-
کتیبه نویسی
کتیبه نویسی یکی از اشکال و گونه های ارائه خوشنویسی است که در تزئینات معماری بخصوص در دوره اسلامی رواج داشته است. در کتيبه‌نويسى بيشتر از خطوط عربى و کوفى استفاده شده است. از دلايل اين امر اتصال حروف به يکديگر در خطوط عربى است و اين پيوستگى با خطوط عمودى ساختمان آهنگى ايجاد مى‌کند و خطوط افقى ايجاد توازن مى‌نمايد.
خوشنويسى در ايران مايهٔ اصلى تزئينات در فن معمارى به‌حساب مى‌آيد. حروف نوشته‌هاى نقش رستم در دورهٔ هخامنشى اولين نمونه‌هاى اين کاربرد است. سپس در دورهٔ اسلامى اين زمينه بيشتر فراهم گرديده که بيشتر از الفباى عربى براى اين قالب استفاده مى‌شود. حروف الفباى عربى از ترکيب خطوط عمودى و افقى تشکيل شده، با طرحى پيوسته و لذا هم از جهت ترکيب يکديگر، خود را در اختيار تزئينات معنوى قرار مى‌دهد و هم از نظر ترکيب با ساير عوامل ترئيني. در بناهاى سلجوقى مانند داخل برج پير علمدار دامغان از خط کوفى استفاده شده است. انواع خطوط کوفى در آثار معمارى اسلامى ايران با روش حجاري، گچ‌بري، کاشى‌کارى و آجرکارى بکار رفته است.
از نمونه‌هاى بکارگيرى خط کوفى يکى مسجد نائين است مربوط به قرن چهارم هجرى که محراب و طاق بالاى آن داراى تزئينات هندسى و خطى است. نمونهٔ ديگر برج مسعود غزنوى است که در بالاى آن يک حلقه کتيبه به تاريخ ۵۰۸ هجرى کار شده است.
در گچ‌برى‌هاى مسجد اردستان نيز بکارگيرى حروف کوفى بچشم مى‌خورد و بسيارى نمونه‌هاى ديگر از جمله مسجد امام اصفهان.
آنچه در کتيبه‌نويسى مهم است ترکيب‌بندى و اجراست. کتيبه‌نويسى نستعليق از دورهٔ صفويه آغاز شد و از عليرضا عباسى کتيبه‌هاى زيادى در دست است. در امامزاده عبدالله تهران و نيز در شاهچراغ کتيبه‌هايى وجود دارد که متعلق به کاتب همايون است.
در باغ ارم نيز کتيبه‌اى از ميرزا آقاى زنجانى وجود دارد. اثرى نيز از ميرزا غلامرضا اصفهانى در مسجد سپهسالار کار شده است. و نمونه‌هاى ديگرى که در مکان‌هاى مختلف اجرا شده است.
خط در بناها بصورت کاشى‌کارى و گچ‌کارى اجرا مى‌شده است. روى سنگ بطور مستقيم نوشته مى‌شده است؛ اما در کاشى‌کارى و گچ‌کارى خط ابتدا نوشته مى‌شده و بعد به وسيلهٔ کاشى‌کار يا گچ‌بر اجرا مى‌شده است.
http://pnu-club.com/imported/2010/10/649.jpg
خرگرد:کتيبه اجرى مدرسه نظاميه،سده پنجم هجرى
