نادر است. با وجود اين، التهاب سينوس‌ها مي‌تواند ايجاد شود كه باعث تورم سينوس‌هاي زير پلك‌ها و افزايش بي‌قراري پرنده مي‌شود.
اختلالات سيستم عصبي
ويروس آنسفاليت طيور به طور طبيعي باعث بيماري در جوجه‌هاي يك تا شش هفته مي‌شود. اين ويروس به در ابتدا سيستم عصبي را درگير مي‌كند.
جوجه‌هاي مبتلا تاري ديد[4] به همراه عدم تعادل پيشرفته، نشستن روي مفصل خرگوشي، لرزش سروگردن را تجربه مي‌كنند و سرانجام فلج[5]مي‌شوند وبه صورت دمر بر روي زمين قرار مي‌گيرند. طيور بالغي كه در دوران جوجه‌گي به ويروس مبتلا شده‌اند، ويروس مي‌تواند باعث كاتاراكت و بزرگي عمومي چشم شود. عدسي چشم تكه تكه[6] مي‌شود و مدت طولاني نمي‌تواند عملكرد خوبي را براي تمركز بر روي تصاوير به طور مناسب حفظ كند.
كمبودهاي تغذيه‌اي
كمبودهاي ويتامين‌هاي خاص مانند ويتامين A و ويتامين E مي‌تواند باعث آسيب به چشم شود. ويتامين A براي توليد رنگدانه شبكيه و براي حفظ لايه و پوشش مجراي اشكي ضروري است. ويتامين E از مرغ مادر[7] به تخم‌مرغ منتقل مي‌شود. اگر مرغ مادر به اندازه كافي ويتامين در جيره غذايي دريافت نكند، جنين از كمبود ويتامين و كوري احتمالي رنج خواهد برد. كمبودهاي ويتامين هنگامي كه تغذيه طيور تجاري مورد استفاده قرار مي‌گيرد نادر است.
اختلالات تكاملي
ناهنجاريهاي مادرزادي، در تشكيل و استقرار چشم و كاسه[8] چشم رخ مي‌دهد، اما بروز آن پائين است. ناهنجاريها شامل ممكن است هر دو چشم را درگير كند ، چشمان از نظر اندازه كوچك شده يا بيرون زده به نظر مي‌رسند. اين ناهنجاريها ممكن است ارثي يا ممكن است ناشي از شرايط پيش از انكوباسيون نامناسب يا شرايط انكوباسيون باشد. جوجه‌هاي مبتلا معمولاً در هچري حذف مي‌شوند.
كاتاراكت
بروز بالاي كاتاراكت مي‌تواند در گله‌هاي با كمبود ويتامين E يا عفونت آنسفاليت طيور، يا تماس مستمر با برخي انواع نوردهي هاي مصنوعي رخ دهد.
تروما
صدمه به چشم و ساختارهاي محيطي مي‌تواند در هچري، طي حمل‌ونقل به فارم، يا در فارم در اثر وجود وسايل نگهداري نامناسب رخ دهد. چشمان روشن و درخشان مي‌تواند يك هدف جذاب براي نوك‌زدن توسط جفت[9] در گله باشد. با وجود اين، بيشتر جوجه‌ها در مراقبت از سرخود بسيار سازگارند به طوري كه صدمه زدن به چشم در اثر نوك زدن ندرتاً به صورت يك مشكل محسوب مي‌شود.
مقاله فوق در نشریات زیر به چاپ رسیده است:
مجله صنعت خوراک دام ُطیور و آبزیان.سال ششم شماره۳۰ آبان و آذر ۱۳۸۷ص۱۲
مجله صنعت مرغداری-سال هجدهم.شماره ۱۰۷ ویژه نوروز ۱۳۸۸ ص۲۶
فصلنامه دامپزشک
سایت ماهان
www.e-mahan.ir
سایت آفتاب
www.aftab.ir
