شاهی یا تره تیزک ( Garden Cress )

شاهی (تره تیزک) Garden Cress از خانواده چلیپاییان با نام علمی Lepidium sativum می باشد. شاهی گیاه بومی مدیترانه شرقی است.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، شاهی گیاهی یک ساله به ارتفاع ۲۰تا ۳۰ سانتی متر است که در نواحی مختلف ایران پرورش می یابد. این گیاه دارای نشاسته و روغن فرار است. این گیاه با فرا رسیدن بهار در دسترس ما قرار می گیرد و به عنوان غذا و دارو مصرف می شود.
شاهی به عنوان غذا و دارو مصرف می شود.
سبزی شاهی را خیلی راحت می توان کاشت و خیلی راحت و سریع آماده برداشت می شود.
این گیاه برای روش هیدروپونیک (رشد و نمو گیاه در آب) نیز مناسب است.
قسمت های قابل استفاده شاهی شامل ریشه ها، برگ ها و تخم شاهی می باشد.
ریشه شاهی
ریشه شاهی نیز مزه تند و تلخی دارد. این ریشه برای درمان سیفیلیس و ناتوانی در ادارار کردن مفید است.
برگ شاهی
برگ های شاهی، محرک ، ادرارآور و ضد باکتری می باشند.
این برگ ها برای درمان بیماری اسکوربوت و بیماری های کبدی مفید می باشند.
شاهی به عنوان یک پماد بر روی جاهایی که درد می کند و یا آسیب دیده است، نیز به کار می رود.
تخم شاهی
تخم شاهی مزه ی تند و تلخی دارد. این ماده خاصیت چربی سوزی ، تصفیه کنندگی خون، شیرافزایی، قاعدگی آور، مقوی (نیروبخش) و ادرارآور دارد.
دارویی برای چشم درد است. تخم شاهی قوای جنسی را تقویت می کند.
تخم شاهی برای مرض جذام، بیماری های پوستی، اسهال خونی ، اسهال، سوء هاضمه، بیماری های چشمی، اسکوربوت، آسم و سرفه مفید است.
تخم شاهی خاصیت سقط کنندگی جنین دارد. در ضمن تخم شاهی خاصیت ملینی نیز دارد.
● ترکیبات شیمیایی شاهی:
دانشمندان از تجزیه شیمیایی ۱۰۰ گرم شاهی به جز آب، مواد زیر را به دست آورده اند:
۱)پروتئین : ۳ گرم
۲)مواد قندی : ۱ گرم
۳)آهن : ۶/۱ گرم
۴)فسفر : ۵۲ میلی گرم
۵)کلسیم : ۲۲۰ میلی گرم
۶)ویتامین B : ۴۵ واحد بین المللی
۷)ویتامین c : ۴۵ واحد بین المللی
۸)ماده مهمی به نام تروپئولوزید
۹)ویتامین A : ۱۵۰۰ واحد بین المللی
● فواید:
دانشمندان علم گیاه شناسی برای شاهی خواص و آثار متعددی بیان کرده اند که در زیر به بیان آنها می پردازیم:
لکه های سفید پوست را برطرف می کند.
شاهی سرشار از املاح معدنی و مانع از رشد سلولهای سرطانی است.
شاهی علاوه بر ویتامین «ث» دارای مقدار زیادی ویتامینهای A ـ B ـ B۲ است.
مصرف چکیده ترتیزک علاوه بر معالجه امراض دستگاه تنفسی، کرم کُش نیز هست.
املاح معدنی شاهی عبارتند از: آهن، کلسیم، فسفر، آرسنیک، منگنز، مس، روی و گوگرد.
شاهی برای اشخاص کم خون و مبتلایان به آسم فوق العاده مفید است. شاهی اشتها آور، نیرو بخش، تصفیه کننده خون و ادرار آور است و سنگینی معده و کبد را برطرف می کند.
مصرف شاهی به کسانی که شن و سنگ کلیه و مثانه دارند و یا درد گوش گرفته اند، توصیه شده است.
جویدن برگهای شاهی تازه لثه ها را محکم می کند و آنها را سالم نگه می دارد.
شاهی به علت داشتن ویتامین «ث» در معالجه بیماری قند و امراض پوستی فوق العاده مفید است.
شاهی دارای ید، آهن و فسفات است.
نوع دیگر شاهی، بولاغ اولی به معنای (بوته رودخانه) است، که دارای ید، فسفر وآهن است و جنبه غذایی و دارویی دارد که به طور خام و به صورت سالاد و پخته مصرف می شود. خنک کننده، ضد اسکوربوت بوده و ترشحات ریه را تغییر شکل می دهد و دارای گلوکزید است.
شاهی کک و مک را که معمولاً در صورت انسان به صورت لکه های قهوه ای ریزی پدیدار می شود، برطرف می کند. بدین منظور باید برگ شاهی را کوبیده و بر روی لکه ها بگذارند و یا تخم شاهی را کوبیده و در مقداری آب خیس نموده، شبانه روز یک مرتبه بر روی لکه ها بگذارند و آن قدر ادامه دهند تا لکه ها برطرف شود.
شاهی لکه های سفید پوست را برطرف می کند. به این منظور باید تخم شاهی را کوبیده با کمی عسل مخلوط نمایید و بر روی لکه ها قرار دهید و این عمل را روزی یک مرتبه تکرار کنید تا بهبودی کامل حاصل شود.
شاهی برای رفع بدبویی زیر بغل مفید است. برای این منظور باید صبح ناشتا مقداری شاهی و یا تخم شاهی تناول کرد و چند روز متوالی تکرار نمود.
شاهی انار ترش را به انار شیرین مبدل می کند. برای این منظور باید آب شاهی را گرفته، به دفعات مکرر مانند آب در پای درخت انارترش بریزید که مورد استفاده ریشه قرار گیرد. در این صورت میوه آن به انار شیرین تبدیل می شود.
شاهی که موجب تندرستی بدن است سرشار از ویتامین های آ ـ ب ـ ث (c ـ B ـ A) است.
شاهی از سبزیهای خنک است که مواد معدنی را به بدن می رساند.
یک فنجان کوچک آب شاهی را صبح ناشتا میل کنید زیرا آب شاهی کرم را از بین می برد و سموم بدن را دفع می کند.
برای التیام زخمهای چرکی، از مرهمی که از شاهی کوبیده و چند قطره روغن زیتون یا بادام به دست می آید، استفاده می شود.
برای رفع لکه های پوست سه قسمت آب شاهی را با یک قسمت عسل مخلوط کنید و آن را خوب به هم بزنید تا به صورت مایعی کامل درآید. سپس به کمک یک تکه پنبه هیدروفیله، صورت را با این محلول صبح و شب بشویید و بگذارید خودش خشک شود و بعد آن را با آب و صابون تمیز بشویید.
شاهی چون ضد نیکوتین است برای اشخاصی که سیگار می کشند مفید است.
● فواید شاهی برای سلامتی بدن
ضد سرطان
به دلیل وجود ویتامین C و E در شاهی این گیاه خاصیت آنتی اکسیدانی فوق العاده در جلوگیری از آسیب رادیکال های آزاد دارد. در نتیجه یک ماده ی ضد سرطانی می باشد.
شاهی مانع از رشد سلول های سرطانی می شود.
پروفسور “لئون بینه” عصاره شاهى را گرفت و به بدن موش هایى که به سرطان مبتلا بودند تزریق کرد و مشاهده کرد که این کار، رشد سلول هاى سرطانى را در این موش ها متوقف می کند.
درمان کم خونی
شاهی علاوه بر ویتامین C حاوی مقدار قابل ملاحظه ای آهن و اسید فولیک نیز می باشد، از این رو برای اشخاص کم خون مفید است.
کاهش چربی خون
در یک طرح تحقیقاتی در ایران که به منظور تعیین تاثیر سبزی شاهی بر چربی های خون‏‎‎‏، در کارکنان دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام گرفت، مشخص شد که میزان کلسترول در گروه مورد بررسی کاهش یافته بود.
مفید برای آسم
شاهی حاوی مقدار قابل ملاحظه ای ویتامین A و روغن هاى فرار است. به همین دلیل برای مخاط دستگاه تنفسى و در نتیجه مبتلایان به آسم فوق العاده مفید است.
کسانى که برونشیت دارند یا سرفه هاى سختى مى کنند، هر روز ۶۰ تا ۱۵۰ گرم عصاره شاهی را مصرف نمایند.
مفید برای کلیه ها
شاهی مانند خیلی از سبزیجات گروه چلیپاییان مانند کلم، کلم بروکلی و کلم پیچ دارای گلوکوزیدها و روغن خردل (روغن تلخ) می باشد. این مواد، محرک فعالیت کلیه ها هستند و موجب تقویت معده و کیسه صفرا می شوند. از این رو مصرف شاهی به کسانی که سنگ کلیه و مثانه دارند، توصیه شده است.
● دیگر فواید
* شاهی حاوی مقدار قابل ملاحظه ای کلسیم، آرسنیک، منگنز، مس، روی و گوگرد است. به همین دلیل اشتها آور نیز می باشد.
* شاهی خاصیت درمانی فوق العاده ای در اختلالات مفصلی و نقرس دارد.
* عصاره شاهی، کرم بدن را از بین می برد.
* جویدن برگ های شاهی تازه، لثه ها را محکم می کند و آن ها را سالم نگه می دارد.
* شاهی کک و مک را که معمولا در صورت انسان به صورت لکه های قهوه ای ریزی پدیدار می شود، برطرف می کند. بدین منظور باید برگ شاهی را کوبید و روی لکه ها گذاشت و یا تخم شاهی را کوبید و در مقداری آب خیس نمود و یک بار در روز
بر روی لکه ها گذاشت و آن قدر ادامه داد تا لکه ها برطرف شوند.
* شاهی لکه های سفید پوست را برطرف می کند. به این منظور باید تخم شاهی را کوبید و با کمی عسل مخلوط نمود و بر روی لکه ها قرار داد. این عمل را روزی یک مرتبه تکرار کنید تا بهبودی کامل حاصل شود.
شاهی در آشپزخانه
شاهی به طور معمول در ساندویچ های انگلیسی مانند ساندویچ تخم مرغ و شاهی (تهیه شده با تخم مرغ آب پز، مایونز، نمک و مقداری شاهی) استفاده می شود. اما در ایران بیشتر به صورت یک نوع سبزی خوردن استفاده می شود.
شاهی را در سبزی خوردن و یا به صورت سالاد باید خورد. کسانى که نمى توانند این سبزى را خام بخورند باید آب آن را بگیرند و بخورند.