1- شاخص توسعه ی انسانی Human development index

این شاخص در سال 1990 توسط امارتیاسن برنده ی جایزه ی نوبل و اقتصاد دان پاکستانی محبوب الحق و با همکاری گوستا و رانیس توسعه یافت و از همان زمان توسط برنامه ی توسعه ی سازمان ملل undp مورد استفاده قرار گرفت این شاخص کشورها را بر اساس کیفیت زندگی شهروندان و نه صرفا بر اساس ارقام سنتی درامدسرانه انها را رتبه بندی می کند.

برای محاسبه ی این شاخص برنامه ی توسعه ی سازمان ملل متحد از روشهای زیر استفاده می کند البته در مجموع می توان گفت که برای تبدیل داده های خام اماری به شاخص بدون واحد و بین 0 و1 ابتدا میزان اختلاف ان داده با حداقل داده ها را بدست اورده و بر اختلاف حداکثر و حداقل داده ها تقسیم می نماییم

معیار محاسبه ی این شاخص میانگین سه نماگر :
1- دسترسی به بهداشت از طریق امید به زندگی
امید به زندگی انتظار زنده ماندن یک فرد در بدو تولد را نشان می دهد به شرط انکه الگوی مرگ و میر رایج در زمان تولد فرد به همان صورت باقی بماند . این شاخص تابع سلامتی – کیفیت زندگی – امکانات بهداشتی و درمانی – دسترسی به حداقل های زندگی - فقدان اضطراب و وجود ارامش – برخورداری از سلا مت در دراز مدت – میزان اسیب پذیری در برابر بیماری یا مرگ های ناگهانی می باشد و از تفاضل امید به زندگی و حداقل سالهای زنده ماندن فرد ( 25 سال که استاندارد بین المللی برای محاسبه ی شاخص امید به زندگی است ) تقسیم بر تفاضل امید به زندگی دربرترین کشور جهان و حداقل سالهای زنده ماندن در سال مورد نظر به دست می اید.
2- اموزش
این شاخص دربر گیرنده ی نرخ ناخالص پوشش تحصیلی در مقاطع ابتدایی – راهنمایی – متوسطه و عالی و میزان باسوادی بزرگسالان بالای 15 سال است . که نشان دهنده ی وضع کلی سواد و تحصیلات در جامعه است. این شاخص از میانگین وزنی شاخص باسوادی بزرگسالان و شاخص ترکیبی نرخ ناخالص ثبت نام در مقاطع مختلف طبق فرمول زیر محاسبه می شود
در نظر داشته باشید که شاخص ترکیبی نرخ ناخالص ثبت نام در مقاطع مختلف از تعداد افراد شاغل به تحصیل در مقاطع مختلف تحصیلی به تعداد جمعیت واقع در همان سنین به دست می اید.

3- استانداردهای شایسته ی زندگی که براساس سرانه ی تولید ناخالص داخلی (برحسب برابری قدرت خرید دلار امریکا ppp)
شاخص تولید ناخالص داخلی با استفاده از سرانه ی تعدیل شده ی تولید ناخالص داخلی ( بر اساس برابری قدرت خرید دلار امریکا ) محاسبه می شود .در شاخص توسعه ی انسانی درامد به عنوان یک جایگزین برای تمامی ابعاد توسعه انسانی به کار گرفته می شود که در معیارهای زندگی طولانی و سالم و تحصیلات لحاظ نشده اند- درامد تعریف و اصلاح می شود زیرا دست یابی به یک سطح قابل قبول از توسعه ی انسانی نیازمند نامحدود بودن درامد نیست . پس از LOG درامد استفاده می شود.:

به منظور تعیین شاخص توسعه ی انسانی برای هر یک ازاین ابعاد یک شاخص ساخته شد سپس برمبنای میانگین این شاخصها شاخص توسعه ی انسانی محاسبه می شود. بدین ترتیب یک شاخص عددی ساده به دست می اید که مقدار ان بین حداقل 0 و حداکثر 1 قرار دارد.
کشورهای دارای شاخص توسعه ی انسانی پایین تراز 0.5 به عنوان کشورهای با توسعه ی انسانی پایین کشورهای واقع در فاصله ی 0.799-0.5 کشورهای با توسعه ی انسانی متوسط و کشورهای با شاخص 0.8 تا1 به عنوان کشورهای با توسعه ی انسانی بالا محسوب می شوند.
نویسنده : دنیا