نحوه ي عمل شامپوها و مواد حالت دهنده ي مو

ممكن است براي بسياري از ما جالب باشد بدانيم چگونه موهاي لخت و بي حالت با استفاده از مواد حالت دهنده ي مو به فرم مورد نظر ما در مي آيند و به اصطلاح حالت مي گيرند.
براي درك مطلب ابتدا بايد ساختمان يك تار مو را بررسي نماييم. همان طور كه مي دانيد ماهيت تار مو پروتئيني است و از مولكولهاي به هم فشرده ي پروتئيني موسوم به كراتين (كه در پر پرندگان نيز يافت مي شود) تشكيل شده است. و واحدهاي سازنده پروتئين ها هم همان اسيدهاي آمينه هستند كه مانند بلوكهاي رنگين در كنار هم قرار مي گيرند تا يك رشته ي پروتئيني را به وجود آورند. در ابتداي اتصال اين بلوك ها به يكديگر ساختار خطي ايجاد مي شود اما براي استحكام بيشتر لازم است رشته ي ايجاد شده ساختار دومي نيز به خود بگيرد تا آن چه را ما به عنوان تار مو مي بينيم در نهايت تشكيل شود. ساختار دوم پروتئين سازنده ي مو همان ساختار معروف مارپيچ آلفا (Alpha-Helix) براي پروتئين هاست كه به طور بسيار ساده به اين صورت مي باشد: در هر دور از اين مارپيچ 4 اسيدآمينه قرار دارد و اگر از ابتداي زنجيره در نظر بگيريم اولين اسيد آمينه با اسيدآمينه ي چهارم بعد از خود يك پيوند هيدروژني تشكيل مي دهد. پيوندهاي هيدروژني يكي از پيوندهاي پايدار كننده ي ماكرومولكولهاي زيستي هستند كه بين يك اتم هيدروژن و يك اتم الكترون دوست مثل اكسيژن،‌ نيتروژن،‌ فلوئور و يد ايجاد مي شوند. با تشكيل پيوند هيدروژني به صورت 4 اسيدآمينه در ميان بين اسيدآمينه هاي رشته پروتئيني ظاهر زنجيره به صورت يك فنر (يا سيم تلفن) در مي آيد و براي تشكيل يك تا مو تعداد بسيار زيادي از اين فنرها (مارپيچ هاي آلفا) در كنار هم قرار گرفته و با پيوندهاي نمكي عرضي به هم متصل مي شوند تا يك رشته ي نسبتا قطور و قابل ديدن تار مو به وجود آيد.
با دانستن ساختار مو نقش مواد حالت دهنده ي مو به اين صورت مشخص مي شود كه اگر دقت كرده باشيد پس از شست و شوي موها به خصوص با آب گرم در هنگام شانه زدن موها حالت ارتجاعي دارند و به اصطلاح به راحتي با شانه كش مي آيند. سبب اين امر اين است كه همان پيوندهاي هيدروژني پايدار كننده ي مو در اثر تماس با آب گرم به طور موقت از هم باز مي شوند و از فرم اصلي خارج مي شوند و و ظاهر مارپيچ آلفا به هم مي ريزد. و با خشك شدن موها اين پيوندها دوباره از مكانهاي قبل برقرار شده و مو حالت اصلي خود را باز مي يابد. علت تفاوتهاي موجود در حالتهاي موي افراد نيز تفاوتهاي ژنتيكي در اسيدآمينه هاي سازنده ي پروتئين موي آنهاست و چون هر گروه از اسيدهاي آمينه پيوندهاي ثانويه ي متفاوتي مي دهند پس حالتهاي مختلفي براي مو مي توان در نظر گرفت.
چگونگي تاثير مواد حالت دهنده ي مو از طريق اثر گذاشتن بر همان پيوندهاي هيدروژني مارپيچ آلفا مي باشد. اين مواد به طور هدف دار بعضي پيوندها را باز كرده و بر استحكام برخي ديگر مي افزايند و نتيجه اين مي شود كه به طور مثال موي صاف و بدون حالت داراي تاب خوردگي به سمتي خاص مي شود. اين مواد عمدتا شيميايي قادرند جهتگيري مولكولها و پيوندهاي بين مولكولي را به طوري تنظيم كنند كه با شانه كردن مو به سمت دلخواه همان پيوندها در همان جهت تشكيل شود و پس از خشك شدن مو به حالتي كه شانه زده شده است در آيد.
ولي همان طور كه انتظار مي رود استفاده مكرر از اين مواد نيز نمي تواند مطلوب باشد زيرا به مرور سبب شكنندگي تارهاي مو و از هم گسيختگي رشته هاي تشكيل دهنده ي تارمو و ايجاد موخوره مي شود.
علاوه بر اين بايد در نظر داشت كه چرا گفته مي شود بهتر است در حمام موها را شانه نكنيم. زيرا محيط حمام بسيار مرطوب و داراي دماي بالاست يعني شرايطي كه در آن اكثر پيوندهاي هيدروژني بين مارپيچهاي آلفاي مو از حالت خود خارج شده و از هم گسسته اند. پس شانه زدن مو در اين زمان به خصوص در مورد موهاي بلند شراطي را فراهم مي كند تا رشته ها از هم گسيختگي دايمي پيدا كرده و ظاهري شكننده پيدا كنند كه در نهايت منجر به موخوره مي شود.

http://pnu-club.com/imported/mising.jpg

مارپيچ هاي آلفا و صفحات بتا:

http://pnu-club.com/imported/mising.jpg

ساختار يك تار مو:

http://pnu-club.com/imported/mising.jpg

ساختار ميكروسكوپ الكتروني تار مو (پروتئين ساختاري):

http://pnu-club.com/imported/mising.jpg