کلیات بهداشت دام ،تغذیه وجایگاه
كليات بهداشت دام، تغذيه و جايگاه دام
بهداشت دام ، جايگاه و تغذيه دام
-------
غذا به موادي گفته مي شود كه پس از خوردن قابل هضم و جذب باشند ومورد استفاده حيوان قرار گيرند ولي به طور عموم و مصطلح وازه غذا به مواد خوراكيگفته مي شود مثلا با اينكه تمامئ اجزاي سازنده علف تازه و علف خشك قابل هضم نيستباز هم غذا ناميده مي شود .
اصولا يك نوع غذا به تنهايي نميتواند تمام احتياجات حيوان رامرتفع بسازد بنابرين غذاي روزانه حيوان مجموعه اي است از غذاهاي مختلف اين مجموعهرا جيره غذايي ميناميم كه برحسب احتياج حيوان و تركيب غذا با توجه به جنبه اقتصاديآن تنظيم ميگردد .
برخي از غذاها براي يك دسته از حيوانات غذاي كاملي است در صورتي كهتكافوي احتياجات دسته ديگر را نمي نمايد مثلا شير كه برا حيوانات شيرخوار تا مدتيغذاي كاملي است از سن معيني به بعد بايد با مواد ديگر توام شود تا احتياجات حيوانرا تامين نمايد .
احتياجات غذايي دامها از دو منبع گياهي و حيواني تامين ميگردد وليبطور كلي گياهان بخش عمده اي از غذاي روزانه آنها را تشكيل مي دهند .
انواع مخاطرات بهداشتي غذا : مخاطراتي كه در غذا سلامت حيوان راتهديد مي كند عبارتند از عوامل زيست شناختي ، شيميايي و فيزيكي
عوامل زيست شناختي يا ميكرو ارگانيسمي ، خود شامل باكتريها ،ويروسها ، انگلها ( تك ياخته ها و كرمها ) و قارچها هستند .
باكتريها منشا عفونتها و يا مسموميتها ي غذايي ميباسندعفونتها و مسموميتها در اثر بلعيدن تعداد كافي از باكتريها ي پاتوژن و واكنش بدننسبت به حضور يا رشد و تكثير و يا ترشح سم در بدن به وجود مي آيند .
ويروسها ذرات بسيار كوچكي بوده كه انگل اجباري داخل سلوليميباشند و در خارج ميزبان قادر به تكثير نميباشند به همين دليل ويروسها در غذا قادربه رشد و تكثير نبوده اما ممكن است به طور مستقيم ويا غير مستقيم به غذا منتقل شوند .
انواع گوناگوني از انگلها ( شامل تك ياخته ها ، نماتود ها ،سستود ها و ترماتودها ) ميتوانند ازطريق غذا و يا آبي كه به مدفوع دامها ي بيمارآلوده شده اند به دامهاي سالم منتقل و ايجاد بيماري نمايند.
عوامل شيميايي ممكن است در مواد غذايي وجود داشته ويا در مراحلبرداشت ، نگهداري ، حمل ونقل وتهيه جيره غذايي به مواد غذايي وارد شوند اين عواملهر چند كه از عوامل زيست شناختي در ايجاد بيمار نقش كمتري دارند ولي در مواقعيايجاد بيماري و حتي مرگ مينمايند سموم شيميايي طبيعي منشاء گياهي ، حيواني و يازيست شناختي دارند بطور مثال مايكوتوكسين ها در شرايط خاص توسط انواعي از قارجهاترشح شده كه نيايد در مواد غذايي وجو داشته باشد
عوامل فيزيكي عبارتند از وجود هر گونه جسم خارجي كه در غذا يافت شده كه نيايدوجود داشته باشند و در مواقهي اي اجسام خارجي آسيب هاي جسمي را به حيوان وارد نمودهو حتي در مواقعي موجب مرگ ميگردند .
ضد عفوني و سمپاشي :
------------
ضد عفوني يا گند زدايي به معني عمومي مبارزه بر عليه امراض واگيردار و عواملمولده آنها است
بعارت ديگر مبارزه بر عليه عواملي كع ناقل باكتريها ، ويروسها ، انگلهاي تكياخته اي نيز ميباشد
ضد عفوني كنندها بر دو گرو : 1- عوامل فيزيكي 2- عوامل شيمايي تقسيم مي شوند
عوامل فيزيكي عبارتند از : نور خورشيد ، اشعه ، حرارت ( حرارت خشك و حرارتمرطوب ) ، پاستوريزاسيون ، فياتراسيون ، انجماد
عوامل شيمايي : گندزداهاي شيميايي به موادي گفته ميشوند كه درغلظت هاي مختلف سبب توقف رشد و يا از بين رفتن جرمهاي عفوني مي گردند كه بردو نوع تقسيم مي شوند : 1-آنتيسپتيكها يا موادي كه در غلظت هاي زياد باكتري كش و در غلظتهاي كم سبب توقف رشدباكتريها ( باكتريوستاتيك ) ميشوند اين مواد كلا يا برروي بافت ( بدن ) و يا جهتاستفاده باي ضد عفوني كردن وسايل جراحي و ... به كار ميروند .
2- باكتريسيتها ( ضد عفوني كننده ها ) معمولا اثر ميكروب كش داشته و براي ازبين بردن ميكروارگانيسمها بكار ميرود اين مواد عموما در ضد عفوني سالنها ، جايگاهپرورش دام و طيور و ابزارها بكار ميروند
روشها ضد عفوني و سمپاشي :
1- اسپري كردن
2- جتينگ اسپري
3- دوش ثابت
4- گرد باشي
5-روش موضعي
6- حمام دادن
حمامهاي ضد كنه :
حمامهاي ضد انگل خارجي دام در مجموع بهترين و رايج ترين وسايل مبارزه بر عليهانگلهاي خارج بدن دام ميباشد
رعايت موارد مهم در هنگام استحمام دامها :
---------------------------
1- تمام مراتب حمام دادن بايد تحت نظر افراد مجرب و كارآزموده به اجرا در آيد
2- سموم بايد طبق توصيه كارخانه سازنده ابتدا با مقداري كم آب حل شده و سپس بهآب داخل حوضچه افزوده شود
3- هرگز سموم مختلف باهم مخلوط و مورد استفاده قرار نگيرند
4- آب به مقدار كافي در اختيار باشد
5- پيش از حمام به سلامت بودن دام دقت شود
6 – دامها خسته ، زخمي ، ضعيف ، تشنه ، فحل ، آبستن سنگين هرگز نبايد حمامكنند
7-دامهاي تشنه پيش از حمام سيراب شوند
8- پشم گوسفندان چند روز قبل از حمام كوتاه شوند
9- بهتر است دامها زير سه ماه حمام داده نشوند
10 – جبران كاستي محلول حمام طبق بروشور سم عمل شود
11- درجه حرارت هوا بايد معتدل باشد
12 –بهتر است زمان استحمام با زمان فعاليت انگلها ( بخصوص كنه ها ) هماهنگباشد و فواصل استحمام حداكثر 10 روز باشد
13 -بعد از حمام ، دامها نبايد به مدت طولاني زير آفتاب بماند و آب آشاميدنيكافي بايد در اختيارشان قرار داد
14 - بهتر است استحمام دام همزمان با سمپاشي جايگاه دام باشد
رعايت موارد مهم در سمپاشي بدن دام :
1- انجام عمليات سمپاشي بايد توسط افراد مجرب و كارآزموده انجام گيرد
2- پيش از هر كاري بايد ار درستي كار سمپاش مطمئن شد
3- مواد غذايي بايد ار حيطه نفوذ انتشار سموم دور شوند
4- آبشخورها بايد تخليه شوند
5- هر گونه كود ف زباله از محوطه خارج شوند
6- خوردن و آشاميدن مواد غذايي در هنگام سمپاشي مجاز نيست و خطرناك است
7- عاملين سمپاش از لحاظ حفاظتي بايد ملبس به لباس كار ، ماسك تنفسي ، عينك فكلاه ، چكمه و دستكش باشند
8 –سم بايد طبق توصيه سازنده كارخانه ، مقدارش به آب اضافه گردد
9-محلول سم با دقتو حوصله كافي به تمام سطوح بدن دام پاشيده شود اين دقت درباره سطوح مختلف ساختماني نيز بايد رعايت شود
10 – در باد شديد در هواي آزاد سمپاشي نبايد انجام گيرد در صورتي كه باد ملايمباشد شخص عامل پشت به ديوار قرار گيرد
11- پس از اتمام سمپاشي جايگاه دام بايد آبشخورها و غذا خوريها ي دام با آبتميز شسته شوند
شعله افكني :
يك وسيله بسيار خوب خصوصا براي ضدعفوني كف و ديوارها و محوطي خارج از سالنهاميباشد
1- قبل از استفاده از شعله افكن كف دامداري از كود و فضولات تميز شوند
2- وسايلي كه امكان آتش گرفتن دارند و يا در اثر حرارت موجب خسارت ميگردد ازمحوطه خارج شوند
3- در استفاده از شعله افكن دامها از محوطه دور نگه داشته شوند
4- در و پنجره ها باز تا جريان هوا داشته و گاز توليد شده خارج شود
5- در دامداريهايي كه از چوب و تخته و يا وسايل ديگر آتش گير استفادهشده ازشعله افكني استفاده نگردد .
6- فرد عامل حفاظت ايمني داشته باشد .
در دامداريها به هيچ وجه مواد سوختني به كف و ديوارها ريخته و آتش نزنيد چون
1- امكان آتش سوزي بسيار زياد است
2- به آن صورت ضدعفوني انجام نميگيرد
3- امكان باقي ماندن مواد در كف و ديوار ها بوده كه موجب مسموم شدن دام ياعوارض ديگر وجود دارد .
اصول پيشگري :
پيشگيري به معناي ساده جلوگيري از بوجود آمدن بيماري قبل وقوع آن است
در مفهوم متداول پيشگري شامل اقداماتي است كه از آنها براي بوجود نيامدنبيماري و يا قطع ويا آهسته كردن سير بيمار استفاده ميشود .
نكته مهم در كنترل و پيشگيري بيماري درك نحوه پراكندگيبيماري است كه بايد بدانيم : 1- دامداريها متراكم و نيمه متراكم در چه منطقي واقعشده است 2- ميزان شيوع و نوع بيماري حاضر در مناطق 3- راههاي انتقال
پيشگيري و كنترل بيماري در دام مشتمل بر فعاليتهاي ذيل ميباشد :
1- اقدامات اختصاصي حفاظتي ( مصون سازي = واكسيناسيون )
2- كنترل تردد دام و نقل و انتقال ( قرنطينه )
3- ارتقاي بهداشت محيط ، دامداري ، عمومي
4-مراقبت بيماريهاي دامي
5-ضد عفوني
6- كشتار و امحا
مسلما واكسيناسيون ارزانترين و موثرترين راه كنترل وپيشگيري بيماريها ميباشد بكارگيري واكسيناسيون استراتژيك : اولا سطح شيوع بيماري دربعضي از منطق كشور كاهش پيدا كرده كه اين خود موجب جلوگيري از بروز هر گونه ضرر وزيان اقتصادي به دامداران و سرمايه ملي ميباشد ثانيا ريشه كني بيماري را تسريع مينمايد
ايجاد ايمني دسته جمعي دامها از مفيدترين عمليات هدايتشده در جهت مقابله با بيماريها است .
موارد مهم در واكسيناسيون :
-----------------
1- نگهداري واكسن در شرايط مناسب از توليد تا تزريق به بدن دام
2- حفظ برودت مناسب ( حفظ زنجيره سرد )
3- رعايت شرايط ستروني بهنگام تلقيح واكسن
4- رعايت دزاژ توصيه شده در واكيسناسيون
5- واكسيناسيون به موقع و در فصل مناسب
قرنطينه دام:
-----------
در بين بيماريهاي عفوني ميكروبي و ويروسي در دامها بعضيها هستند كه نه تنهاباعث تلفات بسيار سنگين و صدمات مالي فراواني مي شوند بلكه سرعت انتشار و همه گيريشديدي در زمان كوتاه به وجود مي آورند و همچنين بعضي از بيماريها اين بيماريهايدامي خطر جدي براي انسان وجامعه بوجود مي آورند
