.قسمت های مهم یك درخت
.مقاطع سه گانه چوب
.چوب های فشاری و كششی
.رطوبت چوب
چوب:مهمترین ماده اولیه در منبت كاری چوب است. انتخاب چوب در منبت كاری یكی از مراحل مهم منبت كاری می باشد.بایدسعی شود چوبی كه برای منبت كاری انتخاب می شود بدون گره و باختگی باشد.
درخت: چوب، حاصل درخت است و درخت مواد غذایی خود را از زمین و هوا گرفته و رشد می كند. درخت از طریق ریشه ، مواد غذایی را از زمین می گیرد و به سایر قسمت های خود هدایت می كند. این كار به وسیله ی لوله های باریك مویی و با نیروی مویی انجام می شود. نیروی مویی یا كاپیلارتیه باعث به جریان افتادن آب آزاد از طریق حفره های سلولی و روزنه های ریز دیوارهی سلول می گردد.
درخت ، گاز كربنیك هوا را همراه با مواد غذایی كه از زمین گرفته، تحت تأثیر نور خورشید به مواد سازنده ی چوب تبدیل می كند، كه مهمترین این مواد عبارتند از :مواد قندی، سفیده ای، سلولز صمغ، قلیایی ، دباغی و مواد رنگی.
قسمت های مختلف یك درخت
1- پوست درخت:
پوست درخت به دو لایه تقسیم می شود : پوست بیرونی یا "لایه ی مرده" كار آن حفاظت از تنه درخت است و ضخامت آن بستگی به گونه و سن درخت دارد. این قسمت از سلول ها و بافت های مرده شما تشكیل می شود .لایه زنده یا پوست درونی كه از بافت های زنده، نرم و مرطوب تشكیل شده است و مواد غذایی تهیه شده را به نقاط مختلف درخت هدایت می كند. 2- پوسته چوبساز یا كامبیوم (لایه زاینده): زایش و تقسیم سلول ها در این قسمت انجام می شود و سلولهای تشكیل دهنده چوب را تشكیل می دهند. قسمتی از سلول ها به صورت چوب درآمده و در داخل درخت قرار می گیرند و قسمت دیگر از طرف خارج پوست آن را شامل می شوند.
3- چوب:كه قسمت اعظم تنهی درخت را تشكیل می دهد، خود به دو قسمت تقسیم می شود:چوب برون، كه به آن « چوب جوان » نیز می گویند، قسمت فعال چوب بوده و معمولاً رنگ آن روشن است و شیرابه را از ریشه به برگها انتقال می دهد.
چوب درون، یا «چوب پیر» كه قسمت میانی تنه درخت است. سلول های این قسمت غیر فعال بوده و رنگ تیره دارند و كار آن ها ذخیره ی مواد استخراجی و استحكام بخشیدن به تنه درخت است.
4- اشعهی مركزی یا پره های چوبی:نوارهایی هستند كه از یك یا چند ردیف سلول های شعاعی تشكیل شده اند كه از پوست تا مركز درخت و عمود بر دوایر سالانه امتداد دارند و كار آنها انتقال و ذخیره مواد غذایی است و خاصیت آن این است كه بین حلقه های سالیانه اتصال ایجاد كرده و درخت را محكم می كند.
5- چوب بهاره و چوب تابستانه: چوب بهاره یا آغازی چوبی است به رنگ روشن، كه در آغاز فصل رویش تشكیل می شود و معمولاً حاوی سلول هایی درشت با دیواره سلولی نازك است.
چوب تابستانه، چوبی است كه در پایان دوره ی رویش به وجود می آید؛ به دلیل كم بودن جریان آب، سلول هایی با حفره های سلولی تنگ تر و به هم چسبیده می باشند و غشای سلولی ضخیم تر دارند و رنگ آن تیره تر از چوب بهاره است. چوب بهاره و تابستانه در یك دوره رویش تولید می شود و یك دایره را تشكیل می دهد كه به آن دایره حلقه رویش سالیانه می گویند.
پهن برگان: درختان پهن برگ، برگ هایی درشت و پهن دارند و در فصل پاییز برگ آنها می ریزد مانند گونه های چنار، راش ، توسكا و ... پهن برگان معمولا دارای چوبی محكم تر و ریزبافت هستند.
سوزنی برگان: درختانی كه برگ های سوزنی شكل دارند و معمولاً در چهار فصل سال دارای برگ های سبز هستند.
عمل رویش در درختان پهن برگ فقط زمانی كه درخت برگ دارد انجام می شود؛ عمل رویش در بهار با شدت و در فصل پاییز به كندی انجام می شود و سپس در زمستان قطع می شود و مجدداً در بهار سال بعد آغاز می شود. عمل رویش در درختان سوزنی برگ در بهار و تابستان است و با رسیدن فصل سرما رویش آن به آرامی انجام می شود.
مقاطع سه گانه چوب
چوب را می توان از سه مقطع یا برش مطالعه نمود:
1-برش عرضی:كه سطح برش عمود بر جهت طول ساقه درخت است.
2-برش شعاعی: كه سطح برش موازی جهت پره های چوبی است .
3-برش مماسی: كه سطح برش شعاعی و پرده های چوبی است.
چوب های فشاری و كششی
معمولا در قسمت های خمیده تنه و شاخه های درخت، چوبی تشكیل می شود كه خصوصیات آن با چوب طبیعی كاملاً فرق دارد. این گونه چوب ها در سوزنی برگان به چوب فشاری و در پهن برگان به چوب كششی معروف است.
چوب فشاری كه در قسمت زیرین تنه خمیده شاخه های درختان سوزنی برگ به وجود می آید، معمولاً دارای دوایر رویش سالیانه عریض تر از دوایر رویش سالیانه چوب های طبیعی است و به علت عدم وجود اختلاف زیاد بین چوب درون و چوب برون تعیین سن آن با شمارش دوایر رویش سالیانه مشكل است.
چوب كششی در قسمت فوقانی تنه خمیده و شاخه های درختان پهن برگ تشكیل می شود و از خصوصیات بارز آن این است كه هنگام بریده شدن به ویژه در چوب های تر، چوب به شكل كُركدار در می آید كه اره كشی روی آن بسیار دشوار است.
رطوبت چوب
تعریف رطوبت چوب:مقدار آبی كه در واحد وزن چوب موجود است را رطوبت چوب می نامند و معمولا نسبت به وزن خشك چوب سنجیده می شود.
رطوبت چوب را به درصد می سنجند. بنابر تعریف فوق برای محاسبه مقدار درصد رطوبت چوب نسبت به وزن خشك از فرمول زیر استفاده می شود:
http://pnu-club.com/imported/2010/09/1056.jpg
وزن خشك چوب در مخرج كسر، وزن خشكِ نمونه است نه وزنِ كل نمونه، به همین جهت میزان رطوبتی كه به دست می آید می تواند بیش از صد درصد باشد.
چوب ماده ای است كه آبدوست و به رطوبت در حالت های مایع و بخار كاملاً حساس است، یعنی اگر قطعه چوب خشكی در محیط مرطوب قرار گیرد رطوبت را جذب می كند و بر عكس .
مثال : مقدار 350 گرم پوشال از چوب خیس برمی داریم. پس از خشك كردن وزن آن به 220 گرم كاهش می یابد. رطوبت چوب چه مقدار است؟
http://pnu-club.com/imported/2010/09/1057.jpg
پاسخ: 60%
چوب یكی از عوامل مهم مورد نیاز برای رشد و فعالیت عوامل بیولوژیكی مخرب چوب (حشرات و قارچ ها) است و رشد و فعالیت حشرات و قارچ ها باعث كاهش دوام و كیفیت چوب می گردد. رطوبت در رنگ پذیری، چسب خوری و حتی اره كشی چوب تاثیر می گذارد. (امروز رطوبت سنج های دیجیتالی كامپیوتری به بازار عرضه شده كه با تماس دادن به چوب مقدار رطوبت را نشان می دهد.)
1-آب آزاد موجود در چوب: آبی كه به صورت مایع در حفره های سلول های چوب وجود دارد و توسط نیروی كاپیلاریته نگهداری می شود (نیروی كاپیلاریته یا نیروی مویی نیرویی است كه در لوله های كم قطر باعث بالا آمدن آب می شود). این آب در مراحل اولیه خشك كردن چوب از آن خارج می شود.
2-آب آغشتگی: این آب در داخل دیواره سلول های چوبی است و به كمك نیروهای جذب سطحی به حالت چسبیده به مولكول های زنجیره سلول قرار دارد. جدا سازی این آب از چوب به انرژی بیشتری (نسبت به آب آزاد) احتیاج دارد. پس چوب ابتدا آب آزاد و بعد آب آغشتگی را از دست می دهد.
3-آب نهادی:آبی كه در ساختمان مولكولی غشاء سلولی وجود دارد و جدا كردن آن از چوب مشكل است و باید چوب تجزیه شود. این مقدار آب در اندازه گیری مقدار رطوبت چوب تاثیری ندارد. چوب های تازه قطع شده را كه دارای آب آزاد و آب آغشتگی در چوب هستند،«چوب تَر» یا «چوب سبز» نامیده می شوند.
اگر چوب طوری خشك شود كه فقط آب آزاد از چوب خارج شود و آب آغشتگی در چوب باقی بماند، در این حالت چوب در «حد نقطه اشباع الیاف» است. مقدار رطوبت چوب در این نقطه حدود 30% است ولی مقدار واقعی بین 20% تا 30% متغیر است كه به گونه چوب بستگی دارد.
