ماده اصلی تشیکل‌دهنده مو پروتئینی به نام کراتین است که باعث مقاومت آن در برابر آسیب می‌شود. چربی، رنگدانه (ملانین)، مقدار کمی آب، ویتامین‌ها، روی و سایر فلزات از دیگر مواد تشکیل‌دهنده مو هستند. در این میان آب نقش بسیار مهمی روی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مو دارد. Ph طبیعی در پوست سر بین ۵ تا ۶ است که می‌توان گفت کمی اسیدی است.
این حالت به دلیل چربی ضعیفی است که در پوست سر وجود دارد. اسیدی بودن مو، رشد باکتری‌ها را کند کرده و مانع از ورود راحت باکتری‌ها به پوست می‌شود. در صورتی که ph پوست سر در اثر عواملی کم یا زیاد شود عفونت راحت‌تر به پوست راه پیدا می‌کند.
به همین دلیل کسانی که روی موهای خود کارهای شیمیایی (مانند رنگ کردن) انجام می‌دهند باید حتما پوست سر و موهایشان را به خوبی شست‌وشو دهند چون باقی ماندن مواد روی سر و تغییر ph مو زمینه بروز مشکلات مو و پوست سر را مساعد و پوست سر را آسیب‌پذیرتر می‌کند.
دکتر رقیه جبرئیلی متخصص پوست و مو درباره رنگ طبیعی موها می‌گوید: رنگ طبیعی موها ناشی از وجود رنگدانه‌های ملانین است. این رنگدانه‌ها داخل کورتکس ساقه مو قرار دارند و عدم وجود آنها باعث سفیدی موها می‌شود.
وی در ادامه یادآور می‌شود: رنگ کردن مو باعث ایجاد تغییر و از بین رفتن ملانین مو می‌شود. این تاثیر فقط به ساقه مو محدود می‌شود و ریشه موها از گزند این تغییرات در امان هستند. به همین دلیل رنگ کردن موها تاثیری در تشریح روند سفید شدن موها نخواهد داشت.
● رنگ داریم تا رنگ
دکتر جبرئیلی با تقسیم رنگ موهای موجود در بازار به رنگ‌های موقت، طبیعی، نیمه دائمی و دائمی می‌گوید: رنگ‌های موقت همان‌طور که از اسمشان مشخص است به راحتی بر اثر شست‌وشو از بین می‌روند. این رنگ‌ها در قسمت خارجی موها رسوب کرده و معمولا به داخل ساقه مو راه پیدا نمی‌کنند. رنگ‌های موقت خاصیت اسیدی دارند و نسبت به برخی رنگ‌های دائمی کم‌خطر بوده و باعث تحریک و آلرژی در پوست سر نمی‌شوند.
اگرچه برخی از رنگ‌های موقت ضد آب هستند اما با یک بار شامپو زدن به طور کامل پاک می‌شوند. این در حالی است که رنگ‌های نیمه دائمی به مراتب دوام بیشتری دارند و معمولا بعد از چهار یا پنج بار شامپو زدن از بین می‌روند. رنگ‌های نیمه دائمی به داخل مو نفوذ می‌کنند و آنها را به طور کامل رنگ می‌کنند. این رنگ‌ها اگرچه قابلیت روشن‌تر کردن رنگ موهای اصلی را ندارند اما نسبت به رنگ‌های اکسیدان دائمی کمتر باعث ایجاد حساسیت می‌شوند.
با این حال روی هر بسته از این رنگ‌ها یک برچسب احتیاط مبنی بر تست پوستی قبل از استفاده وجود دارد.
شایع‌ترین رنگ موهایی که امروز در بازار وجود دارند، رنگ موهای دائمی اکسیدان هستند که مورد استفاده قرار می‌گیرند. این رنگ‌ها دوام زیادی دارند و شامل طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها می‌شوند. واژه اکسیدان که به این رنگ‌ها اطلاق می‌شود به خاطر واکنش اکسیدکنندگی است که این رنگ‌ها برای به وجود آمدن رنگ مورد نظر در ساختمان مو ایجاد می‌کنند. ترکیبات این رنگ‌ها طوری انتخاب می‌شوند که به آسانی به ساقه مو نفوذ کرده و پایدار می‌شوند.
ظاهرکننده این رنگ‌ها معمولا پراکسید هیدروژن
۶ درصد در آب یا کرم است. گاهی عوامل اکسیدکننده دیگری هم مانند پراکسید اوره به شکل قرص یا کریستال برای حل کردن در آب ارائه می‌شوند. از آنجا که پراکسید هیدروژن یک عامل رنگ‌زدا است در موقع ایجاد رنگ جدید تا حدودی باعث از بین رفتن رنگ اصلی و طبیعی مو می‌شود. به همین دلیل رنگ‌های دائمی اکسیدان قابلیت روشن‌تر کردن موها را دارند.
دکتر جبرئیلی با اشاره به خطر بروز آلرژی در هنگام استفاده از این رنگ موها می‌گوید: «بهتر است افرادی که زمینه ابتلا به آلرژی دارند قبل از رنگ کردن موهایشان با رنگ‌های دائمی حتما رنگ مو را تست کنند. همچنین افرادی که در سر خود التهابات پوستی دارند تا بهبود کامل از رنگ مو استفاده نکنند چون ممکن است باعث تحریک، زخم و عفونت پوست شود.»
رنگ‌موهای دائمی نسبت به سایر رنگ‌ها توانایی بیشتری در ایجاد حساسیت به صورت خفیف یا خیلی شدید دارند. این حساسیت حتی ممکن است سال‌ها یا ماه‌ها بعد از استفاده بروز کند. رنگ‌های گیاهی یا طبیعی از دیگر رنگ‌های موجود در بازار هستند که از معمول‌ترین و معروف‌ترین آنها می‌توان به حنا اشاره کرد. این رنگ‌ها از قدیمی‌ترین رنگ‌هایی هستند که از آنها برای تقویت موها استفاده می‌شود.
دکتر پروین منصوری در مورد رنگ‌های طبیعی می‌گوید: سابقه طولانی مصرف این رنگ‌ها حاکی از بی‌خطری و محدودیت رنگ‌های ایجاد شده است. در واقع اگرچه این محصولات به‌طور سنتی رنگ‌های گیاهی نامیده می‌شوند اما در طول قرن‌ها گیاهان متعددی برای رنگ کردن به کار گرفته شده‌اند که از آن جمله می‌توان به نیل، بابونه، عصاره درختان و حنا اشاره کرد.
این متخصص پوست و مو با اشاره به اینکه هنوز هم از حنا برای رنگ کردن موها استفاده می‌شود می‌گوید: حنا نه‌تنها باعث نارنجی قرمز شدن غیرطبیعی موها می‌شود بلکه با تاثیر بر ساختمان مو منجر به زبری و شکنندگی آنها می‌شود. البته اخیرا با اضافه کردن املاح فلزی و حتی یک ماده خوداکسیدکننده مصنوعی (پیروگالول) سعی شده نرمی و ملایمت حنا را بیشتر کنند. بسته‌های رنگ واقعی و طبیعی حنا با برچسب «حنای خالص» مشخص می‌شوند. حسن حنا طبیعی بودن منشأ آن و بی‌خطری‌اش است. حنا خاصیت سمی ندارد و حساسیت هم ایجاد نمی‌کند.
● رنگ‌های استات سرب
در این جا بد نیست اشاره کوتاهی به رنگ‌های استات سرب هم داشته باشیم. استات سرب از قدیمی‌ترین رنگ‌های مورد استفاده از دوران باستانی است. اما امروزه مصرف آنها محدود شده و اغلب مردها برای رنگ کردن موهای سفید از استات سرب استفاده می‌کنند. گاهی به آنها رنگ‌های پیشرونده یا احیاکننده رنگ هم گفته می‌شود چون با مصرف روزانه به تدریج باعث تغییر رنگ می‌شوند.
املاح فلزی موجود در رنگ‌های استات سرب باعث واکنش شیمیایی روی سطح مو و ایجاد رنگ می‌شوند.
مهم‌ترین حسن این رنگ‌ها استفاده آسان از آنهاست. اغلب با هر بار شانه زدن روزانه موها می‌توان تا رسیدن به رنگ دلخواه از آنها استفاده کرد و سپس برای تداوم رنگ مو هر چند روز یک‌بار از این رنگ‌ها استفاده کرد.
دکتر منصوری در مورد عوارض استفاده از این رنگ‌ها می‌گوید: چون این رنگ‌ها سطح موها را مانند یک لایه رنگ می‌پوشانند، شفافیت و جلای طبیعی موها را از بین می‌برند. این محصولات همچنین باعث ایجاد رنگ‌های تیره و خیلی غلیظ به جای رنگ‌های ملایم و روشن می‌شوند.
رنگ‌های استات سرب بعد از مصرف به سختی قابل پاک کردن هستند و با دیگر رنگ‌ها به‌ویژه رنگ‌های اکسیدان کاملا ناسازگارند و ممکن است در فر زدن دائمی هم مشکل ایجاد کنند. اگرچه مصرف این رنگ‌ها به تنهایی کاملا بی‌ضرر است و باعث حساسیت نمی‌شود اما این نگرانی وجود دارد که در طی سال‌ها مصرف جذب سرب باعث مسمومیت در مصرف‌کننده شود.به هر حال این نوع رنگ‌ها نباید برای رنگ کردن موی صورت (نزدیک دهان) استفاده شود چون جذب سرب خیلی خطرناک است و باعث بیماری‌های داخلی می‌شود.
● وقتی با موهایمان خشن رفتار می‌کنیم
دکتر جبرئیلی معتقد است یکی از خشن‌ترین اقدامات روی موها، استفاده از بی‌رنگ‌کننده‌هاست. او می‌گوید: این مواد کراتین مو را نابود کرده و باعث تکه‌تکه شدن قسمت بیرونی موها می‌شوند. به‌ویژه بی‌رنگ کردن کامل مو باعث می‌شود موها حیات خود را از دست بدهند و صدمه زیادی به ساقه آنها وارد شود.
هر بی‌رنگ کردن باعث صدمه به موها شده و آنها را شکننده‌تر می‌کند. البته این امر لزوما به این معنی نیست که موها هرگز بی‌رنگ نشود، به‌شرطی که بتوان موها را از نظر ساختمانی جذاب و نرم نگه داشت، هرازگاهی استفاده از این مواد خیلی مشکل‌ساز نیست.
برای جلوگیری از پراکندگی موها بعد از استفاده از این مواد و نرم‌تر شدن آنها باید به‌طور مرتب از نرم‌کننده‌ها استفاده شود. توجه داشته باشید که با نرم‌کننده‌ها فقط باید ساقه موها شست‌وشو شوند. میزان صدمه موها به میزان روشن کردن آنها و البته جنس موهای شما بستگی دارد. هر اندازه موها را روشن‌تر کنید، صدمه وارده به آنها بیشتر خواهد بود.وقتی رنگ موها خیلی روشن می‌شود، صدمه وارد شده به موها غیرقابل پیشگیری خواهد بود. در این حالت حتی ممکن است موها بسیار ضعیف، شکننده و حصیری شوند. در صورتی که برای مدت طولانی موها بی‌رنگ شوند، ممکن است بسیار خشک و شکننده و حتی پوست سر هم مستعد حساسیت و صدمه دیدن شود.
● راه‌های کاهش آسیب
برای کاهش صدمات ناشی از بی‌رنگ‌کننده‌ها در وهله اول باید از یک شخص باتجربه و ماهر کمک گرفت و در مرحله بعدی از موادی خوب و باکیفیت استفاده کرد اما اقدامات دیگری هم وجود دارد که می‌تواند آسیب وارده به موهای شما را تا حدودی کاهش دهد. در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
ـ بی‌رنگ کردن نباید به دفعات زیاد و بیش از یک بار در ماه انجام شود.
ـ موهای بی‌رنگ شده به اندازه کافی صدمه دیده‌اند، پس دیگر با اعمالی مثل برس کشیدن و شانه زدن بیش از حد، فر کردن، صاف کردن، ویو کردن و دیگر تغییرات فیزیکی آنها را عذاب ندهید.
ـ موهای بی‌رنگ شده را نرم نگه دارید. همیشه بعد از شامپو زدن برای کاهش درهم ریختگی موها و کمک به آسان شانه کردن آنها از نرم‌کننده استفاده کنید. نرم‌کننده‌ها همچنین باعث براقی، نرمی و حالت دادن بهتر موها می‌شوند. اگر از سشوار استفاده می‌کنید حرارت ملایم آن را به کار ببرید چون حرارت زیاد باعث صدمه به موها می‌شود.برای موهایی که خیلی بی‌رنگ شده‌اند از محصولات فر کننده دائمی موها استفاده نکنید چون این کار یک واکنش مضر شیمیایی است که باعث افزایش صدمه به ساقه مو می‌شود. این صدمه‌ها وقتی که موها برای روشن شدن چندین‌بار بی‌رنگ شده‌اند افزایش بیشتری پیدا می‌کنند.
● دفعات رنگ کردن موها
فاصله استفاده از رنگ‌های اکسیدکننده دائمی و یا بی‌رنگ کردن موها نباید کمتر از ۳ هفته و ترجیحاً ۴ هفته باشد چون موها ۸ تا ۱۲ میلی‌متر در ماه رشد می‌کنند و فواصل رنگ کردن مجدد باید طوری باشد که موهای جدید را بپوشاند. استفاده بیش از حد از رنگ‌های اکسیدان به‌ویژه رنگ‌کننده‌ها ممکن است باعث ایجاد شکنندگی و صدمه به موها شود. از تغییر دادن مکرر و متنوع رنگ موهایتان در منزل خودداری کنید.
