Xbrl

چكیده:
XBRL زبان جدیدی است كه به عنوان استانداردی برای هماهنگ كردن ساختار گزارش‌‌های تجاری استفاده می‌‌شود. این كار برای بسیاری از شركت‌‌ها به معنای یكنواختی در روند گزارش‌سازی و گزارش‌گیری و كاهش هزینه و زمان اجرای تركیب اطلاعات از منابع مختلف است.


كلید واژه:

گزارش‌‌های مالی و تجاری، XBRL, SEC, XBRL International, CDR, XBRL_XI
در حال حاضر در سراسر دنیا، بنگاه‌‌های اقتصادی بسیاری هستند كه XBRL (Extensible Business Reporting Language) را به عنوان استانداردی برای تهیه گزارش‌‌های كاری خود مورد استفاده قرار می‌‌دهند. تصور كنید كه اگر همه شركت‌‌ها و سازمان‌ها برای تهیه گزارش‌‌های خود یك زبان را قبول كنند، این مسئله چطور به تجارت كمك خواهد كرد. با پذیرش چنین استانداردی می‌‌توان گزارش‌‌ها را صحیح‌تر و راحت‌تر تولید نمود.
هرچند وقت یك بار از شركت‌‌های كوچك و بزرگ خواسته می‌شود كه مالی خود را به سازمان‌های مسئول نظارت بر رعایت قوانین، شركت‌‌ها یا افراد سرمایه‌گذار و غیره ارایه كنند. با وجود اینكه محتویات این گزارش‌‌ها طبق یك قاعده استاندارد تهیه شده است اما ساختار‌ها از انواع مختلفی هستند. در بین گزارش‌ها می‌‌توانید فایل‌‌هایی با ساختار PDF، Excel، Word یا فایل‌های كه CSV پیدا كنید. حتی بعضی‌ها یك كپی از دیسك سخت خود را می‌فرستند! XBRL برای این به وجود آمده تا یك ساختار مشترك ایجاد كند. اگر همه شركت‌ها برای تهیه گزارش‌های خود از یك زبان استفاده كنند، خیلی راحت‌تر می‌‌توان گزارش‌های صحیح‌تری تهیه كرد و این گزارش‌ها نیز توسط تمام گیرنده‌‌ها كاملا قابل فهم خواهد بود.

پشتیبانی سازمان‌های مسئول
XBRL در سال 2000 معرفی شد. این زبان بر اعتبار SEC (Securities and Exchange Commission) تكیه كرده است. SEC یك برنامه راهنما راه‌اندازی كرده تا شركت‌ها گزارش‌های مالی را با یك ساختار خاص ارسال كنند. تاكنون چندین شركت بزرگ در آمریكا در این برنامه ثبت نام كرده‌اند. شركت‌‌هایی مثل Bristol-Meyers Squibb، Dow Chemical، Ford Motor، General Electric، Microsoft، PepsiCo، Pfizer، 3M و Xerox. یكی دیگر از بنگاه‌‌های آمریكایی كه XBRL را به سمت استفاده عام سوق داده، شورای ملی بازرسی مالی شركت‌ها (FFIEC) آمریكا است. اخیرا این شورا استفاده از ساختار XBRL در گزارش‌های ارسالی از طریق سیستم ذخیره داده‌‌های خود را اجباری كرده است.
نسخه 2.1 XBRL زبانی با ساختار XML است كه برای شناسایی عناصر درون گزارش از تگ‌ها (tag) و صفات (attribute) استفاده می‌ كند. نسخه جدید XBRL بسیار باثبات‌تر شده، چرا كه مشكلات نسخه‌‌های استاندارد قبلی را مرتفع نموده است. مثلا فرآیند اعتبارسنجی كه مبتنی بر DTD بود تكمیل شده و بر مبنای XML Schema قرار گرفت.
استاندارد اولیه این زبان تعاریفی را برای انواع داده‌‌های مالی در بر دارد، مثلا: دوره زمانی، موجودی، مقدار ارزی، سهم، تاریخ، رشته‌‌ها و مقادیر خالص. این انواع داده‌‌ها به عنوان یك زیربنا استفاده و دیگر انواع داده‌‌ها از آنها مشتق می‌شوند. دسته‌بندی‌های مختلفی وجود دارد كه انواع داده‌‌های درون این استاندارد را به كار گرفته‌اند. همه آنها برای تشریح عناصر اضافی كه تعریف كرده‌اند از XML Schema استفاده می‌‌كنند. در گذشته دسته‌بندی‌ها برای این طراحی می‌‌شدند تا انواع مختلفی از گزارش‌ها را مدیریت كنند. این دسته‌بندی‌ها اغلب بر اساس ناحیه و موسسه ناظر بر مقررات تغییر می‌‌كردند. XBRL International كنسرسیومی است كه مسئولیت ترویج XBRL به آن سپرده شده است. این كنسرسیوم بر ثبت دسته‌بندی‌های جدید نظارت دارد. تصویب هر دسته‌بندی جدید به تایید كمیته رهبری XBRL International موكول می‌شود.
شاید باارزش‌ترین ویژگی XBRL این باشد كه اگر یك مورد استثنا در گزارش وجود داشته باشد می‌تواند علت وجود آن را توضیح دهد. شركتی كه گزارش را ارسال می‌كند می‌تواند استثنا‌هایی را كه در داده‌‌ها وجود دارد توسط یادداشت‌ها و تگ‌ها نشان دهد. با این روش، از مردود شناخته شدن گزارش در فرآیند اعتبارسنجی جلوگیری می‌شود. مثلا استفاده از یادداشت‌ها وقتی مفید است كه در گزارش، داده‌ای از قلم افتاده است اما توضیح قابل قبولی برای این امر وجود دارد.

داستان یك موفقیت
در ایالات متحده، FFIEC سیستمی را ایجاد كرد به نام CDR (Central Data Repository). این سیستم از گزارش‌هایی كه هر سه ماه یك بار از حدود 8.200 بانك داخلی به دفاتر مختلف FFIEC (مثل FDIC - Federal Deposit Insurance Group) ارسال می‌شود، اطلاعات جمع می‌كند. لزوم وجود این گزارش‌ها در این است كه دولت می‌تواند از طریق گزارش‌های ارسال شده سلامت مالی بانك‌های تجاری كشور را كنترل كند. در سه ماهه سوم سال 2005 FFIEC تهیه گزارش‌ها توسط XBRL را اجباری كرد.
در فوریه سال جاری FFIEC برای پروژه CDR گزارشی منتشر كرد با این عنوان: "فرآیند كاری بهینه شده از طریق XBRL - یك مطالعه موردی برای تهیه گزارش تجاری". نتایج ارایه شده در گزارش قابل توجه است. FFIEC اظهار داشت كه متوجه شده است وقتی گزارش‌ها از طریق سیستم CDR تحویل داده می‌شوند 95% آنها حاوی داده‌‌های مورد انتظار هستند. این در حالی است كه تحت سیستم قدیمی فقط 66% گزارش‌ها نیازمندی‌ها را تامین می‌كردند.
وقتی CDR یك بررسی اضافی روی داده‌‌ها انجام می‌دهد تا مطمئن شود كه اعداد مندرج در هر گزارش به همان شكلی كه انتظار می‌رود منظور شده‌اند، این نتایج حتی چشمگیرتر هم می‌شود: 100% گزارش‌هایی كه با استفاده از XBRL تهیه شده‌اند، پاسخگوی این نیازمندی هستند! عددی كه به هیچ وجه با آمار 30 درصدی گزارش‌ها در سیستم قدیمی قابل مقایسه نیستند. این بهبود شاید بیشتر به این علت است كه بانك قادر است گزارشی ایجاد كند كه قبل از قبول یك گزارش، اعتبارسنجی آن را انجام دهد.


سایر فعالیت‌ها
در سال گذشته SEC تصمیمی اتخاذ كرده بود مبنی بر اینكه شركت‌ها را به سوی XBRL سوق دهد. این امر باعث می‌شود كه این زبان در بین ارگان‌ها و سازمان‌های مالی بیشتر مورد توجه قرار گیرد. در همین چند ماه گذشته 24 شركت دیگر موافقت كردند كه داده‌‌های خود را با استفاده از XBRL تهیه كنند. SEC پیش‌بینی می‌كند كه دامنه استفاده از XBRL به دلیل سودی كه عاید سرمایه‌گذار‌ان می‌كند، وسیع‌تر خواهد شد. گرچه، بسیاری در جامعه تجاری گمان می‌كنند كه XBRL بالاخره اجباری می‌شود، ولی باور كور بوث (Core Booth)، مدیریت اطلاعات SEC، بر این است كه بازار باید خود پذیرای XBRL باشد.

پذیرش XBRL در سطح جهانی به سرعت رو به افزایش است. در سراسر دنیا فعالیت‌ها و دسته‌بندی‌های جدیدی بر اساس این زبان در حال ظهور هستند. طی ماه گذشته یك بنگاه سوئدی قبول كرد كه گزارش‌های XBRL را از برخی شركت‌های كوچك و متوسط بپذیرد، یك طبقه‌بندی جدید از كشور چین مورد موافقت XBPRL International قرار گرفت و یك موسسه ناظر بر فعالیت‌های اوراق بهادار در كانادا (CSA) نیز درخواست كرد كه بازخورد‌هایی كه از مردم جمع‌آوری می‌شود با رعایت استاندارد XBRL تهیه شود.


ابزار‌های زبان
تا كنون شركت‌های زیادی در افزایش میزان پذیرش XBRL دخیل بوده‌اند. در ژوئن سال 2005 شركت Business Object نتیجه همكاری خود با EDGAR Online و Ipdeo را اعلام كرد كه XBRL_XI نامیده شد. این نامگذاری بر اساس یكی از محصولات هوش تجاری آن شركت به نام BusinessObject XI انجام شد. در این عرصه بازیگران دیگری نیز وجود دارند از جمله مایكروسافت كه دارد XBRL را برای برنامه‌‌های آفیس خودش تغییر می‌دهد؛ Oracle كه دارد پشتیبانی از XBRL را به EBusiness Suite خودش اضافه می‌كند (مهم‌تر از همه حساب‌های كل و معین) و همینطور SAP كه تعدادی از محصولات پیشنهادی خود از جمله ERP International و NetWeaver را توسط XBRL تكمیل كرده است.
اگر XBRL مورد قبول واقع شود برنامه‌نویسان مجبور می‌شوند كار‌های زیادی انجام دهند تا سیستم‌های موجود را بر اساس ملاحظات جدید ارتقا دهند. بسیاری از شركت‌هایی كه محصولات و خدمات XBRL را عرضه می‌كنند همراه با سیستم‌های فعلی خود یك سری API ‌هایی نیز ارایه خواهند كرد. برای كار كردن با XBRL مجموعه ابزار‌هایی هم به صورت منفرد طراحی شده‌اند، مثلا Fujitsu ابزاری به نام Interstage XWand را معرفی كرده است. در هلند شركتی به نام J2R یك ویرایشگر XBRL به نام Batavia و یك API جاوا به همراه یك Data Driver ایجاد كرده است. انتظار می‌رود كه جامعه متن‌باز (open source) نیز نقشی اساسی در تولید محصولاتی برای XBRL ایفا كند. در حقیقت، هم اكنون هم یك API جاوا برای XBRL در SourceForge وجود دارد.


قدم بعدی چیست؟
واضح است كه XBRL به رشد خود ادامه می‌دهد. در 9 كشور جهان برای گزارش‌های مالی، یا در حال حاضر دسته بندی‌هایی وجود دارد یا طرح پیش‌نویس آن آماده شده است. این رشد در دو مسیر موازی ادامه می‌ یابد. اولا موسسات ناظر بر مقررات استفاده از XBRL را اجباری خواهند كرد، زیرا به این ترتیب وظیفه آنها به عنوان ناظر آسان‌تر می‌شود. این امر به این علت است كه هزینه‌‌های ناظر بر پردازش داده‌‌ها به دلیل افزایش كیفیت گزارش‌های رسیده، كاهش می‌‌یابد. دوم این كه، اگر گزارش‌ها صحیح و عاری از خطا باشند، هزینه كار با موسسات ناظر بر مقررات نیز كاهش پیدا می‌كند و در نتیجه XBRL به سود شركت‌های تجاری تمام خواهد شد.
وقتی یك بنگاه اقتصادی، داده‌‌ها را با دیگران مبادله كند (مثلا تبادل داده از شركت فرعی به شركت اصلی)، شاهد یك بازگشت سرمایه خواهد بود. درست است كه پذیرش XBRL بی‌دردسر نیست، اما سودی كه از صحت و بهره‌وری به دست می‌‌آید قابل خواهد بود. به هر حال از هر زاویه‌ای كه نگاه كنیم می‌بینیم كه پذیرفتن XBRL برای همه طرف‌های معامله یك موفقیت محسوب می‌شود.