فوايد و معايب برگزاري آزمون سراسري دكترا از زبان كارشناسان
اعلام برگزاري آزمون دكتراي دانشگاه‌هاي كشور به صورت سراسري با اظهارنظرهاي موافق و مخالف كارشناسان روبرو شده است
به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاه خبرگزاري فارس، تيرماه سال جاري حسين نادري‌منش، معاون آموزشي وزير علوم، تحقيقات و فناوري از اجراي آزمون كتبي دكترا به صورت سراسري خبر داد. اقدامي كه منتقدان، آن را تضعيف استقلال دانشگاه‌ها و اعضاي هيئت علمي دانسته و در برابر آن موضع گرفتند در حالي كه موافقان اين طرح، اجراي آن را گامي مؤثر در جهت برطرف كردن تبعيض در پذيرش دانشجوي دكترا در دانشگاه‌ها، جلوگيري از رانت خواري و پذيرش خارج از ضابطه، كاهش هزينه‌ها و بي‌نظمي در برگزاري آزمون اين مقطع ارزيابي مي‌كنند.
* برگزاري آزمون عمومي دكترا موجب حذف رانت و پارتي بازي در دانشگاه‌ها مي‌شود
محمدعلي زلفي گلي، رئيس دانشگاه بوعلي همدان معتقد است نقش اساتيد در گزينش دانشجوي دكتري به دنبال برگزاري آزمون عمومي دكتري و حذف آزمون كتبي دانشگاه‌ها كمرنگ مي‌شود.
وي مي‌گويد: با برگزاري آزمون عمومي دكتري همكاري استاد با دانشجوي دكتري كه از شناخت خوبي نسبت به آن برخوردار نيست همراه مي‌شود كه اين اين امر همكاري را به حالت اجباري تبديل مي‌كند. در اين صورت ممكن است انگيزه دانشجو براي پايان نامه كاهش يابد و علاقه چنداني به موضوع پايان نامه نداشته باشد.
رئيس دانشگاه بوعلي همدان تأكيد مي‌كند كه برگزاري آزمون عمومي دكترا و حذف تخصصي آن موجب حذف رانت و پارتي بازي و ايجاد عدالت در دانشگاه‌ها مي‌شود.
*برگزاري آزمون سراسري دوره دكترا توأم با عدالت آموزشي است
رئيس دانشگاه سيستان و بلوچستان نيز در اين باره مي‌گويد: برگزاري آزمون سراسري دوره دكترا توأم با عدالت آموزشي است.
احمد اكبري، رئيس دانشگاه سيستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه دانشگاه خبرگزاري فارس با بيان اين‌كه برگزاري آزمون سراسري دكترا در راستاي برقراري عدالت آموزشي است، مي‌گويد: برگزاري آزمون سراسري دكترا از اعمال سلايق و نظر شخصي افراد در پذيرش دانشجو جلوگيري مي‌كند.
وي مي‌افزايد: وقتي دانشگاه‌ها به صورت انفرادي در پذيرش دانشجو اقدام مي‌كنند به داوطلباني كه در دوره كارشناسي ارشد از دانشگاه خودشان فارغ‌التحصيل شده‌اند نظر خاصي دارند،، اما با برگزاري آزمون سراسري دكترا، دانشجويان دوره دكترا از بين فارغ‌التحصيلان دانشگاه‌هاي مختلف انتخاب مي‌شوند.
رئيس دانشگاه سيستان و بلوچستان ادامه مي‌دهد: دانشجويان با شركت در آزمون سراسري دوره دكتري نمره‌اي را كسب مي‌كنند و مي‌توانند با آن نمره به دانشگاه‌هاي كشور مراجعه كنند و برحسب نمره‌اي كه گرفته‌اند در مصاحبه‌هاي دوره دكتري شركت كنند.
* در آزمون دكتري به طور عمومي ممكن است انتخاب اصلح صورت نگيرد
از سوي ديگر، محمد مهدي خدايي، رئيس دانشگاه رازي كرمانشاه با تأكيد بر لزوم ايجاد استاد محوري براي پذيرش دانشجوي دكتري در دانشگاه‌ها مي‌گويد: در آزمون دكتري به طور عمومي ممكن است انتخاب اصلح صورت نگيرد.
وي مي‌گويد: در روش استاد محور، استاد با شناخت بهتري كه از دانشجو دارد مي‌تواند دانشجويان بهتري را از لحاظ بار علمي براي مقطع دكتري انتخاب كند كه اين روش همان شيوه غير متمركز پذيرش دانشجوي دكتري است. آزمون دكتري اگر به صورت متمركز و عمومي برگزار شود ضمن اين‌كه مسئله عدالت قطعاً رعايت مي‌شود اما ممكن است انتخاب اصلح به درستي انجام نشود.
* اختلاف در طراحي سؤالات آزمون دكتري
يكي از موضوعات ديگري كه اجراي اين طرح از سوي وزارت علوم را با چالش مواجه كرد اختلاف بر سر طراحي سؤالات است. چرا كه بسياري از دانشگاه‌ها خواستار مشاركت در طراحي سؤالات آزمون بوده و استفاده صرف از اساتيد دانشگاه‌هاي تهران را به معني در نظر نگرفتن توانايي‌هاي علمي خود مي‌دانستند.
* سوالات آزمون دكتري نبايد تنها توسط چند دانشگاه برتر طرح شود
رئيس اسبق سازمان سنجش آموزش كشور درباره طرح اصلاح آيين‌نامه برگزاري آزمون دكتري و برگزاري سراسري اين آزمون، ضمن تأكيد بر لزوم حفظ نقش استاد راهنما در پذيرش دانشجو، مي‌گويد: آزمون متمركز دكتري بايد سبك، از دروس پايه و اثر آن نبايد بسيار برجسته باشد، بلكه بايد به عنوان يك فيلتر اوليه عمل كند.
حسين رحيمي با بيان اين‌كه بحث اصلاح آزمون دكتري از حدود 10سال قبل و به ويژه پس از توسعه دوره‌هاي كارشناسي ارشد و افزايش تعداد داوطلبان ورود به دوره‌هاي دكتري مطرح بود، مي‌افزايد: در اين زمينه هميشه اين سؤال مطرح بوده است كه آيا شيوه پذيرش غيرمتمركز دانشجوي دكتري، شيوه موثري است و آيا اين موثر بودن باعث برقراري عدالت در پذيرش خواهد شد يا خير؟
وي به شيوه‌هاي كنوني پذيرش دانشجوي دكتري اشاره مي كند كه براساس آن دانشگاه‌ها يا مبادرت به برگزاري آزمون مستقل مي‌كنند يا آن‌كه همانند دانشگاه تهران، سوابق تحصيلي دانشجو را بررسي و پس از انجام مصاحبه، دانشجو مي‌پذيرند.
رحيمي مي‌گويد: سؤالات آزمون دكتري از دروس كارشناسي ارشد طرح مي‌شود و با توجه به اين‌كه اين دروس در همه دانشگاه‌ها استاندارد نيست، در نتيجه اساتيد طراح سؤال قاعدتاً مبادرت به طرح سؤال از كتب، منابع و جزوه‌هايي مي‌كنند كه خود در دانشگاه تدريس كرده‌اند، در صورتي كه دانشجويان دانشگاه‌هاي ديگر با اين سؤالات ناآشنا هستند يا حتي ممكن است شيوه طرح مطلب آنها متفاوت نيز باشد.
وي مي‌گويد: اين امر باعث مي‌شود دانشجويان هر دانشگاه در پذيرش رشته‌هاي دكتري همان دانشگاه در اولويت قرار گيرند كه اين مساله عدالت در پذيرش دانشجو را مخدوش مي‌كند.
رئيس اسبق سازمان سنجش آموزش كشور با بيان اين‌كه حذف آزمون و توجه به سوابق تحصيلي و انجام مصاحبه علمي با وجود تمام ضعف‌هاي خود مي‌تواند روش جايگزين مناسبي باشد، مي‌گويد: اما شيوه جايگزين به معناي برگزاري يك آزمون متمركز عمدتاً از مواد امتحاني پايه و دادن كارنامه به دانشجويان است كه بر اساس آن افرادي كه داراي نمره پاييني هستند مردود اعلام مي‌شوند و ساير دانشجويان مجاز به انجام مصاحبه در دانشگاه‌ها هستند.
وي با بيان اين‌كه در اين شيوه دانشگاه‌ها نيازي به برگزاري آزمون ندارند، بلكه از طريق سوابق تحصيلي، نمره آزمون متمركز و امتياز مصاحبه دانشجوي دكتري را مي‌پذيرند، مي‌گويد: اگر داوطلبان دكتري هر سال رو به افزايش باشند شيوه‌اي پسنديده است؛ اما تأكيد مي‌كنم كه آزمون متمركز بايد سبك و از مواد دروس پايه باشد.
رئيس اسبق سازمان سنجش مي‌افزايد: از طرف ديگر اثر اين آزمون نبايد خيلي برجسته باشد؛ بلكه بايد به عنوان يك فيلتر اوليه عمل كند. اين شيوه مي‌تواند به عنوان يك جايگزين مناسبتر مطرح شود، منتهي تأكيد دارم كه براي دوره دكتري نقش استاد راهنما به عنوان موثرترين فرد در پذيرش دانشجو بايد حفظ شود و هر شيوه پيشنهادي نبايد نقش استاد راهنما را مخدوش كند.
وي در مورد طرح سؤالات توسط اساتيد دانشگاه‌هاي برتر، مي‌گويد: بايد طراحان سؤال از دانشگاه‌هايي باشند كه در آن دانشگاه دوره‌هاي كارشناسي ارشد وجود داشته باشد و مناسبتر است كه دوره دكتري نيز در آن دانشگاه برگزار شود.
موافقان اجراي آزمون دكتراي سراسري زماني انجام آن را مؤثر مي‌دانند كه انتخاب رشته پس از مرحله مصاحبه انجام شود.
اين دسته معتقدند بايد تعدادي از دانشگاه‌ها به عنوان مرجع انتخاب شده و بدون آن كه دانشگاهي بداند كدام داوطلب متقاضي تحصيل در كدام دانشگاه است از وي مصاحبه علمي بگيرد و در نهايت داوطلب بر اساس نمره آزمون كتبي و مصاحبه انتخاب رشته كند.
در مقابل عده‌اي معتقدند شرايط دوره دكترا با ساير مقاطع تحصيلي متفاوت است و از آن جايي كه بيشتر وقت يك دانشجوي دكترا معطوف به همكاري مستقيم با استاد و پژوهش است، لذا بايد اساتيد اين حق را داشته باشند كه چه كسي را براي همكاري با خود برگزينند. لذا انجام انتخاب رشته پيش از مصاحبه علمي و اعمال نظر گروه‌هاي آموزشي بر گزينش دانشجويان مقطع دكترا را مناسبتر مي‌دانند.
با اين وجود بايد منتظر نشست و ديد كه اولين آزمون سراسري كتبي دكترا كه به گفته مسئولان وزارت علوم در نيمه دوم سال جاري و در محدوده تعدادي دانشگاه برگزار خواهد شد، چه نتايجي را در پي خواهد داشت.
