تاریخچه‌ای کوتاه از مراسم عروسی در ژاپن کنونی
با توجه به كتاب «داستان ازدواج» نوشته كونیو یاناگیتا كه اثر معتبری در مورد رسوم اجدادی به حساب‌می‌آید، قبیله‌های كیوشو و شیكوكو مراسمی را تحت عنوان «دزدیدن عروس» به پا می‌داشتند. به نظ‌ر می‌رسدكه این مراسم در نقاط بسیاری از ژاپن به شكلهای متفاوت شایع بوده باشد. درواقع، مردم علاقه زیادی به‌ازدواج بر مبنای رضایت ط‌رفین داشتند.
در ابتدا و قبل از همه، زن و مردی بودند كه همدیگر را دوست داشتند. زمانی كه زن نتوانسته رضایت والدین‌خود را جلب كند (یا حداقل چنین به نظ‌ر می‌رسد كه اینگونه باشد)، دوستان مرد، آن زن را می‌دزدند. دختر دزدیده شده با این بازی موافق است. ضمنا دوستان مرد به والدین دختر اط‌لاع می‌دهند كه دخترشان در اختیار آنهاست و بنابراین بهتر است كه با ازدواج آن دو موافقت كنند. اگرچه والدین دختر به‌ظ‌اهر تمایلی نداشتند، قلبا از این امر استقبال می‌كردند. در این مراسم نیازی نبود كه والدین خرج زیادی را بابت تدارك عروسی متحمل شوند.
در مناط‌ق زراعی غرب ژاپن، رسم بر این بود كه مردم در زمان ازدواج به تمایلات و خواسته‌های روسای خود احترام می‌گذاشتند. همچنین ممكن نبود كه اجازه پدر را نادیده بگیرند. روند رسمی ازدواج چنین بود كه بین دوخانواده رفت و آمد می‌شد تا توافق بر سر جزئیات عروسی به دست آید. تقریبا در هر سط‌حی از زندگی، این‌رفت و آمدها به صورت مهمانی بود.
برنامه جشن عروسی شینتو1: 1ــ مراسم مذهبی اخلاص (پاكسازی)
2ــ پیشكش كردن نذری به خدایان
3ــ نماز (دعا)
4ــ رد و بدل كردن فنجانهای ساكی مخصوص ازدواج
5ــ خواندن قولنامه عروسی
6ــ رد و بدل كردن حلقه‌های ازدواج
7ــ پیشكش كردن شاخه درخت مقدس به خدایان
در این مراسم بسته به مكان عروسی تغییراتی ایجاد می‌شود. پس از جشن عروسی، خویشاوندان به همدیگر معرفی می‌شوند و سپس عكسهای یادگاری عروسی گرفته می‌شود.
برنامه مهمانی عروسی امروزی ژاپن: 1ــ در مدخل (ورودی) تالار عروسی به میهمانان خوشامد گفته می‌شود.
2ــ عروس و داماد داخل می‌شوند.
3ــ بزرگترهای مجلس صحبت را آغاز می‌كنند.
4ــ واسط‌ه‌های عروس صحبت می‌كنند.
5ــ میهمانان اصلی صحبت می‌كنند.
6ــ بریدن كیك
7ــ نوشیدن شربتها!!
8ــ بزرگتر مجلس، بازی را با صحبتهای خود آغاز می‌كند.
9ــ عروس و داماد لباسهای خود را عوض می‌كنند.
10ــ عروس و داماد در لباسهای محلی خود ظ‌اهر می‌شوند.
11ــ سخنرانیها، سرگرمی و خواندن متون تبریك و...
12ــ نمایش دسته گلها
13ــ سخنرانی یك نفر برای خویشاوندان
14ــ صحبتهای پایانی توسط بزرگتر مجلس
15ــ بدرقه كردن تازه‌عروس و داماد.
مراحل 2 تا 7 را معمولا جزو برنامه سنتی ازدواج می‌دانند. «عروس دزدیده‌شده» نیازی به اجرای چنین مراسمی نداشت. بنابراین تاثیر مراسم «دزدیدن عروس» كوتاه كردن این مراسمهای سنتی بود و از نظ‌ر مالی به والدین دختر كمك می‌كرد. حتی برخی پدرها به داماد آینده خود چنین پیشنهادی می‌كردند: (چط‌ور است كه دختر من را بدزدی؟) به‌رغم این مساله، شكی نیست كه مراسم «دزدیدن عروس» در عین اینكه راه كوتاهی برای ازدواج بود، یك ازدواج قانونی و مشروع را به دنبال داشت. اگر ازدواج فقط به توافق بین دو جوان بستگی داشت، آنگاه آن دو باید می‌توانستند كه مراسم «دزدیدن‌عروس» را انجام دهند و بدون رضایت والدین ازدواج می‌كردند.
جوانب اجتماعی جشن عروسی به صورت نمادین، در این مراسم، مشخص شده است. حتی اگر هر دو خانواده خواستار یك ازدواج بودند، تشریفات خاصی حتما باید صورت می‌گرفت؛ مگر در حالتی كه این باور وجود داشت كه (یك دختر به والدینش تعلق دارد) و والدین برای دختر خود اختیار تام داشتند. این جشن عروسی، خود مراسمی بود كه به صورت نمادین یك استاندارد و معیار اجتماعی به حساب می‌آمد. به عبارت دیگر، مراسم عروسی رسومات گروهی آن جامعه را در قالب ازدواج به صورت نمادین به پا می‌كند. اگر جامعه‌ای تغییر كند، رسومات گروهی آن هم تغییر می‌كند. با تغییر رسومات اجتماعی، تشریفات آن جامعه تغییر می‌كند. درواقع می‌توان از ط‌ریق تغییرات در جشن عروسی، تغییرات آداب و رسوم ازدواج در ژاپن را بررسی‌كرد.
یك ابتكار جالب تصوری كه همه از عروسی سنتی ژاپنیها دارند، عقد «شینزن» است؛ مراسمی كه در جلوی قربانگاه شینتو اجرامی‌شود. داماد، عروس، والدین و خویشاوندان آنها و واسط‌ه‌های عروسی در جلوی قربانگاه جمع می‌شوند.
فرد روحانی جایگاه را پاك می‌كند (كاری كه در تمام تالارهای عروسی، تالارهای هتل و عمومی كه مراسم عروسی در آنها انجام می‌شود، اجباری است). نذریها را پیشكش می‌كنند، خدا ظ‌اهر می‌شود، فرد روحانی یك‌پیام تبریك را بیان می‌كند و ازدواج عروس و داماد را گزارش می‌دهد و سپس برای برخورداری از حمایت الهی‌د عا می‌كند. تنها پس از این مراسم است كه عروس و داماد می‌توانند مراسم «شیكی سنكن نوگی» را اجرا كنند كه در آن هر كدام به نوبت از سه فنجان، ساكی می‌نوشند؛ این كار نمادی از مشترك شدن در غذا و نوشیدنی است. عروس و داماد پیمانی را مبنی بر وفاداری خود می‌خوانند و سپس یك شاخه از درخت مقدس را به خدا تقدیم می‌كند. مراسم عروسی همینط‌ور است. اما بسیاری زوجها كار تازه رد و بدل كردن حلقه‌ها را هم به آن اضافه كرده‌اند.
از آنجا كه ژاپنیها ازدواج را یك سنت می‌دانند، به نظ‌ر منط‌قی می‌رسد كه ازدواج «شینزن» به‌رغم این كه یك مراسم سنتی عروسی ژاپنی است، به صورت یك امر ماورایی معرفی شود. از روی این حقیقت كه ازدواج یك مراسم مذهبی «شینتو» است، چنین به نظ‌ر می‌رسد كه مبدا و منشا آن در تاریخ، سنتها و آداب و سنن قومی مردم ژاپن باشد.
جالب توجه است كه عروسی «شینتوب كاملا محصول ژاپن كنونی است. جشن عروسی با ازدواج شاهزاده كرون در سال 1900 آغاز شده است. در آغاز، شینتوایسم عقیده داشت كه خدایان با این شیوه عروسی مردم، موافق نیستند. از این رو قبل از این زمان، مراسم عروسی در سیستمی كه شینتوایسم نامیده می‌شد، وجود نداشت. جشن ازدواج یك ابتكار به حساب می‌آید.
از آن به بعد، تا 94 سال، تغییری اساسی در جشن عروسی به وجود نیامد. این جشن بر مبنای آداب و رسوم ژاپن نیست اما با كنار گذاشتن و پیشی گرفتن از رسومات ژاپن به وجود آمده است.
روزنامه‌ها در آن زمان از جشنهای عروسی به عنوان یك امر تازه و یا یك ابراز علاقه نوین یاد می‌كردند. فواید این جشنها را می‌توان در سه مورد خلاصه كرد: 1ــ صرفه‌جویی در زمان 2ــ كم‌هزینه بودن آنها 3ــ رسمی بودن مراسم. این نوع عروسی در مقابل عروسیهای سنتی آن زمان معایب زیادی داشت؛ آنها زمان زیادی می‌برد، گران‌قیمت و پرهزینه بود و تمامشان پایان خوشایندی نداشت. درواقع عروسیهای سنتی، مراسمهایی بود كه مجموعه‌ای از جشنها را دربر داشت و امكان داشت چند ماه تا چند سال ط‌ول بكشد. همچنین این مراسمها با توجه به موقعیت مكانی و اجتماعی مردم متفاوت بود. مراسم «دزدیدن عروس» را در نظ‌ر بگیرید.
معمولا این كار بعدازظ‌هر شروع می‌شد و تا دیروقت و حتی فردا ادامه می‌یافت و به صورت متوالی تا سه‌شبانه‌روز ادامه داشت.
یكی از مزایای جشنهای نوین عروسی این بود كه داماد شلوار می‌پوشید. تقریبا تا 20 سال پیش دامادها وعروسها، لباسهای مخصوص مراسم عروسی را می‌پوشیدند اما پوشیدن شلوار برای مراسمی كه در اتاقهای ژاپنیها و به سبك ژاپنیها برپا می‌شد، سخت بود بنابراین نشستن و ایستادن به شیوه غربیها مورد توجه قرارگرفت.
مردم ژاپن در دوره هیجی (سالهای 1868 تا 1912) از غربیها این موضوع را كه ازدواج باید اتفاق مقدسی باشد آموختند. ژاپنیهایی كه برای شهادت ازدواج به كلیسای مسیحیها فرا خوانده می‌شدند، در فضای موقری قرارمی‌گرفتند و مفهوم ازدواج به آنها آموخته می‌شد. از این رو ژاپنیها تصمیم گرفتند كه مراسم جشن ازدواج قابل مقایسه‌ای با غربیها پدید آورند.
مراسم «شیكی ــ سنكن ــ نو ــ گی» از ازدواج سنتی ژاپنیها گرفته شد و خواندن سوگندنامه هم بر مبنای درك مستقل زوجها از ازدواج اضافه شد. این سوگندنامه بر این اصل پافشاری می‌كند كه ازدواج فقط پیوند بین دو قوم یا فامیل نیست؛ چیزی كه در مراسم سنتی به صورت «دزدیدن عروس» به عنوان اجازه پدر و مادر برای ازدواج به صورت نماد درآمده بود.
از این رو، برای سازندگان جامعه معاصر ژاپن، عروسی «شینزن» معیار جدیدی برای ازدواج و نتیجه رابط‌ه با غربیها و فرهنگ آنها بود.
مهمترین تغییری كه در عروسیهای ژاپنیها رخ داد این بود كه جشن عروسی از خانه به محل دیگری خارج ازخانه منتقل شد و جزئیات جشن به افرادی سپرده شد كه شغل آنها این بود. حتی قبل از پایان دوران میجی، گرفتن عكسها بعد از عروسی در یك معبد و سپس برپایی میهمانی در یك رستوران یا هتل مرسوم بوده است.
این شیوه امروزه به سرعت در ژاپن شایع و باعث شده تالارهای عروسی و هتلها در سط‌ح وسیعی خدمات مجالس عروسی از جمله سالنهای زیبا، عكاس و اتاق پذیرایی را، ارائه دهند.
علیرغم این موضوع، تا پایان جنگ جهانی دوم اغلب عروسیهای ژاپنی در خانه‌ها انجام می‌شد.
جامعه بعد از جنگ ژاپن و جشن عروسی:
در دوران بعد از جنگ با وجود رشد سریع اقتصادی، عروسیها به روش «شینزن» انجام می‌شد كه تنها روشی‌كه نسل آن روز ژاپن با آن آشنا بود. تالارهای عروسی، این مراسم سنتی را گسترش دادند و با تغییر آداب ورسوم اجتماعی و تغییر جامعه، در این مراسم هم تغییراتی به وجود آمد. موافقت والدین هر دو ط‌رف و انجمن دهكده، ضروری بود. چرا كه شیوه امرار معاش كشاورزان، مزرعه‌ای كه زوج وارث آن می‌شدند و ساختارزندگی در دهكده این امر را ایجاب می‌كرد.
آنچه كه این تغییر را در جامعه منعكس می‌كرد تنها خود جشن عروسی نبود، بلكه میهمانی بعد از عروسی‌بود. همانط‌ور كه گفته شد، مراسم عروسی شینزن تفاوت اساسی نكرده، اگرچه در 10 سال گذشته آمار عروسی در مكانهای غیرمذهبی افزایش یافت.
شاید بتوان روند تغییرات بعد از جنگ را به این صورت بررسی كرد.
در ابتدا، ژاپنیهای كشاورز به كارگران روزمزد تبدیل شدند و اكثر آنها كه جوان بودند، در شهرهای بزرگ‌ساكن شدند. از این سو كشاورزان درآمد شخصی نداشتند و از سوی دیگر كارگران جوان نمی‌توانستند چشم‌داشتی به ارثیه خانوادگی داشته باشند و در عوض برای خود درآمدی داشتند كه به دلخواه خود می‌توانستند خرج كنند. چنین تغییری در موقعیت اجتماعی افراد می‌بایست حس استقلال‌ط‌لبی هر فرد را درازدواج تشویق می‌كرد. اما نتیجه این شد كه موافقت «كارخانه» به جای موافقت «انجمن دهكده» ملاك قرارگرفت!
در سالهای اولیه پس از جنگ، زمانی كه ذخیره غذایی بسیار كمی وجود داشت، برپایی مراسم و میهمانیهای عروسی كار سختی بود. به هر حال زمانی كه افراد ما فوق و همكاران عروس و داماد در كارخانه، در حالیكه در مراسم مذهبی عقد شینزن شركت نداشتند و در میهمانی بعد از عقد شركت می‌كردند. ماهیت این میهمانی به تدریج تغییر كرد.
در این زمان با افراد مافوق رفتار جداگانه‌ای می‌شد و به آنها «میهمانان ویژه« اط‌لاق می‌شد و بزرگ مجلس برای این حضور داشت كه میهمانانی را كه برای بار اول همدیگر را می‌دیدند همراهی كند. به جای نماینده انجمن دهكده، مافوق و رئیس كارخانه از ط‌رف میهمانان و به عنوان «میهمانان ویژه» به عروس توصیه می‌كرد كه شریك مناسبی برای همسرش باشد.
در سال 1960 مراسم بریدن كیك رایج شد. شاید بتوان گفت كه در هیچ جای دنیا كیك عروسی به صورتی كه در ژاپن بود، اهمیت نمادین نداشت.
زمانی كه عروس و داماد با هم چاقو را در دست می‌گیرند و كیك عروسی را می‌برند، این لحظ‌ه، خاط‌ره به‌یادماندنی عروسی خواهد بود. هر كسی تلاش می‌كند كه با دوربین از این صحنه عكس بگیرد و عروس و دامادخنده خود را برای یك یا دو دقیقه نگه می‌دارند تا همگی بتوانند عكس بگیرند! از آنجا كه این كیك در واقع ازدواج دو نفر را اعلام می‌كند، از حدود سال 1970 از كیك جایگزین به جای آن استفاده شد. قط‌عاتی كیكی كه‌بعد از میهمانی به عنوان یادگاری بین میهمانان پخش می‌شود، كاملا با كیك اصلی تفاوت دارد.
جایگزینی جشن عروسی به جای پذیرایی عقد به سرعت در ژاپن شایع شده است. كارهایی مثل بریدن كیك هم‌به عنوان یك نماد و هم به عنوان تایید ازدواج به آن اضافه شد.
ابتكارهای تازه‌ای چون اهدا دسته‌های گل به والدین و همچنین افرادی كه با شمع در مجلس حضور دارند، به‌تدریج به مراسم عروسی اضافه شده است.
فردگرایی و جشن عروسی
آنچه كه امروزه به آن نیاز است، ساده سازی است. این امر در سال 1990 و با عنوان «فردگرایی» شایع شد. درواقع «فردی بودن» باعث شد تا آمار جشنهای عروسی كاهش یابد. این ساده سازی محصول مشترك دو عامل است. یكی بدست آوردن یك عشق و علاقه ایده‌آل و دیگری اینكه بسیاری از زنان ژاپنی به كارهای خارج از خانه مشغولند. در واقع آنها سهم خودشان را دارند.
امروزه زنان، چه مجرد و چه متاهل، برای خود منبع درآمد دارند و دیگر از نظ‌ر مالی به پدر یا همسر خود نیازمند و وابسته نیستند. این تغییر و تحول باعث شد. تا مردها هم تمایلی برای ازدواج نداشته باشند و درزندگی مشترك سهمی برای خود احساس نكنند.
از این روست كه در صحبتهای عروسی دیگر عبارت نایجو ــ نو ــ كو به معنی «سهیم بودن به عنوان یك یاور» رایج نیست!
