موزاييك و سراميك كاري - نصب و دوغاب
در هنر موزائیک‌کاری، برای ایجاد بافت و زیباتر شدن کار، بايد کاشی‌ها خرد و به قطعات کوچک‌تر تبدیل شوند. سنگ مرمر، آینه و سرامیک را می‌توان با چکش و ابزار دیگر به اندازه‌های دلخواه خرد کرد و در اين هنر مورد استفاده قرار داد.
موزائیک‌های ورقه‌ای
اکثر موزائیک‌هایی که از بازار خریداری می‌کنید، روی ورقه‌هایي چسبانده شده‌اند که از جنس فایبرگلاس یا کاغذ الگو است. ابعاد موزائیک‌های مربع شکل، 2 سانتیمتر است. برای جدا كردن موزائیک از ورقه‌ها، باید آنها را در آب تمیز و ولرم خیس کنید، زمانی که چسب آنها در آب حل شد، می‌توانید به راحتی موزائیک‌ها را جدا کنید. کاشی‌های سرامیکی و سنگي را مانند شکل، با چکش و آینه و شیشه را با کاتر‌های مخصوص خرد کنید، اما یادتان نرود که قبل از اقدام به این کار حتما از عینک ایمنی، ماسک و دستکش استفاده كنيد و مراقب انگشتان خود باشید.
ابزار و روش‌ها
موازئیک روی سطوح مختلفي نصب می‌شود. در گذشته، موزائیک را بیشتر روی سطوح سیمانی کار مي‌كردند، در حالی که امروزه روی سطوح مختلفی از جمله سرامیک، چوب، فایبرگلاس، شیشه و... می‌توان کار کرد. سطحی که می‌خواهید موزائیک را روی آن نصب کنید بايد جامد و سفت باشد، در غیر این صورت پس از نصب به مشکل برخورد مي‌كنيد. چوب هم گزينه خوبي براي سطح زير كار است، اما فقط براي قسمت‌های داخلی، برای قسمت‌های خارجی به‌خصوص قسمت‌هایي که تماس مستقیم با آب دارد، مناسب نيست.
آماده‌سازی سطح
سطوحی مثل چوب خلل و فرج زيادي دارد و قبل از شروع کار بايد این منفذها پر شود و سطحی صاف و محکم ایجاد كند. برای این کار می‌توانید از چسب سفید رقیق شده استفاده کنید. همانطور که در شکل مشاهده می‌کنید ابتدا باید به وسیله تیغ موکت‌بری یا یک چاقوی تیز روی سطح خراش‌هایی ایجاد کنید، این کار باعث می‌شود کاشی‌ها بهتر به سطح بچسبند. سپس چسب چوب را کمی با آب به نسبت 1 به 3 رقیق كنيد و آن را به وسیله یک اسفنج یا قلم‌مو روی سطح بمالید.
روش‌های نصب
پس از آماده شدن سطح موردنظر، روش‌های زيادي برای نصب کاشی‌ها وجود دارد. انتخاب اين روش‌ها، اول به نوع موزائیک و جای قرارگیری آن و بعد به سلیقه شخصی‌تان بستگی دارد.
• روش مستقیم، روشی است که در آن موزائیک‌ها را مستقیما روی سطح می‌چسبانند. این روش برای کار روی سطوح چوبی یا ساخت مجسمه با موزائیک مناسب است، با این روش در زمان هم صرفه‌جویی می‌شود. ما به افراد تازه‌کار توصیه می‌کنیم که این روش را انتخاب كنند. سنگ‌های سنتی و خرده‌شیشه‌های رنگی را نيز اغلب به روش مستقیم روی سطح سیمانی نصب می‌كنند.
• روش غیرمستقیم روشی است که در آن ابتدا موزائیک‌ها را روی سطح دیگر به صورت آزمایشی کنار هم قرار می دهند، سپس روی سطح اصلی نصب می‌کنند.
کار روی سطوح سیمانی
1. دوپنجم سیمان سفید را با يك پيمانه آب ترکیب کنید تا ترکیبی نرم و یکنواخت به دست بيايد. سپس آن را به وسیله یک چاقوی منعطف روی سطح مورد نظر بمالید.
2. حالا موزائیک‌ها را روی سیمان بچسبانید و آنها را با انگشب به خوبی فشار دهید تا مطمئن شوید که خوب چسبیده است. توجه كنيد اگر بیش از حد موزائيك را فشار دهید ممکن است چسب و سیمان از بین موزائیک‌ها بیرون بیاید و کارتان کثیف شود.
نصب موزائیک
زمان نصب موزائیک، زمانی است که تمام موارد از قبیل رنگ، بافت، الگو و موضوع موردنظر به صورت كلي در نظر گرفته شود. به همین دلیل است که نصب موزائیک‌ها، مهم‌ترین و حساس‌ترین قسمت کار است و اگر کاملا بادقت و هوشمندانه انجام شود، می‌توانید كار خوبي داشته باشید و از آن لذت ببرید.
دوغاب مورد استفاده بین موزائیک‌ها
هنکام نصب موزائیک، فاصله‌ای بین موزائیک‌ها به وجود می‌آید كه با دو نوع دوغاب پر می‌شود؛ دوغاب سفید که طرح کار را روشن تر نشان مي‌دهد و دوغاب تیره که نوعی تقابل و عمق در کار ایجاد می کند. برای اینکه بدانید کدام یک از دو نوع بالا برای کار شما مناسب‌تر است، بهتر است یک بار روی یک الگوی کوچک امتحان کنید و پس از مطمئن شدن از دوغاب مناسب، آن را در طرح نهایی به كار ببريد. (روش ساخت و اجراي دوغاب در ادامه بحث مي‌آيد)
استفاده از الگو
از هر الگویي برای کار با موزائیک مي‌توانيد استفاده كنيد، تکرار یک الگو با ریتم مشخص هم طرح‌های زیبایی خلق مي‌كند. اگر در موزائیک‌کاری مبتدی و تازه کار هستید، پیشنهاد می‌کنیم از الگو‌های ساده‌تری شروع كنيد. اما اگر در طراحی و نقاشی تا حدودی مهارت دارید، کارتان بسیار آسان‌تر خواهد بود.
اشکال هندسی از قبیل مربع، مستطیل، مثلث و دایره برای خلق ریتم و الگو در موزائیک‌کاری بسیار ایده‌آل و مناسب است و نه تنها تکراری و خسته‌کننده نمي‌شوند، بلكه طرح‌های چشم‌نوازی هم به وجود می‌آورند. ابتدا طرح ذهنی خود را به صورت اجمالی و کلی رسم کنید و پس از پايان كار آن را به صورت کامل‌تر و با جزئیات بیشتر در ابعاد حقیقی رسم كرده و برای کار آماده کنید.
استفاده از بافت
هر كدام از مواد، ویژگی و کیفیت خاص خود را دارند. برای مثال سفال و سرامیک سطوح صاف و همواری دارند، فلزات بسیار سخت هستند و چوب و سنگ هم خصوصیات ويژه‌اي دارند. ترکیب دو یا چند ماده مختلف می‌تواند الگو‌های متنوع و زیبایی خلق كند و بافت هم به وجودآورد.
بافت‌ها انواع مختلفی دارند، می‌توانید مواد مختلف را با یکدیگر ترکیب كنيد: مثلا فلز و سنگ؛ یا سرامیک و شیشه؛ و ترکیبی زیبا و لطیف به وجود آوريد. البته اگر می‌خواهید بافت را در موزائيک‌کاری تجربه کنید، توصیه می‌کنیم تعداد مواد تركيبي با موزائیک زیاد نباشد، زیرا از تمیزی و نظم کار می‌کاهد.
در هنگام ایجاد بافت و ترکیب موزائیک با مواد دیگر، اصول مربوط به موزائیک‌کاری را حتما رعایت کنید.
• میزی که قرار است موزائیک‌کاری شود بايد صاف و یکنواخت شود، در حالی که روی دیوار می‌توان به صورت سه‌بعدی کار کرد.
• هنگام کار روی کف پاسیو، استخر يا باغچه باید توجه كنيد سطح لغزنده نباشد و پا روی آن سر نخورد.
• مي‌توانيد در مکان‌های مختلف از بافت‌های گوناگون استفاده كنيد، برای مثال در دکوراسیون داخل خانه بهتر است از ترکیب فلز و موزائیک استفاده کنيد در حالی که برای باغچه، ترکیب سنگ و سرامیک به دلیل طبیعی بودن سنگ، مناسب‌تر است.
تهیه دوغاب
زماني كه نصب موزائيك‌ها به پايان رسيد، از دوغاب استفاده كنيد. دوغاب برای پر کردن فواصل بین موزائیک‌ها به کار می رود و علاوه بر اینکه کار را شکیل‌تر می‌کند به استحکام و ضد آب بودن آن نیز می‌افزاید. استفاده از دوغاب به هنر موزائیک‌کاری اعتبار می‌بخشد و علاوه بر اين مي‌توانيد از این هنر در قسمت‌های حساس و مرطوب مثل استخر‌ها، حمام و... هم استفاده كنيد.
دوغاب‌ها، هم به صورت آماده در بازار وجود دارند و هم به صورت پودرهایی در رنگ‌های مختلف هستند که باید آماده شوند. می‌توانید خودتان دوغاب را به هر رنگی که می‌خواهید تهیه كنيد. در عکس زیر چهار نوع دوغاب را ملاحظه می‌کنید که هر یک جلوه کار را به نوعی تغییر داده‌اند.
• دوغاب طوسی به کاشی‌های بی‌رنگ روح می‌دهد.
• دوغاب‌های سفید بسیار قوی هستند.
• دوغاب‌های کرم با کاشی‌های سفید بسیار مناسب است.
• دوغاب‌های بژ حس گرما در محیط ايجاد می‌کند.
• هنگامی که از دوغاب سفید استفاده می‌‌كنيد، رنگ‌های تیره کاشی‌ها روشن‌تر به نظر می‌‌رسد.
• هنگامی که از دوغاب تیره استفاده كنيد، به کار عمق بخشیده می‌شود.
• رنگ‌هایی مثل قرمز و سبز در کنار دوغاب مشکی كار را قوي‌تر نشان مي‌دهند.
مرحله دوغاب‌کاری مرحله‌ای است که کار خیلی کثیف می‌شود، بنابراین باید دقت کنید که چه در حین کار و چه پس از اتمام آن، مرتب روی کار و اطراف آن را تمیز كنيد. بهترین زمان برای دوغاب کاری زمانی است که موزائیک‌ها کاملا سر جای خود محکم شده باشند. چنانچه کار شما از ابعاد بزرگی دارد، به شما توصیه می‌کنیم تمام کار را با هم دوغاب‌کاری نکنید. ابتدا قسمتی را دوغاب بریزید، تمیز کنید و بگذارید خشک شود و پس از آن به دوغاب‌کاری قسمت بعدی بپردازيد.
نکات دوغاب کاری
• 24 ساعت زمان لازم است تا دوغاب کاملا خشک و آماده شود.
• دوغاب را با انگشت روی کار پخش کنید و کاملا فواصل بین موزائیک‌ها را پر كنيد.
• استفاده از دستکش در حین کار با دوغاب، فراموش نشود.
• 10 دقیقه بعد از پخش دوغاب کارتان را تميز كنيد.
اقدامات نهايي:
• پس از اتمام كار بايد اقداماتي در جهت زيباتر شدن جلوه كار انجام دهيد. براي مثال، اضافات دوغاب بايد از روي سطح كار پاك و موزائيك‌ها براق شوند. اسيدي با نام شوينده پاسيو در صنعت ساختمان‌سازي وجود دارد كه براي پاك كردن سيمان از سطوح استفاده مي‌شود. اين ماده زماني كه در آب گرم حل شود به خوبي قادر است دوغاب‌هاي ريخته شده روي موزائيك‌ها را بكند. براي استفاده از اين محلول بهتر است از اسفنج استفاده كنيد.
• براي اينكه همواره موزائيك‌هاي سالمي در سطوح موزائيك‌كاري شده داشته باشيد، بايد سطوح را به طور مداوم نظافت كنيد. توجه داشته باشيد كه نبايد هيچ‌گونه آلودگي براي مدت طولاني روي آنها باقي بماند زيرا در اين صورت موزائيك‌ها به مرور زمان جلوه خود را از دست داده و خراب مي‌شوند.
• موزائيك‌هاي دكوري بايد مرتب گردگيري شده و به وسيله شوينده‌هاي مخصوص شيشه و يك پارچه خشك تميز شوند. اگر موزائيك‌ها خيلي كثيف شدند، مي‌توانيد براي تميز كردن آنها از اسيد پاسيو استفاده كنيد كه در اين صورت ممكن است پس از اتمام نظافت نياز به دوغاب‌كاري مجدد باشد.
• اگر موزائيك‌ها به شكل درستي نصب و دوغاب‌كاري شده باشند و به صورت مستمر نظافت شوند، ساليان سال مي‌توانيد از زيبايي آنها بهره‌مند شده و سطوح زيباي موزائيك‌كاري شده را براي مدت‌ها از خود به يادگار بگذاريد.
