مقدمه اي بر تبعيض قيمت در انحصار

تبعيض قيمت به وضعيتي گفته مي شود كه انحصار گر بتواند كالاي خود را به قيمتهاي متفاوتي در بازارهاي متفاوت به فروش برساند.
در سال 1920 پيگو در كتاب خود با نام اقتصاد رفاه اين نظريه را مطرح كرد كه اگر انحصار گر بتواند خريداران كالاي خود را در گروههاي مختلف با كشش هاي قيمتي متفاوت جاي دهد خواهد توانست از اين روش سودش را بيشتر نمايد.
به عبارتي ديگر هر چه فروشنده ي انحصاري با تر جيحات و سلا يق مصرف كنندهي كالا يش اشنايي بيشتر داشته باشد و هر چه خريداران كالا مشكلتر بتوانند كالاي خريداري شده را بين خود معامله كنند قدرت فروشنده در برقراري قيمتهاي متفاوت بين خريداران مختلف بيشتر خواهد بود و ازين طريق سود او بيشتر خواهد شد .

انحصارگري كه اقدام به تبعيض قيمت مي نمايد به دو دليل سودش حداكثر مي شود :
يكي به خاطر اينست كه با برقراري قيمت بالاتر براي مشتريان با اشتياق تر تمام بخشي از مازاد و رفاه مصرف كننده را مال خويش كرده و ديگري با برقراري قيمت پايين تر براي مصر ف كنندهي كم رغبت تر موجب مي شود كساني كه در قيمتهاي يكسان از ان كالا خريداري نمي كردند اكنون تقا ضا مي كنند.

براي ايجاد تبعيض قيمت بايد شرايطي فراهم شود كه به اختصار به انان مي پردازيم :
1- خيلي واضح و منطقي است كه تبعيض قيمت خاص بازارهاي غير رقابتي مي باشد. در يك كلام بنگاه بايد داراي قدرت بازاري قيمت گذاري باشد.
2- بنگاه بايد توانايي داشته باشد كه از فروش كالا توسط خريداراني كه كالا را باقيمت پايين تر فروخته است به مصرف كنند گاني كه حاضرند كالا را با قيمت بيشتر خريداري نمايند جلوگيري كند.( در اصل به اين عمل كه كالايي با قيمت كم خريداري شده و به نفر ديگر با قيمت زياد تر فروخته شود اربيتراژ گويند .)بعضي بنگاه ها براي تحقق اين امر از سيستم يكپار چه ي مراحل توليد استفاده مي كنند.
3- بنگاه بايد قادر باشد كه سلايق مصرف كننده ي كالاي خويش را شناسايي كند و در واقع مصرف كنندگان نسبت به قيمت داراي حساسيت هاي متفاوت باشند.

نكته اي كه بايد ذكر كنم اينست كه بعضي از صنايع هستند كه بدون ايجاد تبعيض در قيمت شكل نمي گيرند مثلا صنعتي را تصور كنيد كه جمع افقي تقاضاي مصرف كنندگانش زير هزينه ي متوسط قرار مي گيرد و در صورت اعمال قيمت يكسان ضرر كرده و قادر به تامين هزينه هاي متغير خويش نمي باشد

اگر بخواهيم مثالي از اين بازار ذكر كنيم :
فروش كامپيوتر به دانشجويان و غير دانشجويان كه مي توان با گذاشتن قيمتهاي متفاوت براي اين دو گروه و نيز قوانين براي جلوگيري از اربيتراژ بازارها را از يكديگر تفكيك كرد.اما بايد ياداوري نمايم كه هر نوع تفاوت در قيمتي نمي تواند تبعيض در قيمت تلقي شود . مثلا نرخ حق بيمه ها كه با يكديگر مساوي نيستند . نرخ بيمه هاي بيماراني كه داراي ريسك بيشتر بيماري مي باشند مطمئنا بيشتر مي باشد و اين تبعيض قيمت نمي باشد .

معمولا تبعيض در قيمت را به انواع زير تقسيم مي كنند كه هر كدام را در تايپيكهاي جداگانه مفصلا توضيح خواهم داد
1- تبعيض قيمت درجه ي 3 يا تبعيض قيمت چند بازاري multi market price discrimination
2- تبعيض قيمت درجه ي 2 يا تبعيض مقداري quantity discrimination
3- تبعيض قيمت درجه ي 1 يا تبعيض قيمت كامل perfect price discrimination