تلخ و شيرين‌های ازدواج موقت در جامعه
هر بار كه واژه ازدواج موقت بر اساس شرايط خاص مطرح مي شود جامعه واكنش هاي مختلفي نشان مي دهد، بعضي ها اين مسئله را مثبت مي دانند اما برخي ديگر با منفي تلقي كردن اين مسئله مخالف ترويج آن هستند؛ واقعيت اين است كه ازدواج موقت وجود دارد و نمي توانيم آن را كتمان كنيم.
شايد هر كدام از ما وقتي مي شنويم زني به ازدواج موقت مردي درآمده است، با در هم كشيدن ابرو و گزيدن لب هايمان، او را سرزنش و ملامت كنيم. انگار هيچ كس حاضر نيست حتي براي چند ثانيه خود را در موقعيت زني تنها قرار دهد.
از سوي ديگر همگي بر اين امر واقفيم و مي دانيم " ازدواج موقت " امري شرعي، قانوني و مقدس است. حتي در حقوق كشورمان نيز اين مسئله امري شناخته شده و در ماده 1075 و 1077 قانون مدني تبيين شده است اما به راستي چرا باز هم پس از مطرح شدن اين واژه علي رغم قانوني و شرعي بودن در جامعه با واكنش هاي مختلف مواجه مي شود؟
*رغبت برخي افراد سودجو به ازدواج موقت
محمد روشن عضو هيئت علمي پژوهشكده خانواده دانشگاه شهيد بهشتي درباره اين كه نگرش جامعه نسبت به جامعه موقت منفي است، مي گويد: رغبت افرادي كه معمولاً مقيد و معتقد به اخلاق نيستند زمينه اين نگرش را فراهم مي كند.
اين استاد دانشگاه معتقد است ازدواج موقت را مي توان با اهداف مختلفي به عنوان راهكار تلقي كرد.
روشني با بيان يك مثال درباره مردي كه به دليل نداشتن فرزند مجبور شد زني را به عقد موقت خود در آورد، مي گويد: يكي از راهكارها ازدواج فردي است كه بچه دار نمي شود و مي تواند از طريق ازدواج موقت همسر ديگري را انتخاب كند و بچه دار شود.
روشني در پاسخ به اين پرسش مبني بر اين كه چرا ازدواج موقت باعث نگراني و به خطر افتادن مصالح اجتماع مي شود؟ مي گويد: اگر اين تصور وجود دارد كه ازدواج موقت با مصلحت هاي اجتماع و نظام منطبق نيست مي توان از راه قانونگذاري بنابر مصالح موجود نسبت به محدود كردن ازدواج موقت اقدام كنيم؛ بدون شك با اين روش ازدواج موقت باعث اضمحلال خانواده نمي شود.
چندي پيش زماني كه سردار اسماعيل احمدي مقدم، فرمانده نيروي انتظامي نيز در رابطه با موضوع جلوگيري از تجاوز به عنف اعلام كرد زماني كه بستر ازدواج موقت فراهم نيست صحبت از ازدواج موقت قبح دارد اما از سويي روابط نامشروع جنسي قبح ندارد. بايد اين نوع روابط ضابطه مند شود و در چارچوب شرع صورت پذيرد؛ مجدداً نگاه ها به سمت و سوي اين مقوله سوق گرفت.
م.ر دختر 28 ساله اي است كه مجرد است و درباره ازدواج موقت اين گونه مي گويد: ازدواج موقت معلوم نيست براي دختر پسرهاي جوان مطرح مي شود يا افراد متأهل؟ اگر براي دختر پسرها مطرح شود كه به نظر مي رسد هيچ خانواده اي اين اجازه را نمي دهند.
اين دختر 28 ساله مي افزايد: دخترهاي جوان كه هنوز ازدواج نكرده اند هرگز حاضر نيستند تن به اين كار بدهند چرا كه ممكن است تبعات قانوني و حقوقي داشته باشد ضمن اين كه از نظر عرف نيز در جامعه ما اين امر براي زنان مطلقه و بيوه ناپسند است چه رسد به دختر و پسرهاي جوان.
* عقد موقت بهتر از عادي شدن روابط نامشروع در جامعه است
جوادآريان منش نماينده مجلس شوراي اسلامي در رابطه با مطرح شدن ازدواج موقت در جامعه مي گويد: ازدواج دختران منوط به رضايت پدر و اگر قرار است ازدواجي بين دختر و پسر صورت گيرد بهتر است كه عقد دائم باشد.
وي با اشاره به نيازهاي عاطفي و جنسي جوانان مي گويد: روابط نامشروع بين دختر و پسر نبايد در جامعه اسلامي ما به عنوان امري عادي تلقي شود همچنان كه نمونه هايي از آن در جامعه وجود دارد و به وضوح ديده مي شود.
اين نماينده مجلس شوراي اسلامي مي افزايد: دختر و پسرهايي كه به راحتي با يكديگر ارتباط برقرار مي كنند و به تفريح و خوشگذراني مي روند به دليل اين كه عقدي جاري نشده است به عنوان روابط نامشروع تلقي مي شود.
اين نماينده مجلس با اشاره به اين وضعيت ادامه مي دهد: در اين صورت ترويج ازدواج موقت به جاي گسترش روابط نامشروع در ميان جوانان بهتر است اما متأسفانه فضاي جامعه نسبت به ازدواج موقت مثبت نيست و واكنش نشان مي دهد.
* واقعيت تلخ روابط نامشروع
آرين منش در ادامه مي افزايد: وجود واقعيت تلخي به عنوان روابط نامشروع ميان دختر و پسرها و عدم فراهم بودن شرايط ازدواج دائم به دليل نبودن فرصت هاي شغلي و سطح مالي پايين مسئولان را به اين فكر وامي دارد كه براي جلوگيري از گسترش اين واقعيت تلخ به دنبال راهكاري باشند؛ راهكاري كه جامعه را به سمت پاكي و حفظ اخلاقيات سوق دهد.
* طولاني شدن دوران عقد، براي جلوگيري از ازدواج موقت
اين نماينده مجلس به عنوان راه حل به طولاني شدن دوران عقد اشاره كرد و گفت: بهترين راه اين است كه دوران عقد و نامزدي بين دختر و پسر طولاني شود تا در طول مدتي كه دانشجو هستند يا شرايط مالي مناسبي ندارند بتوانند با طولاني شدن دوران عقد به وضعيت مناسبي دست يابند.
آرين منش طولاني شدن دوران عقد را براي دختر و پسرهاي جوان بهتر از عقد موقت دانست و اظهار داشت: به جاي صيغه و عقد موقت، عقد دائم بدون شك بهتر است اما در اين مدت بايد خانواده ها از فرزندانشان حمايت كنند، از سوي ديگر دختر و پسرهاي جوان در طي دوران عقد مراقب باشند فرزنددار نشوند تا پس از پايان درس و توانايي اقتصادي تشكيل زندگي بدهند؛ اين بهترين راه حل است.
* آيا زناني كه از همسرانشان جدا شده اند، نبايد ازدواج كنند؟
وي در پاسخ به اين پرسش مبني بر اين كه ازدواج موقت درباره زنان مطلقه و مردان همسردار آيا پسنديده است يا خير؟ مي گويد: ازدواج موقت براي زنان مجرد و مرداني كه ازدواج كرده اند زواياي مختلفي دارد و از زمان هاي گذشته وجود داشته است. زناني كه به دلايلي از همسرانشان جدا شده اند يا همراهانشان فوت كرده اند آيا بايد تا آخر عمر تنها بمانند؟ ضمن اين كه شايد براي اين زن ها شرايط ازدواج دائم پيش نيايد.
* ازدواج خانم مطلقه يا بيوه با مرد متأهل امري زشت و قبيح نيست
اين نماينده مجلس شوراي اسلامي مي افزايد: اگر خانمي مطلقه يا بيوه كه به دلايلي شرايط ازدواج دائم برايش فراهم نيست با مردي كه قبلاً ازدواج كرده اما او نيز به دلايلي نياز به ازدواج مجدد دارد، تشكيل زندگي پاك و سالم را بدهند، نبايد اين امر در جامعه زشت و قبيح شمرده شود؛ ضمن اين كه رضايت همسر اول نيز مهم است.
وي با تأكيد بر اين كه در شرايطي كه ضرورت احساس مي شود نبايد "ازدواج موقت " امري نامشروع و زشت تلقي شود، مي گويد: واقعيت تلخ اين است كه گسترش روابط ميان دختر و پسرهاي جوان و مجرد حتي در اماكن عمومي به وضوح ديده مي شود.
*قانون تسهيل ازدواج جوانان به جاي دنبال كردن ازدواج موقت
آرين منش با اشاره به قانون تسهيل ازدواج جوانان گفت: بهتر است به جاي دنبال كردن ازدواج موقت براي دختر و پسرهاي جوان به دنبال تصويب قانون تسهيل ازدواج جوانان باشيم. با اين كار به پائين آمدن سن ازدواج و ترويج ازدواج آسان و ساده كمك مي كنيم.
* بر سر قانون تسهيل ازدواج جوانان چه آمد؟
مجيد اميدي مدير كل فرهنگي سازمان ملي جوانان؛ درباره علت به تأخير افتادن قانون تسهيل ازدواج جوانان مي گويد: آئين نامه اجرايي اين قانون بايد توسط اين سازمان نوشته شود، هر بند اين قانون آئين نامه اجرايي دارد و دستگاه هاي مربوطه بايد جلساتي را برگزار كنند و مكلف به اجراي آن شوند.
وي ادامه مي دهد: در زمينه سربازان متأهل ستاد نيروهاي مسلح و فرماندهي كل قوا اظهار نظر كنند در زمينه دانشجويان متأهل نيز نياز به مشاركت وزارت علوم و دانشگاه هاست.
اميدي تأكيد مي كند: بند اول اين قانون درباره صندوق ذخيره ازدواج جوانان است كه اساسنامه آن آماده شده و كارهاي نهايي آن تقريباً تا چند مدت ديگر تمام مي شود و به هيئت دولت ارسال مي شود.
وي با اشاره به اين كه اين قانون در ابتدا در قالب طرح در مجلس به تصويب رسيده است پس از آن براي اجرا به هيئت دولت ارسال مي شود.
به گفته اميدي در 24 آبان سال جاري تهيه و تدوين آئين نامه هاي اجرايي اين قانون به سازمان ملي جوانان محول شده است.
وي مي گويد: اين آئين نامه ها منوط به تصويب بند اول اين قانون درباره اساسنامه صندوق ذخيره ازدواج جوانان است. از سوي ديگر مجلس شوراي اسلامي تعيين كرده است اساسنامه اين صندوق مجدداً در مجلس شوراي اسلامي به تصويب برسد و منابع آن مشخص شود.
مدير كل فرهنگي سازمان ملي جوانان بيان مي كند: در واقع پس از بررسي اساسنامه در هيئت دولت و تصويب در آن جا مجدداً براي تصويب به مجلس شوراي اسلامي ارسال خواهد شد؛ بنابر اين انتظار داريم اين در پروسه كوتاه مدت و قابل قبولي اين اقدامات انجام شود.
اميدي در پاسخ به اين پرسش مبني بر اين كه چرا پس از گذشت بيش از 4 سال است از تصويب اين قانون هنوز اجرايي نشده است؟ مي گويد: زماني كه قانوني تصويب مي شود بايد زمينه اجراي آن نيز فراهم شود و تمام ظرفيت ها لحاظ شود.
اميدي در پاسخ به پرسش ديگري مبني بر اين كه آيا اين مسئله مبني بر اين كه گسترش ازدواج موقت باعث افزايش آمار ازدواج در كشور شده است صحت دارد يا خير؟ مي گويد: ازدواج موقت نياز به بررسي دقيق دارد. ازدواج موقت از جهاتي منفي است و باعث مي شود امنيت خانواده از بين برود و دچار چالش شود اما گاهي اوقات تحت فشارهاي اجتماعي و در شرايط اورژانسي مي توان به عنوان علاج درد يا راه فرار محسوب شود.
وي ادامه مي دهد: البته در شرايط اورژانسي بعضي از جايگاه ها سكوت كرده اند. از اين جايگاه ها انتظار داريم كه وارد عمل شوند. مراكز فرهنگي و اجتماعي حوزه هاي علميه قم مي توانند با صدور بيانيه و فتوا در شرايط بحراني وارد عمل شوند.
* از ازدواج نصفه و نيمه خود راضي هستم
س.گ زن 30 ساله اي كه متاركه كرده است و حدود يك سال است كه به عقد موقت مردي 45 ساله درآمده است، مي گويد: به دليل اين كه تنهايي بسيار ناراحتم مي كرد دوست داشتم ازدواج كنم اما كم تر كسي حاضر مي شود با زن مطلقه ازدواج كند.
"حتي براي اجاره آپارتمان نيز مشكل داشتم " اين جمله را زن 30 ساله مي گويد و ادامه مي دهد: زماني كه براي اجاره يك آپارتمان به آژانس هاي املاك مراجعه مي كردم يا از دادن آپارتمان خودداري مي كردند يا اين كه با رفتارهاي زشت و ناپسنديده مواجه مي شدم.
در حالي كه سعي مي كند رضايتمندي خود را از اين نوع زندگي نشان دهد و غم سرد چشمانش را پنهان كند، مي گويد: با اين كه ازدواجم ازدواجي نصفه و نيمه است اما راضي هستم، چون سايه بالاي سر دارم و ديگر كسي به خودش اجازه نمي دهد كه از من سوءاستفاده كند.
از او مي پرسم آيا از ابتدا مي دانستي كه همسر شما يك بار ازدواج كرده و زندگي مشترك دارد؟ س.گ با اشاره به يك سال تجربه از زندگي مشترك نصفه و نيمه اش، در پاسخ مي گويد: "با علم به اين موضوع قبول كردم و همسر دوم شدم. "
*همسرم از بي توجهي هاي زن اولش به من پناه آورد
مجدداً پرسيدم آيا نپرسيدي چرا مي خواهد بار ديگر ازدواج كند؟ در پاسخم مي گويد: به گفته همسرم علي رغم اين كه ازدواج كرده بود اما احساس تنهايي مي كرد. او مردي با مسئوليت و خانواده دوست است اما ظاهراً خودخواهي و بي توجهي هاي همسرش باعث شد تا به من پناه بياورد.
مهريه ات چه مقدار است؟ اين را مي پرسم و زن جوان مي گويد: 14 سكه بهار آزادي. يك سفر عمره مفرده. ضمناً حتي براي اين كه ازدواجمان زير سئوال نرود و از نظر قانوني مشكلي پيش نيايد به يكي از دفترخانه هاي ازدواج و طلاق مراجعه كرده و اقدام به ثبت ازدواجمان كرديم.
*ثبت ازدواج موقت در شناسنامه نياز به تغيير قانون دارد
سيدمحمدجواد ابطحي، يكي از نمايندگان مجلس كه به تازگي درباره ازدواج موقت اعلام كرده بود بهتر است براي اين كه هيچ گونه سوء استفاده اي از طرف مرداني كه متأهل هستند پيش نيايد، سازمان ثبت احوال با همكاري مجلس شوراي اسلامي برگه اي براي ثبت ازدواج موقت در داخل شناسنامه اضافه كند كه همه چيز در اين باره قانونمند شود.
پس از اعلام اين پيشنهاد سعيد عبودي معاون حقوقي و سجلي سازمان ثبت احوال نيز ضمن اظهار بي اطلاعي نسبت به اين موضوع مي گويد: من تاكنون چيزي در اين باره نشنيده ام ولي اگر قرار باشد به شناسنامه چيزي اضافه شود بايد قانون، اصلاح شود.
وي اظهار داشت: در حال حاضر در شناسنامه ها محل درج ازدواج و طلاق وجود دارد.
اين روزها كه افزايش آمار طلاق يا كاهش آمار ازدواج براي هر جامعه اي موجبات نگراني را فراهم مي كند، جامعه ما نيز از اين قاعده مستثني نيست اما يافتن راهكار صحيح و معرفي آن در جامعه ما كه مطابق با آموزها ي ديني و اعتقادي باشد، كاري بس دشوار است. از سوي ديگر با معرفي طرح ها و پيشنهادهاي ناپخته ممكن است آسيب هاي جدي به جامعه رسانده شود.
بنابراين ضروري است پيش از مطرح شدن هر پيشنهادي توسط هر يك از مسئولان و دستگاه هاي ذي ربط، جلسات كارشناسي دقيقي برگزار شود و به دور از هر گونه موضع گيري زواياي مختلف مورد بازنگري قرار گيرد.
از آن جا كه ازدواج موقت امري شرعي و قانوني است بايد به دنبال اين باشيم تا از اين به عنواني راهكاري براي حفظ بنيان خانواده، جلوگيري از اشاعه فساد و بي بندوباري به ويژه درباره مردان و زناني كه امكان ازدواج دائم برايشان وجود ندارد بهره برد؛ بي ترديد نمي توان گروه زناني كه به هر دليلي در جامعه تنها و بي سرپرست زندگي مي كنند را كتمان كرد.
اما از سويي با مطرح شدن ازدواج موقت در جامعه اين سئوال در ذهن ها تداعي مي شود "آيا زناني كه به ازدواج موقت مردي در آيند، قانون تضميني را براي حفظ آبرو و حقوقشان ايجاد كرده است؟
از آن جا كه به گفته مدير كل ثبت احوال استان تهران تنها يك درصد از ازدواج هاي موفق به ثبت مي رسد، آيا مرداني كه به طور مخفي اقدام به ازدواج موقت مي كنند، با اختصاص يك برگ از شناسنامه حاضر هستند زير بار اين مسئوليت بروند؟ در اين صورت تكليف رضايت همسر اول در ازدواج موقت چه مي شود؟
اميدواريم با توجه به اين كه ازدواج موقت شرعي و قانوني است، روزي فرا برسد و دست مردان فرصت طلب و سودجو درباره اين طرح كوتاه شود و ديگر به بهانه كمك به زنان بيوه و مطلقه يا ترحم به آن ها از اين طرح سوءاستفاده نكنند، ضمن اين كه با اعمال چارچوب هاي قانوني كامل و دقيق زمينه اي براي ضايع شدن حقوق زنان فراهم نشود.
