راهنماي تشخيص معايب پيستون:
ازطريق معاينه ، پيستونهاي كاركرده و كهنه مي توان اطلاعات ارزشمندي را از وضعيت كاركرد موتور كسب كرد و در اختيار مكانيك ها قرار داد تا بهتر بتوانند به تعمير و نگهداري موتور بپردازند . هنگاميكه كه اشكالي در كار موتور پيش مي آيد به احتمال زياد ، پيستونها هم از اين آسيب وارده در امان نمي مانند و پيستون نيز صدماتي مي بيند . به همين دليل است كه معاينه دقيق پيستونها مي تواند به مكانيك ها كمك كند كه منشاء بروز اشكال در موتور و يا تنظيم نبودن موتور را بتوانند تشخيص دهند . در متن زير ، تعدادي از اشكالات رايج مكانيكي كه براي موتور پيش مي آيد شرح داده شده است :
قهوه اي شدن تاج پيستون : PERFECT BROWN CROWN
در اين حالت تاج پيستون كاملا قهوه اي شده است و الگوي ايده آلي از سوختگي حاصل از كربن است . در موتور هاي دو زمانه اين رنگ به شكل قهوه اي شكلاتي است و اين موضوع حاكي از ان است كه تركيب اكسيژن و سوخت به درستي در محفظه احتراق تزريق شده است.
لكه هاي داغي سياه :
BLACK SPOT HOT اين لكه هاي در قسمت زيرين پيستون مشاهده مي شوند و ناشي از رسوب كربن و دوده اي است كه در اثر سوختن مخلوط روغن و سوخت به قسمت پائيني پيستون چسبيده اند و دليل آن هم گرم شدن بيش از اندازه تاج پيستون است . علت اصلي اين گرم شدن بيش از اندازه هم آن است كه يا مخلوط سوخت و هوا خيلي رقيق است و يا اينكه اشكالي در كار سيستم خنك كننده موتور پديد آمده است.
ضايعات خاكستر :
ASH TRASH هنگاميكه تاج پيستون به رنگ خاكستري در امده است نشان دهنده اين است كه موتور داغ كرده است . بدين معني كه تكه هايي از بدنه پيستون آنقدر داغ شده اند كه بصورت پولكهاي نازك در آمده اند و اگر اين موتور براي مدت طولاني مورد استفاده قرار بگيرد احتمالا لكه هاي داغ بر آن ايجاد شدن و مي تواند باعث سوراخ شدن قسمتي كه بطرف خروج دود قرار دارد شود و در نهايت به از كار افتادن موتور منجر شود . علل اصلي بروز اين مشكل آن است كه يا سوخت تزريقي به موتور بيش از اندازه رقيق بوده است ، يا شمع هاي موتور از نوع خيلي گرم انتخاب شده اند و يا اينكه سيستم جرقه موتور زودتر از موعد لازم عمل مي كند ( يعني آدوانس است ) و يا اينكه نسبت تراكم به تناسب اكتان سوخت ، خيلي بالاست و يا اصلا موتور مشكل كلي گرم شدن را دارد.
براده هاي خرد شده :
SMASHED DEBRIS در اين حالت تاج پيستون صدمه ديده است و دليل آنهم وارد شدن ذرات خاك و شن و نظاير آن بداخل موتور است كه بيت پيستون و سر سيلندر قرار گرفته و خرد شده است . و الگوي رايج اينگونه پيستونهاي ؛ وجود شكستگي در قسمت فوقاني پيستون است . علت رايج بروز اين مشكل ، شكسته شدن بيرينگهاي سوزني
needle bearings در قسمت سر بزرگ يا كوچك شاتون است ( البته در موتورهاي كوچكي كه از اين گونه بيرينگها استفاده مي شود چون اغلب موتورهاي بجاي بيرينگ سوزني از بوش بيرينگ استفاده مي كنند يا ياتاقانهاي ساده plain bearing ) يا اينكه رينگ پيستونها شكسته شده و يا خار نگهدارنده گژن پين رها مي شود و اين مشكل را بوجود مي آورد. وقتي مشكلي اين چنيني پيش مي آيد مسئله مهم در اين است كه بتوانم منبع بروز اين براده ها و قطعات ريز وارد شده به درون محفظه احتراق را پيدا كنيم در ضمن مارتل موتور را هم بايد باز كرد و تمامي ذرات خرده ريز موجود در آن را تميز كرده و شستشو داد تا دوباره بعد از تعمير موتور اين مشكل مجددا بروز نكند.
اگر علت بروز اين مشكل بخاطر ياتاقان سر بزرگ شاتون بوده باشد لازم است كه بيرينگهاي ميل لنگ و بخش هاي نشت بندي كننده آن را تعويض نمائيد.
پريدگي لبه تاج پيستون :
CHIPPED CROWN DROWNED اين مشكل مي تواند به دليل نشت مايع خنك كننده ازواشر سر سيلندر باشد كه باعث وارد شدن آن به داخل محفظه احتراق شده و همين امر باعث شكنندگي آلومينيم و در نهايت ترك برداشتن آن مي شود . در حالت هاي شديد تر اين امر مي تواند باعث خوردگي لبه سيلندر شده و و بخش مربوطه رد سر سيلندر را هم دچار خوردگي كند . البته اگر ميزان اين نشتي كم بوده باشد خودش را بصورت لكه هاي سياه كوچك بر روي واشر سر سيلندر نشان مي دهد . و يكي از نشانه هاي بروز اين مشكل آن است كه آب رادياتور تحت فشار قرار مي گيرد و با فشار از لوله سرريز رادياتور به بيرون مي ريزد كه علامت قطعي وجود نشتي در واشر سر سيلندر مي باشد . در بسياري ازمواقع براي رفع اين نشتي ، تعويض واشر سر سيلندر كفايت نمي كند و بايد سطح زيرين سر سيلندر و قسمت فوقاني سيلندر تراش بخورد و مجددا روكش شود . ( بايد دقت زياد به عمل آورد كه اگر سر سيلندر تراش مي رود چون بخشي ولو اندك از ضخامت آن كم مي وشد باعث كم شدن محفظه احتراق و بالا رفتن نسبت تراكم موتور شده و مي تواند مشكلات عديده اي را در پي داشته باشد كه يكي از آنها گرم شدن بيش از اندازه موتور است هر چند در اين حالت شتاب موتور هم بالا مي رود ولي به مشكلات بعدي اش و خساراتي كه ببار مي آورد نمي ارزد . اين مشكل براي خودم پيش مي آيد و خسارات سنگيني برايم ايجاد كرد . مكانيك ها معمولا از يك ترفند استفاده مي كنند و آن اين است كه وقتي ميزان تراش سر سيلندر زياد باشد از يك واشر اضافي استفاده مي كنند يعني دو واشر سر سيلندر را با هم مورد استفاده قرار مي دهند بنظرم در مواردي كه چند بار سر سيلندر تراش خورده باشد بهتر است سرسيلندر را تعويض نمود . ) سر سيلندر را بايد از نظر تاب داشتن هم مورد بررسي قرار داد كه كاملا صاف و بودن اعوجاج و پيچ خوردگي باشد.
شكسته شدن حاشيه پيستون :
SHATTERED SKIRT شكستگي حاشيه (دامنه ) پيستون بدين علت است كه لقي ( شكاف ) بين پيستون و سيلندر زيادتر از حد معمول است و باعث مي شود كه صداي تلق تلق پيستون در داخل سيلندر شنيده شود و باعث بوجود آمدن تنش و و ترك و در نهايت شكستگي سيلندر مي گردد.
شكسته شدن شاتون :
SNAPPED ROD همانطوريكه در شكل مي بيند ؛ شاتون اين موتور از وسط نصف شده است و علت آن لقي بيش از اندازه شاتون و بغل ياتاقاني سر بزرگ شانون بوده است . هنگامي كه ياتاقان سر بزرگ شاتون بيش از اندازه سائيده مي شود ، ميزان انحراف شعاعي شاتون بيش از اندازه مي شود و باعث بوجود آمدن لرزش پيچشي
torsion vibration. مي گردد . و همين موضوع باعث مي شود كه شاتون شكسته شود و خشارات هنگفتي به موتور وارد كند ( اصطلاحا به اين حالت شاتون زدن مي گويند كه اگر به موقع تشخيص داده نشود و موتور ماشين را خاموش نكنند مي تواند حتي باعث شكسته شدن جداره سيلندر شده و به اين ترتيب مجبور شويد تمام مجموعه سيلندر و موتور را تعويض كنيد . چون ترميم شكستگي سيلندر اگر هم امكان پذير باشد بسيار پردرد سر و پر هزينه است به اين كار اصطلاحا دوختن سيلندر مي گويند كه با استفاده از الكترود هايي از جنس سيلندر ( معمولا چدن است ) جوشكاري و ترميم مي شود . ولي من شخصا اين كار را توصيه نمي كنم مگر اينكه ميزان شكستگي خيلي جزئي و مختصر باشد.) براي جلوگيري از بروز اين مشكل بايد ياتاقان سر بزرگ شاتون را هر گاه كه موتور باز مي شود مورد بررسي و اندازه گيري قرار گيرد و ميزان لقي يا همان
clearance آن مورد اندازه گيري قرار گيرد براي اين كار از يك فيلر گيج استفاده مي شود كه ان را بين شاتون و ياتاقان قرار مي دهند و بررسي كنيد كه ميزان اين لقي از مقدار مجازي كه از طرف سازنده در دفترچه تعميراتي دستگاه داده شده است بيشتر نباشد. گير كردن پيستون در چهار گوشه :
FOUR-CORNER SEIZURE گير كردن تمام عيار پيستون در داخل سيلندر بيشتر به اين علت اتفاق مي افتد كه سرعت انبساط پيستون سريع تر از انبساط سيلندر است و همين امر باعث مي شود كه لقي بين پيستون و سيلندر كاهش پيدا كند . علت رايج ديگري كه براي اين كار وجود دارد انبساط بيش از اندازه پيستون در محل خروج دود است اما اين حالتي بيشتر در سيلندرهايي اتفاق مي افتد كه بر روي دهانه خروجي آنها پل زده شده است . علت اصلي بوجود آمدن اين مشكل ؛ گرم شدن سريع و بيش از اندازه ، تزريق سوخت رقيق و يا داغ بودن بيش از اندازه نوع شمع ها است.
گرفتگي پيستون از چندين نقطه :
MULTI-POINT SEIZURE در اين حالت پيستون از چندين محل بطور عمودي و از دور تا دورش دچار گرفتگي و گير كردن در داخل سيلندر شده است . و سيلندر اين موتور براي پيستون اش خيلي كوچك است . در اين حالت به محض روشن شدن موتور ، در اثر انبساط حرارتي پيستون ، بدنه پيستون به جداره داخلي سيلندر فشار وارد مي كند و باعث گير كردن پيستون در داخل سيلندر مي شود.
البته اينكه شكاف و لقي بين پيستون و سيلندر غ چه اندازه بايد باشد در مورد موتور هاي مختلف با يكديگر بسيار متفاوت است . مثلا در يك سيلندر از جنس كامپوزيت با حجم 50 سي سي اين لقي مي تواند 0.0015 اينچ باشد در صورتيكه براي يك موتور با حجم 1200 سي سي از نوع بوش فولادي كه معمولا در ماشين هاي اسنو موبيل و يا ماشين هاي چمن زني مورد استفاده است اين لقي مي تواند حدود :.0055 تا .0075 اينچ باشد . براي داشتن بهترين مقدار لقي بين پيستون و سيلندر بايد به دستورالعمل سارنده و دفترچه تعميراتي آن مراجعه كرد.
گير كردن پيستون از قسمت ورودي هوا :
INTAKE SIDE SEIZURE اين اشكال بسيار متداول است و علت آن فقط يك چيز است ، فقدان روغنكاري پيستون . سه امكان وجود دارد كه چرا روغنكاري پيستون بدرستي صورت نمي گيرد :
۱.فقدان روغن يا كم بودن روغن موتور
۲.وارد شدن آب بداخل سيستم روغنكاري از طريق هوا و پاك شدن لايه روغن
۳.جدا شدن آب و روغن در مخرن سوخت ( براي موتورهاي دو زمانه كه روغن روانكاري آنها را بداخل سوخت مي ريزند.
