ساعتهای آفتابی اصفهان

میان تمام زمان سنج های قدیمی ساعت آفتابی به علت دقت در نشان دادن زمان مورد توجه واقع گردید .
این ساعت بر اساس ترکیبی از علوم نجوم ، معماری و مجسمه سازی طراحی شد و به عنوان یک ابزار نجومی که توسط سایه ، زمان دقیق محلی را نشان می دهد به مردم معرفی گردید .

محاسبه ساعت به وسیله روابط نجومی و هندسه کروی انجام می شود . مهمترین خصوصیت ساعتهای آفتابی دقت آن است که تا صدها سال بدون تنظیم به کار خود ادامه می دهد و بخصوص زمان دقیق اذان ظهر را به وقت محلی نشان می دهد .

تولد ساعتهای آفتابی :

بر اساس نوشته های هرودوت ، تاریخچه ساخت ساعتهای آفتابی به 5 هزار سال پیش بر می گردد و منشاء این ابزار را به سومری ها و کلدانی ها نسبت می دهند . سومری ها اولین نمونه ساعتهای آفتابی عمودی را ساختند .

در این نوع زمان سنج یک شاخص عمودی سایه ای را بر صفحه ای می اندازد که تقسیم بندی های آن ساعتهای مختلف روز را نشان می دهد .

در قرن شش پیش از میلاد ساعتها در نقاط مختلف امپراطوری یونان گسترش یافتند و در بیشتر میدان های شهر روی پایه های عمودی نصب می شدند تا مردم از زمان دقیق آگاه شوند .

در سال 340 قبل از میلاد بروسوس ستاره شناس کلدانی ساعت آفتابی کروی را طراحی کرد . در این ابزار شاخص درون نیمکره ای قرار گرفت و علاوه بر نشان دادن زمان بر حسب تقسیم بندی 12 ساعته ، فصل ها را نیز بر مبنای بلندای سایه مشخص می نمود .

27 سال قبل از میلاد ویرتوویوس 13 نوع ساعت آفتابی متفاوت را طراحی و به مردم معرفی کرد که یکی از جذاب ترین آنها ساعت آفتابی قابل حمل و نقل بود .

در ایران قدیم دانش ریاضیات به کمک طراحان ساعت آفتابی شتافت و نتیجه آن ساخت ساعتهايی شد که به عنوان ابزاری علمی و رصدی به حساب می آمد و وقت مناسک مذهبی را به دقت تعیین می کرد .

در عصر حاضر نیز ساخت ساعتهای آفتابی دیجیتالی که با شکست نور کار می کنند آغاز شده است . اما با وجود پیشرفت علم هنوز هم دیدن ابزارهای قدیمی که معماران زبردست آنها را طراحی می نمودند خالی از لطف نیست .

ساعتهای آفتابی در اصفهان :

قدمت این ساعتها به دوران صفویه باز می گردد که در نوع خود جالب و بی نظیر هستند ولی متاسفانه تعدادی از آنها در دوران قاجار تخریب شده اند . اصفهان یکی از معدود شهرهای مذهبی است که ساعتهای آفتابی عمودی دارد .

مسجد سید ، مسجد حکیم ، مدرسه علی قلی آقا و گنبد های مقبره بابا رکن الدین و بابا قاسم در تخت فولاد از جمله ابزارهای آفتابی موجود در اصفهان هستند . ولی قدیمی ترین ساعت آفتابی ایران توسط شیخ بهایی طراحی گردید که در صحن مسجد امام قرار دارد . این ساعت سنگی مثلثی شکل است و شاخص اذان ظهر می باشد و هر زمان که سایه سنگ بر آن مماس شود ظهر شرعی فرا رسیده است .

گنبد های باب رکن الدین و بابا قاسم و گنبد دیگری در خیابان ابن سینا دارای 12 وجه هستند که هر کدام از وجه ها زمانی که از حوزه سایرین خارج شود یک ساعت خاص را نشان می دهد .