ورزش یا رژیم ؛ کدام بهتر است؟

ورزش یا رژیم ؛ کدام بهتر است؟


در دهه گذشته، شیوع چاقی ۵۰ درصد افزایش یافته است. نوع رژیم غذایی و کاهش فعالیت بدنی عوامل اصلی این صعود ارقام شناخته شده­اند. چاقی عارضه ای است که پیشگیری از آن امکان پذیر است. پیشگیری از چاقی بسیار آسان­تر، ارزان تر و موثرتر از درمان آن است. عارضه چاقی در طی زمان بروز می­کند. بنابراین، درمان آن در مراحل شکل گرفته بیماری به تلاش زیادی نیاز دارد.
امروزه چاقی یکی از معضلات زندگی صنعتی برای تمام گروه­های سنی است. بیماریهای قلبی و عروقی، دیابت (افزایش قند خون)، پرفشاری خون، سنگ کیسه صفرا، نقرس، آرتروز و نیز سرطان­های سینه، روده بزرگ و پروستات به دنبال چاقی شکل می­گیرند. همچنین میزان بستری شدن افراد چاق در بخش های مختلف بیمارستانی و نیز زمان لازم برای بهبود کامل آنان تفاوت بسیاری با سایر گروه­ها دارد. چاقی در کودکان نیز، اگر چه در ظاهر ناپسند و مشکل آفرین نیست، نیاز به توجه و درمان دارد.
● میزان شیوع چاقی در ایران
طبق پژوهش­های انجام شده در ایران، میزان شیوع چاقی در مردان حدود ۲۷ درصد و در زنان ۴۰ درصد است. همچنین، شایع ترین محدوده سنی ابتلا به چاقی در مردان ۴۰ تا ۵۰ سالگی و در زنان ۵۰ تا ۶۰ سالگی است.
چاقی در ایران حدود ۳۲ درصد شیوع دارد که میزان آن از کشورهای غربی کمتر است. یک بررسی عمومی نشان داده که نزدیک به ۱۳ درصد از دختران تهرانی در زمره افراد چاق قرار دارند و شیوع چاقی در سنین مدرسه در حدود ۱۰ درصد تخمین زده شده است.
چاقی در سنین مدرسه مشکلات متعددی به دنبال دارد. بیماری های روحی- روانی نظیر افسردگی، اجتماع گریزی، کاهش اعتماد به نفس و سرخوردگی در این گروه به میزان گسترده تری رخ می­دهد. چاقی در دوران کودکی، بخصوص در میان پسر بچه­ها، با افزایش احتمال وقوع آن در بزرگسالی همراه است. ۲۶ تا ۴۱ درصد کودکان چاق در سنین پیش از مدرسه، در بزرگسالی نیز به عارضه چاقی مبتلا خواهند شد.
با توجه به مشکلات فراوان حاصل از چاقی، حتی کم کردن مقدار اندکی از وزن نیز عوارض سوء چاقی را کاهش می دهد یا از شدت آنها می کاهد. به اعتقاد متخصصان، کاهش ۵ تا ۲۰ درصد از وزن بدن در افراد چاق موجب از میان رفتن بسیاری از عوامل خطرساز می شود.
● چرا چاق می شویم؟
چاقی، در تعریفی ساده، ناشی از نامتعادل بودن میزان دریافت انرژی از راه غذا و میزان مصرف یا سوخت انرژی در نتیجه فعالیت بدنی است. بنابراین موثرترین روش درمان چاقی کم کردن میزان دریافت انرژی و افزایش سوخت و ساز بدن است.
امروزه متخصصان علت عمده چاقی را کم تحرکی و ورزش ناکافی می دانند. تغییر رفتارهای جمعی، تنوع زیاد وسایل برقی، ساعات طولانی تماشای تلویزیون و فیلم­های ویدئویی و بازی های کامپیوتری، زندگی مدرن را کم تحرک ساخته است.
در کشورهای پیشرفته، افراد بیشتر غذا می خورند و کمتر فعالیت می کنند. خوردن غذاهای آماده در خارج از منزل به دلیل مشغله های امروزی دلیل دیگری برای چاقی در دنیای مدرن است.این غذاها، بدون آنکه تمام مواد غذائی لازم را به بدن فرد برسانند، میزان چربی بالائی را به او تحمیل می کنند.
● چاقی در کودکان
برای چاقی کودکان، علل مختلف ژنتیکی و هورمونی در نظر گرفته می شود. والدین به ندرت برای بررسی علت چاقی کودک به پزشک مراجعه می کنند. ارتباط میان والدین چاق و کودکان چاق احتمالا انعکاسی از شیوه مرسوم تغذیه و فرهنگ فعالیت در جامعه است.بر خلاف تصور عموم، کم تحرکی، افزایش اشتها وپرخوری را به دنبال دارد.همچنین ، مطالعات بالینی ارتباط بسیار نزدیکی میان میزان تماشای تلویزیون در کودکان و چاقی آنان نشان داده است.
در زمان تماشای تلویزیون، مصرف غذا و تنقلات افزایش می یابد و فعالیت بدنی کودک محدود می شود. یک راه حل پیشنهادی برای والدین، دور کردن محل تلویزیون از اتاق خواب کودک است.به علاوه میتوان با برنامه ریزی مناسب برای پر کردن وقت کودکان، ساعات تماشای تلویزیون آنها را کاهش داد.
گاه چاقی در کودکان به دنبال ابتلا به بیماری بروز می کند که والدین باید در صدد پیگیری علل زمینه ای آن برآیند.
● تاثیر ورزش در پیشگیری از چاقی و درمان آن:
ورزش از دو طریق موجب مصرف انرژی در بدن میشود: یکی افزایش میزان سوخت در زمان ورزش و دیگری افزایش مقدار مصرف انرژی در زمان استراحت بعد از خاتمه ورزش.
برای مثال فعالیت بدنی با شدت متوسط به مدت ده دقیقه، می تواند مصرف انرژی بدن را در حالت استراحت ۵تا۱۵درصد به مدت ۲۴تا۴۸ساعت افزایش دهد.بنابراین یکی از مهمترین فوائد ورزش و فعالیت جسمانی بالاتر رفتن میزان مصرف انرژی فرد فعال در زمان استراحت است. این باور افراد پرخور که ورزش و فعالیت باعث افزایش اشتهای آنها می شود غلط است و هیچ منبع علمی این مطلب را تائید نمی کند. برعکس، ورزش سنگین موجب افزایش برخی مواد در بدن و کاهش تمایل فرد به خوردن می شود.
● آیا ورزش همراه با رژیم غذائی موجب کاهش بیشتر وزن می شود؟
درافراد چاق ورزش به تنهایی موجب کاهش وزن مختصری می شود. متوسط کاهش وزن گزارش شده در ۱۲ بررسی در حدود دو کیلو و نیم بوده است. در یک فرد هفتاد کیلوئی، پنج ساعت فعالیت ورزشی در هفته تنها ۲۰۰گرم کاهش وزن را به دنبال خواهد داشت.ترکیب ورزش و رژیم غذائی نقش موثرتری از رژیم غذائی یا ورزش تنها ایفا خواهد کرد.
وجود چربی انبوه در ناحیه شکم و احشاء موجب افزایش مقاومت بدن نسبت به آثار انسولین و در نتیجه بالا رفتن قند خون در افراد چاق می شود. همچنین یکی از عوامل موثر در ابتلا به امراض قلبی-عروقی به شمار می آید. بنابراین کاهش چربی شکمی کمک زیادی به حفظ سلامت می کند. بر اساس نتایج مطالعات وسیع، ورزش نقش موثری در کاهش چربی های ناحیه شکم ایفا می کند.
در افراد کم تحرک، شروع ورزش احتمال افزایش وزن را کاهش میدهد. همچنین ورزش کردن روش کارآمدی در حفظ وزن بدن بعد از درمان صحیح چاقی است. در یک بررسی ثابت شد که با قطع رژیم غذائی، بعد از ۱۸ ماه ۹۲درصد از وزن از دست رفته مجددا باز می گردد. در صورتی که با تداوم ورزش، افزایش زیادی در وزن بدن نخواهیم داشت. تاثیر ورزش در درمان چاقی کودکان بیشتر است. امروزه فعالیت بدنی عامل پیشگیری از چاقی اطفال و همچنین درمان آن شناخته شده است.
● چه مقدار ورزش کافی است؟
شروع ورزش در برنامه روزانه باید به میزانی باشد که از عهده فرد چاق برمی آید. پس از ایجاد آمادگی جسمانی و کاهش وزن اولیه، می توان شدت و مدت ورزش را افزایش داد. حداقل سوخت مصرفی بدن برای دست یافتن به آمادگی جسمانی، ۱۰۰۰کیلوکالری در هفته تخمین زده شده است. میزان مطلوب آن برای کاهش وزن، در حدود ۲۰۰۰کیلوکالری در هفته است. در قدم زدن سریع، سرعت سوخت و ساز بدن به میزان چهار برابر حالت استراحت افزایش می یابد. بایک محاسبه ساده درمی یابیم که برای یک فرد ۷۰کیلوگرمی حداقل هفت ساعت پیاده روی در هفته لازم است.
در مورد سایر فعالیت ها نیز می توان مصرف انرژی را محاسبه کرد. با این حال، اغلب افرادی که دچار چاقی هستند آمادگی کامل برای انجام دادن مقدار تعیین شده فعالیت بدنی را ندارند. گروهی دیگر هم به علت ابتلا به امراض قلبی و پرفشاری خون از انجام دادن بسیاری از حرکات ورزشی معاف هستند.