نگاهی کوتاه به نقش بیمه در اقتصاد

توسعه بیمه در گرو توسعه و گسترش همه جانبه فعالیت های اقتصادی کشور است. بدیهی است، در جامعه ای که جنگ یا بحران های متعدد و مختلف سیاسی و اجتماعی وجود داشته باشد، بسیاری از فعالیت های اقتصادی با مشکل مواجه شده و در نتیجه بیمه نیز که تابعی از رونق و رشد فعالیت های اقتصادی است، تحت الشعاع همین رکود یا کاهش فعالیت های اقتصادی قرار می گیرد.
یا، به فرض، در جامعه ای که حجم فعالیت های اقتصادی به ویژه فعالیت بخش خصوصی کم و نقش دولت پر رنگ باشد، بیمه نیز نخواهد توانست جایگاه مناسب خود را در ساختار اقتصاد پیدا کند. لیکن با نگاهی دیگر، بیمه قادر است با ایجاد اطمینان در مجموعه فعالیت های اقتصادی نقشی کلیدی در توسعه اجتماعی و اقتصادی ایفا کند.
بنابراین توجه به تعاملات و سازوکارهای صنعت بیمه به ویژه در بخش بیمه های عمر می تواند تصویر روشنی از روند توسعه این بخش را در اختیار ما قرار دهد:
● منافع اقتصادی بیمه های عمر پویا
اثرات توسعه بیمه های عمر، بر بخش ها و متغیر های کلان اقتصادی را می توان در عوامل زیر خلاصه نمود:
▪ جمع آوری پس اندازها: بیمه های عمر به لحاظ تاریخی روش مهمی محسوب می شوند که به واسطه آن افراد با درآمدهای نسبتا کم می توانند بطور موثر برای بلند مدت سرمایه گذاری و پس انداز کنند.
بوسیله طراحی بیمه های عمر ساده و قراردادهای پس اندازی، که در بیشتر موارد با مبالغ ناچیزی خریداری می شوند، شرکت های بیمه قادرخواهند بود، مبالغ زیادی را در قالب حق بیمه های اندک، از یک بخش وسیعی از جامعه جمع آوری کنند.
بدین ترتیب، شرکت های بیمه در مقایسه با افراد حقیقی علاوه بر سرمایه گذاری در محدوده و مقیاس وسیع تر، قادر خواهند بود به علت وجود توان مالی بالاتر، در فرصت های سرمایه گذاری با ریسک بالاتری که برای اقتصاد منافع بیشتری در بردارد، سرمایه گذاری نمایند.
علاوه بر این، به علت این که در بیمه عمر یک نظم یا یک قراردادی برای پرداخت حق بیمه بوسیله بیمه گزاران وجود دارد سطح ثبات پس اندازهای شخصی در مقایسه با حالتی که سیستم جمع آوری پس انداز اختیاری است، افزایش می یابد.
▪ سرمایه گذاری و توسعه بازارهای سرمایه: به واسطه سرمایه گذاری حق بیمه های پرداخت شده بوسیله بیمه گزاران (وهم چنین سرمایه گذاری وجوه سهامداران) است که انتقال پس انداز (در قالب حق بیمه بیمه های عمر)، منجر به توسعه اقتصادی می گردد. مکانیزمی که این انتقال را انجام می دهد بازار سرمایه است. محدوده سرمایه گذاری که شرکت های بیمه بوسیله وجوهشان انجام می دهند به درجه توسعه یافتگی بازار داخلی سرمایه وابسته است.
پس انداز ها بوسیله شرکت های بیمه جمع آوری می شوند و در بازار سرمایه، سرمایه گذاری می شوند که این عملیات خود محرکی برای توسعه بازار سرمایه است. به هر حال، ارتباط بین سطح پس انداز تضمین شده و توسعه بازار سرمایه، یک ارتباط دو سویه است.
کمک به اصلاح سیستم های مستمری: در سراسر جهان دولت ها به طور عمومی تمایل دارند نقش کمتری در زمینه مستمری بازنشستگی ایفا کنند که این تمایل در سیاست های دولت نمود پیدا می کند و این خصوصیت را آشکار می سازد که دولت ها در توجیه دریافت مالیات های بالاتر یا اختصاص بودجه دولت، در جهت حمایت از این نقش، عاجز هستند.
در زمان های اخیر، یک تمایل عمده به انتقال مسئولیت مقرری بازنشستگی به بخش خصوصی دیده می شود. در اقتصادی های توسعه یافته به علت ساختار سن جمعیت و افزایش انتظارات عمومی به علت افزایش استاندارهای زندگی تمایل بیشتری برای انتقال این نقش مشاهده می شود و حتی در اقتصادهای در حال توسعه، باوجود جمعیت جوانترو نیاز به منابع احتیاطی بیشتر، گاهی اوقات، به علت فشارهای وارده از ناحیه صندوق بین المللی پول و بانک جهانی، نیاز به بازنگری بین تامین مقرری بازنشستگی از سوی بخش خصوصی و دولتی احساس می شود.
اما یک ضعف برنامه های مستمری این است که افراد حقیقی که کارفرمای خودشان هستند اغلب به طور مناسب پوشش داده نمی شوند. این به علت نامشخص بودن وضعیت شغلی و درآمدی افراد حقیقی است زیرا این گروه اغلب درآمدهای متغیری دارند که جمع آوری حق بیمه را به ویژه در مناطق غیر شهری با مشکل مواجه می سازد.
● تعامل بین بیمه های عمر و سایر بخش های اقتصادی
در وهله اول، به نظر می رسد این پس اندازها می توانندبرای سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصاد از جمله صنعت، کشاورزی، انرژی و تجارت مورد استفاده قرار گیرند. باتوجه به تامین مالی که از ناحیه این پس اندزها صورت می گیرد، شرکت های جدیدی راه اندازی می شوند و شرکت های موجود نیز می توانند سطح هزینه های سرمایه خود را در زمینه تجهیزات و ابزار آلات جدید افزایش دهند.
علاوه بر این، به ویژه در بیمه های عمر، حق بیمه های جمع آوری شده در واقع پس اندازهای بلند مدتی هستند که به راحتی می توانند صرف سرمایه گذاری های بلندمدت و سودآور در آینده شوند. بنابراین باتوجه به ماهیت این نوع از پس اندازها و سرمایه گذاری ها، می تواند مکملی برای عملیات سیستم بانکی وبه هر حال افزایش سرمایه گذاری، هم بوسیله دولت و هم بوسیله بخش خصوصی منجر به افزایش سطح اشتغال و افزایش سطح استانداردهای زندگی در اقتصاد می گردد.
علاوه بر این، به علت افزایش کیفیت محصولات ملی، پتانسیل صادرات کشوربه طور بالقوه افزایش خواهد یافت و کشور این توان را پیدا می کند تا باعرضه بیشتر محصولات داخلی، واردات خود را از خارج کاهش دهد. که در این صورت تراز پرداخت ها و مبادلات خارجی توسعه یافته و نرخ مبادله داخلی نیز تقویت می شود.
● الگوی توسعه در بازارهای بیمه عمر
تجربه نشان می دهد که توسعه بازار بیمه عمر به زمان احتیاج دارد. اغلب این بازارها بعد از بانک ها و شرکت های بیمه غیر زندگی توسعه یافته اند واین واقعیت را منعکس می سازد که پس انداز بلند مدت زمانی در بین مردم افزایش می یابد که استاندارد سطح زندگی درکل افزیش یافته و طول عمر افراد نیز افزایش یافته باشد. الگوی رشد بازارهای بیمه عمر به این شکل هستندکه وقتی gdp سرانه در اقتصاد در سطح پایین قرار دارد، بیمه های عمر نیز در سطح پایین قرار می گیرند و اغلب با سرعت کمتر از رشد gdp سرانه رشد می کنند.اما همانطور که gdp سرانه به سمت یک آستانه مشخص افزایش می یابد، نرخ شتاب رشد در بیمه های عمر رو به کاهش می رود، به این علت که در بیشتر موارد اقتصادهای ثروتمندتر جمعیت های پیرتری دارند که پس انداز هایشان را در طی بازنشستگی مصرف می کنند.