پژوهشگران دانشگاه شاهد موفق به ساخت نانوداروي ضددرد بيماران سرطاني شدند
پژوهشگران زيست شناسي دانشگاه شاهد در دستاوردي شايان توجه به کمک روش‌هاي نوين بيوتکنولوژي، نانودارويي را با ساختار نانوالياف با فن‌آوري کاملا داخلي طراحي، ساخته و بر روي حيوانات مورد آزمايش قرار دادند كه براي کاهش درد مبتلايان به درد هاي مزمن چون درد هاي سرطاني كاربرد دارد.
دكتر مجيد حسن پور عزتي، عضو هيات علمي دانشگاه شاهد و استاد راهنماي اول اين طرح در گفت‌وگو با خبرنگار پژوهشي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) با يبان اين كه دردهاي مزمن نوعي درد طولاني مدت هستند که مي تواند حاصل از بيمارهاي مختلف چون سرطان باشد، اظهاركرد: در اين نوع از بيمارها اغلب به دليل عدم کشف علت و روش درماني مناسب و قطعي براي بيماري، مهم ترين کاري که مي توان براي چنين بيماراني انجام داد کنترل درد مزمن آنها است.
وي افزود: يکي از روش‌هاي کاهش درد در چنين بيماراني، تجويز داروهاي کنترل کننده درد مثل «نئواستيگمين» به طور مستقيم به داخل فضاي نخاعي بيمار است. به اين منظور پمپ و مخزني حاوي دارو، توسط عمل جراحي در داخل شکم بيمار قرار داده شده و دارو توسط لوله اي به کمک پمپ و به طور آهسته به داخل فضاي نخاعي بيمار تزريق مي شود تا به بي دردي نسبتا طولاني و پايدار در بيمار منجر شود.
حسن پور عزتي تصريح كرد: اين کار پر هزينه و نيازمند امکانات و تجهيزات بسيار است که استفاده از آن براي بسياري از بيماران امکان پذير نيست؛ از اين رو ساخت سيستمي که داراي ابعاد کوچکي بوده و به راحتي قابل تجويز به نخاع باشد و در عين حال زيست تخريب پذير نيز باشد و به مدت طولاني بتواند با استقرار در نخاع، دارو ضد درد را آزاد کرده و منجر به بي دردي طولاني مدتي شود، بسيار ارزشمند خواهد بود.
وي افزود: سيستم هاي رها کننده دارويي ديگري قبلا در داخل كشورما توسط دکترسيد اميد رعنايي سيادت عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي ساخته شده بود، اما در اين طرح ميزان اثر بخشي و رهايش داروي نئواستيگمين که در داخل نانو الياف تثبيت شده بوده براي اولين بار در کشور در محيط In vivo مورد بررسي قرار گرفت، كه حتي تاكنون محققان ساير كشورها نيز به اين موفقيت دست نيافته اند.
وي با بيان اين كه دانشجوي اين پايان نامه جز فارغ التحصيلان اولين دوره کارشناسي ارشد دانشگاه شاهد در اين رشته است،خاطرنشان كرد: از سال 85 براي اولين بار در دانشگاه شاهد مقطع كارشناسي ارشد رشته زيست شناسي با گرايش فيزيولوژي جانوري تاسيس شد. در اين دوره حدود 10 دانشجو جذب شدند كه امسال تمام آنها با نمره‌هاي عالي فارغ‌التحصيل شدند.
معصومه يوسفي فرد، دانش آموخته کارشناسي ارشد رشته زيست شناسي (فيزيولوژي جانوري) دانشگاه شاهد كه اين پژوهش را در قالب پايان نامه کارشناسي ارشد خود انجام داده است به خبرنگار ايسنا گفت: در اين پژوهش نانوالياف حاوي داروي نئواستيگمين طراحي و ساخته شده و اثرات بي دردي آن ها بر درد حاد و مزمن به طور آزمايشگاهي بر مدل هاي درد حاد و مزمن در موش سفيد يزرگ مورد ارزيابي قرار گرفت.
وي تصريح كرد: در اين پژوهش، ابتدا پس از بررسي راهکار مناسب ساخت چنين داروي، روش الکتروريسي براي ساخت دارو انتخاب و سپس دارو توسط اين تکنيک که دانش فني آن متعلق به دکتر رعنايي سيادت مي‌باشد در درون پليمر مورد نظر گنجانده و پس از بررسي هاي ميکروسکوپ الکتروني و تعيين الگوي رهايش دارو با استفاده از روش HPLC در محيط In vitro اثرات بي دردي زايي نانودارو ساخته شده با فرم ساده دارو و به دنبال تزريق داخل نخاعي محلول حاوي اين نانودارو و يا کاشت داخل نخاعي دارو در مدل درد حاد توسط روش(tail flick) و مدل درد مزمن توسط روش (formalin test) در موش آزمايشگاهي به مدت چندين هفته مورد ارزيابي قرار گرفت.
يوسفي فرد ادامه داد: نتايج نشان دادند که سه هفته پس از کاشت نانودارو بدون اينکه هيچ گونه مشکل حرکتي يا مشکلات حاصل از دارو بر نخاع در حيوان بروز کند، پاسخي از حيوان در مقابل اعمال محرک دردناک مشاهده نشد و اين درمان توانسته است ايجاد يک سطح بي دردي مطلوب در حيوانات مورد آزمايش کند. اين نانودارو در سازمان ثبت اختراعات و ابتکارات به ثبت رسيده است و پژوهشگران سازنده اين نانودارو در پي فرصتي براي شروع تحقيقات باليني و داروي اين نانودارو تازه ساخته شده هستند.
وي درباره جزئيات اين آزمايشات به ايسنا گفت: براي اين كه عملكرد اين دارو را بر روي بي درد كردن موش آزمايش شود، از دستگاهي براي تاباندن نور ليزر به دم حيوان استفاده شد. معمولا نور ليزر ايجاد گرما كرده و موش بايد سريع دم خود را جمع كند. از زمان تابش نور تا گرم شدن دم يك حيوان طبيعي نبايد بيشتر از يك دقيقه طول بكشد، اما اگر حيوان يك دقيقه يا بيشتر دم خود را زير نور ليزر نگه داشت يعني حيوان بي درد شده است؛ بنابراين طي اين آزمايشات كه به طور متناوب حدود سه ماه صورت گرفت، هيچ علايمي از احساس درد در حيوان پديد نيامد.
دانش آموخته دانشگاه شاهد تصريح كرد: برخي از متخصصان يك سوال مطرح مي‌كنند كه وقتي انسان يك داروي ضد درد مصرف مي‌كند توصيه به عدم انجام فعاليت‌هاي داراي تمركز مي‌شود چرا كه مصرف اين داروها خواب آلودگي ايجاد مي‌كند؛ بنابراين با توجه به علاقه موش به راه رفتن بر روي ميله گردان، حيوان مورد نظر را اين موقعيت قرار مي دهيم. موش طبيعي در فاصله سه دقيقه از روي ميله گردان به پايين نمي افتد اما اگر كوچكترين احساس خواب آلودگي، فلج يا عدم تعادل احساس كند از روي ميله مي افتد. از اين رو پس از انجام اين آزمايش هيچ علائمي از اين نوع در اين موش مشاهده نشد.
وي با بيان اين كه نوعي هوش مصنوعي در اين نانودارو وجود دارد، ادامه داد: اين هوشمندي به اين شكل است كه چون دارو با پوشش تركيب شده، يكديگر را نگه مي دارند به طوري كه اگر غلظت دارو در محيط بالا برود، دارو آزاد نمي‌شود، بنابراين پوشش هم تخريب نخواهد شد.
يوسفي فرد با بيان اين كه بيش از 20 نوع دارو براي تسكين درد بيماران سرطاني وجود دارد كه انتخاب دارو و نوع پليمر دراين طرح يك تكنيك و مهارت محسوب مي‌شود، ادامه داد: برخي از بيماران سرطاني در موارد بسيار حاد و لاعلاج اميد به زندگي بيش از يك سال ندارند كه در اين مدت بيمار نيازمند فعاليت‌هاي بسياري است كه درد حاصل از سرطان توانايي اين فعاليت ها را به فرد نمي‌دهد و از سوي ديگر پزشكان براي برخي از بيماري‌هاي لاعلاج به اين نتيجه رسيده اند كه اگر درد را ساكت كنند، بدن فرصت پيدا مي‌كند كه خود، علاجي براي اين بيماري پيدا كند.
يوسفي فرد در پايان ابراز اميدواري كرد كه با ادامه پژوهش ها در اين زمينه بتوان اين نانودارو را به صورت مستقيم در مورد انسان مورد آزمايش و بررسي قرار داد.
گفتني است، اين پژوهش با راهنمايي دکترمجيد حسن پورعزتي، عضو هيات علمي دانشگاه شاهد و دکتر سيد اميد رعنائي سيادت، عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي انجام شده و با همکاري گروه پژوهشي ايده هاي نو که اکنون در آزمايشگاه مهندسي نانوبيوتکنولوژي دانشگاه شهيد بهشتي مستقر مي باشند، صورت گرفته است.
