ابوحفض يا ابوالفتح غياث الدين عمر بن ابراهيم نيشابوري مشهور به خيام،از برجسته ترين حکما و رياضيدانان جهان اسلام در سال 429 ه ق در نيشابور به دنيا آمد. وي همچنين شاعر معروف ايراني در قرنهاي پنج و شش است. خيام در نيشابور به دنيا آمد. بعد ها به دليل آنکه پدرش خيمه دوز بود به خيام معروف شد. کمتر مي نوشت و شاگرد مي پذيرفت،با اين حال به عنوان استاد علوم مورد احترام دانشمندان هم عصر خود بود. وي براي کسب دانش به خراسان و عراق نيز سفر کرد. به واسطه تبحر و دانش عظيمي که در رياضيات و نجوم داشت،از سوي ملکشاه سلجوقي فراخوانده شد. ملکشاه به او احترام مي گذاشت و خيام نزد او قرب و منزلت ويژه اي داشت.او بنا به خواست ملکشاه در ساخت رصدخانه ملکشاهي و اصلاح تقويم با ساير دانشمندان همکاري داشت.حاصل کارش در زمينه تقويم جلالي آن است که هنوز اعتبار و رواج دارد و تقويم او از تقويم گريگوريابي دقيق تر است.
در حدود 12 اثر از خيام در علم و فلسفه به جاي مانده است،اما همين آثار اندک،وي را در سراسر جهان به شهرت رسانده است.از ديگر آثار او مي توان به رسلة في شرح ما اشکل من مصادرات اقليدس،رساله في البراهين علي المسائل الجبر و المقابله(جبر خيام)،ميزان الحکم رسالة الکون و التکليف،الجواب عن ثلاث مسائل الضياء العقلي،رسالة في الوجود، رسالة في کلية الوجود، نوروز نامه و کتاب الزيج الملکشاهي که به رومي نيز ترجمه شده است.
اشعار خيام بيشتر به زبان پارسي و تازي هستند. مضمون عمده رباعيات خيام شک و حيرت، توجه به مرگ و فنا و تذکر در مورد مغتنم شمردن عمر آدمي است.
خيام در سال 517 ه ق چشم از جهان فرو بست. وي را در زادگاهش نيشابور به خاک سپردند.
کتاب زندگينامه مشهورترين دانشمندان و مخترعان
نويسنده زهرا رضايي
چاپ در انتشارات کتاب درنا
