تاریخچه و دانستنی های شیراز

شیراز شهری است که در قرن اول هجری بنیان نهاده شده‌است. چنین پیداست که بنیان گذاران این شهر نام شیراز را از نام قلعه‌ای که از پیش از اسلام در نزدیکی محل فعلی شهر با نام شیراز وجود داشته‌، به عاریت گرفته‌اند. شیراز یکی از شش شهر اصلی دارای آثار باستانی ایران یعنی (شیراز،اصفهان، کرمان، یزد، تبریز و کرمانشاه) می‌باشد.
تاریخ شیراز از نگاهی کلی

نام شیراز ظاهراً در الواح عیلامی مکشوف در تخت جمشید آمده و تدسکو در مجله انجمن شرقی آمریکایی حدسی زده‌است و نام این شهر را از دو کلمهٔ شر (بمعنی خوب) + راز (همریشهٔ رز [ مو ]) گرفته ولی استاد بنونیست و استاد هنینگ این وجه اشتقاق را نپسندیده و آنرا رد کرده‌اند و گفته‌اند که «شر» به معنی خوب در لهجه‌های شرق ایران و همچنین در یک لغت پارتی (ضمن ترکیب) آمده و در لهجه‌های جنوبی و غربی سابقه ندارد.
روایت است که بانی این شهر محمدبن قاسم بن عقیل پسرعم حجاج بن یوسف بوده‌است .شهر شیراز در قدیم بکلی دایرهٔ نامنظمی بوده‌است که اطراف آنرا حصار و برجهایی فراگرفته و محیط حصاری آن قدری بیش از یک فرسخ و دارای شش دروازه بوده‌است و قسمت داخلی آن به یازده محله تقسیم می‌شد.
در سال ۴۳۰ هَ . ق . امیر ابوکالیجار شهر استخر را خراب کرد و جمعیت آنرا به شهر جدید شیراز سوق داد و بزودی این شهر رونق یافت و آباد گردید ولی پس از زلزله‌های متعدد و هجوم طوایف مختلف آنرا به طور مکرر خراب کرد. در ۷۹۵هَ . ق . امیر تیمور آنرا خراب نمود. اما در سال ۱۱۸۰ هَ . ق . کریمخان زند شیراز را پایتخت خود قرار داده حصاری به دور آن کشید و کوچه‌های آنرا سنگ فرش کرده و بازار وکیل را ساخت . در ۱۸۱۳ و ۱۸۲۴ م . زلزله آنرا خراب کرد. در شهر شیراز در زمان عضدالدوله کتابخانهٔ بسیار مهمی بوده که مانند کتابخانه‌های فعلی کشورهای بزرگ جهان دارای قفسه‌های متعدد و هر یک از آنها شامل کتب راجع به یکی از شعب علوم بود. (از جغرافیای سیاسی کیهان صص ۲۱۸ - ۲۲۲).
شیراز از اقلیم سیم است و به روایتی شیرازبن طهمورث آنرا ساخته بود و خراب شد و به قولی در زمان قدیم آن سرزمین شهر فارس نام داشته‌است و به فارس بن ماسوربن سام بن نوح منسوب بوده ، صحیح آن است که در زمان اسلام محمدبن یوسف ثقفی برادر حجاج بن یوسف آن را ساخت و بازسازی کرد و به روایتی دیگر محمدبن قاسم بن ابی عقیل آنرا بازسازی کرد.
هیچ گاه این شهر از اولیاء خالی نبوده‌است و بدین سبب به آن برج اولیا می‌گفته‌اند. شیراز در زمان معموری دوازده دروازه و نوزده محله داشته‌است ، ولی نُوّاب کریمخان زند آنرا به شش دروازه و یازده محله تقسیم کرده بود. بدین ترتیب : اول دروازهٔ باغ شاه . دوم دروازهٔ اصفهان . سوم دروازهٔ سعدی . چهارم دروازهٔ قصابخانه . پنجم دروازهٔ شاه داعی . ششم دروازهٔ کازرون . از یازده محله به پنج محلهٔ آن حیدری خانه می‌گفتند، مانند: محلهٔ اسحاق بیگ و بازار مرغ و بالاکفت و درب شاهزاده و میدان شاه ، و به پنج محلهٔ آن نعمتی خانه می‌گفتند، مانند محلهٔ درب مسجد و سرباغ و سردزک و سنگ سیاه.محله‌های لب آب و یهودان در جدا از محله‌های مذکور بوده‌اند. روایت است که بانی این شهر محمدبن قاسم بن عقیل پسرعم حجاج بن یوسف بوده‌است .