بلوغ زودرس جنسى در دختران

اكثر اوقات بلوغ زودرس جنسى يك خصيصه فاميلى است كه به طور طبيعى اتفاق مى افتد اما بعضى مواقع نيز در اثر يك بيمارى شديد عضوى, مثل ضايعات و تومورهاى هيپوتالاموس, مننژيت و انسفاليت ايجاد مى شود. اما در درجه اول بايد بلوغ جنسى واقعى را از بلوغ جنسى كاذب تشخيص داد.
نكته مهم اين است كه در جريان بلوغ واقعى دوره قاعدگى به طور طبيعى انجام مى شود. وجود پوليپ روده و هيپرپيگمانتاسيون مخاطى و لكه هاى شير قهوه اى روى پوست ـ كم كارى تيروئيد يا هيپوتروئيديسيم ممكن است عواملى براى تشخيص بلوغ زودرس جنسى باشند و يا در تشخيص به ما كمك نمايند.
به هر حال تشخيص بموقع و درمان سريع بيمارى براى بيمار منافع زيادى دارد. زيرا بسيارى از كودكان مبتلا به بلوغ زودرس عاقبت به علت بسته شدن سريع اپى فيز استخوانها دچار كوتاهى قد و قامت و حتى كوتولگى مى شوند.

وقتى جوانه و برجستگى سينه در دختران, قبل از 8 سالگى ظاهر شود يا شروع عادت ماهانه قبل از 9 سالگى باشد در واقع بلوغ جنسى زودرس اتفاق افتاده است. هنگامى كه صفات ثانوى جنسى با ژنوتيپ (جنسيت ژنتيكى و غددى) فرد متناسب باشد يعنى به صورت ژنتيك زن ساز باشد و ظاهر فرد نيز دختر باشد اين را اصطلاحا بلوغ جنسى زودرس همان جنس((sosexual)) مى گويند. و همين حالت در پسران نيز ممكن است اتفاق بيفتد. اما اگر صفات ثانويه جنسى (ظاهر فرد) با جنسيت ژنتيكى هماهنگ نباشد يعنى به صورت مردسازى در دختران و يا زن سازى در پسران باشد مى گويند آن فرد دچار بلوغ زودرس غير همان جنسى يا((Heterosexual)) شده است.

بلوغ زودرس جنسى دختران به صورت((Isosexual)) يا همان جنسى به دو صورت عمده بروز پيدا مى كند:

در يك گروه بلوغ زودرس جنسى واقعى است يعنى با شروع بلوغ طبق روال عادى اما زودتر از موعد مشخص مى شود. در اين گروه هورمونهاى گنادوتروپين دچار افزايش ترشح مى شوند و سيكلهاى قاعدگى نيز افزايش پيدا مى كنند. معتقدند كه بيش از 90 درصد بلوغ جنسى زودرس جنبه سرشتى دارد و علت مشخصى برايش نمى توان پيدا كرد. يعنى محور سيستم عصبى مركزىCNS)) )), هيپوتالاموس و هيپوفيز, زودتر از موعد طبيعى فعال مى شود و تكامل زودرس پيدا مى كند اما علت ناشناخته است. نكته جالب توجه اين است كه در بيش از 50% از اين بيماران نوار مغز يا ((الكتروانسفالوگرافىEEG )) آنها غير طبيعى است. در واقع بروز صفات ثانويه جنسى و شروع زودرس و زياد قاعدگى و تخمك گذارى ممكن است منجر به بروز و تشديد اختلالات اعصاب و روان شود. با توجه به اين موضوع مهم شروع درمان به محض تشخيص قطعى, الزامى است.

درمان دارويى عمدتا به وقفه ترشح هورمونهاى ((گنادوتروپين)) معطوف مى شود. از آنجايى كه بلوغ زودرس غالبا با بسته شدن زودرس صفحه رشد استخوانها نيز همراه است و باعث كوتاهى قد مى شود, متإسفانه هميشه با اقدام درمانى نمى توان جلوى اين عارضه را گرفت ولى به هر حال شروع سريع تر درمان در اين مورد هم موثر است.

در حدود 10% از موارد بلوغ جنسى زودرس در اثر بيماريهاى جسمى مغز مثل تومورهاى مغزى, انسفاليت, مننژيت, صدمات و ضربه به جمجمه هيدروسفالى و ساير بيماريها به وجود مىآيد. اين گروه از بيماران دچار بلوغ زودرس جنسى داراى علت شناخته شده هستند. در هر صورت بايد اين دو گروه را از نظر علت شناسى از هم تشخيص داد چرا كه گاهى بعضى از اين بيماران كه جزو گروه با علت ناشناخته قرار مى گيرند مبتلا به تومور مغزى هستند. بنابراين ضمن انجام آزمايشات هورمونى بايستى سيتى اسكن و ياMRI از مغز به عمل آيد اما با همه اينها آنچه كه در رابطه با ضايعات تومورال به تشخيص بيشتر كمك مى كند, وجود علايم و نشانه هاى عصبى همراه بلوغ زودرس جنسى است. در صورتى كه وجود تومور مغز قطعى شود عمل جراحى و راديوتراپى ضرورى است و ميزان و درصد موفقيت درمان به پيشرفت ضايعه دارد.

در گروه ديگرى از دختران مبتلا به بلوغ زودرس جنسى علت را بايد در غده فوق كليوى بيمار جستجو كرد. البته اين ضايعه به ندرت اتفاق مى افتد اما در صورت وقوع به صورت هيپرپلازى يا افزايش فعاليت مادرزادى غده فوق كليوى است معتقدند كه اين دسته از بيماران با كمبود آنزيمى به نام ((21 هيدروكسيلاز)) مواجه هستند.
نوع ديگر بلوغ زودرس جنسى, كاذب است

وقتى فردى به ظاهر دختر علايم زن نمايى به علت افزايش توليد هورمون استروژن داشته باشد اما دوره ماهانه نداشته و يا تخمك گذارى نمى كند اين فرد دچار بلوغ زودرس جنسى كاذب مى شود. علل مختلفى براى ايجاد اين نوع بلوغ وجود دارد. شايع ترين علت آن كيستها يا تومورهاى تخمدانى مترشحه استروژن مى باشد. اين نوع تومورها با پوليپهاى روده اى همراه است. در اينجا هم سونوگرافى تخمدانها و سيتى اسكن مى تواند در تشخيص و شناسايى آسيب و علت بيمارى كمك زيادى كند.
بلوغ زودرس جنسىHetrosexual يا غير همان جنسى

حالتى است كه در دختران نابالغ اتفاق مى افتد كه دچار علل مردسازى مى شوند. پرفعاليتى و هيپرپلازى مادرزادى غده فوق كليوى و همچنين بعضى از تومورهاى تخمدانى يا غده فوق كليوى باعث ترشح هورمونهاى جنسى مردانه يعنى آندروژنها مى شوند كه در اندامهاى تناسلى بيمار ابهام ايجاد مى شود بخصوص پركارى غده فوق كليوى كه با اشكال متنوعى از ابهام در دستگاه تناسلى خارجى همراه است.

در مواجهه با بيماران دچار بلوغ زودرس به چه علايمى بايد توجه كنيم؟
همان طور كه قبلا گفتيم اين مشكل مى تواند به صورت اشكال متنوع و علايم مختلفى همراه باشد. تشخيص بموقع و اقدام سريع درمانى اغلب كمك زيادى به رفع مشكل بيمار مى كند. بروز علايم ثانويه جنسى به طور زودرس يكى از علايم مهم است. يكى از اين علايم پرمويى و رويش زودرس موهاى زير بغل و ناحيه زهار است. حتى گاهى رويش مو در صورت هشداردهنده است. اگر چنانچه اعضاى تناسلى خارجى دخترى مبهم باشد و در تشخيص مذكر و مونث بودن او ترديد وجود دارد در اسرع وقت بايد به پزشك مراجعه شود.
شواهدى از علايم كم كارى تيروئيد و سابقه مصرف داروهاى حاوى استروژن عواملى هستند كه منجر به بلوغ زودرس كاذب مى شوند و بايد مورد توجه قرار بگيرند. رشد نامتناسب و يا متوقف شده طولى استخوانها نيز مهم است. سردردهايى كه با تغييرات جنسى زودرس همراهند از اهميت خاصى برخوردارند.
وجود ناراحتى گوارشى همراه مثل پوليپهاى روده قابل توجه اند. وجود برخى تغييرات مخاطى و تغيير رنگ مخاط و پوست و لكه هاى شير قهوه اى پوستى ممكن است در تشخيص بيمارى موثر باشد.
گاهى نيز با وجود ترشح شير از سينه به طور زودرس يا ((گالاكتوره)) بايد به فكر بلوغ زودرس جنسى باشيم.
نكته مهم ديگرى كه بايد به آن توجه كنيم وجود علايم عصبى و روانى است. اضطراب و افسردگى ممكن است در اثر بروز عدم تعادل هورمونى و يا ناشى از اختلال در هويت جنسى ايجاد شوند; بنابراين تشخيص بموقع و درمان سريع و مناسب در پيشگيرى از بيمارى اعصاب و روان و حفظ بهداشت روانى به طور نسبى موثر است.