-
بیماریهای پنبه
ورتیسلیومی(پژمردگی آوندی) پنبه Cotton Verticillium wilt
http://pnu-club.com/imported/2009/10/1648.jpg
این بیماری یکی از بیماریهای پنبه در مناطق پنبه خیز ایران است. دو گونه ورتیسیلیوم به نامهای Verticilium dahliae و V.albo-atrum عامل این بیماری می باشند. که هر دو گونه در ایران وجود دارند ولی گونه غالب V.dahliae می باشد.
گونه (G.barbadense) (پنبه مصری) نسبت به ورتیسلیوم مقاوم است. دامنه میزبانی ورتیسلیوم وسیع بوده و حدود 160 گونه از 40 خانواده را دربر می گیرد.
هر دو گونه دارای کنیدیوفورهای منشعب فراهم (Verticillate branching) می باشند.گونه (V.dahliae) دارای میکرواسکلروتهای سیاهرنگ بوده که اندام مقاوم قارچ محسوب می شوند ولی گونه دیگردارای ریسه های ضخیم و سیاهرنگی می باشد که به آنها ریسه سیاه می گویند و اندام مقاوم قارچ است.
با قرار گرفتن ریشه گیاه در مجاورت میکرواسکلروتهای موجود در خاک،این میکرواسکلروتها جوانه زده و از طریق تارهای کشنده وارد آوندهای چوبی شده و در آنجا کنیدیوفور و کنیدی تشکیل میدهند.از طریق آوند چوبی،کنیدیومها به سرعت حرکت کرده و به نقاط بالای گیاه میرسند.
علایم در گیاه متنوع است. کمی زردی و پژمردگی دیده میشود که رفته رفته برگها خشک میشوند. روی پهنک برگ قسمتهایی کلروزه و سپس نکروزه می شوند که V شکل است. اگر ساقه را قطع کنیم آون& #1583;ها قهوهای دیده می شوند. هنگامی که گیاه پیر می شود ورتیسلیوم از آوند خارج شده و به قسمتهای دیگر گیاه میرسد علایم 1 تا 1.5 ماه بعد از کشت دیده میشوند.شدت علایم به حساسیت گیاه میزبان، میزان تراکم قارچ در خاک و استرین قارچ بستگی دارد. V.dahliae دو استرین مهم دارد:
1- استرین معمولی( ss-4)
2- استرین برگ ریز (T-9).
در استرین معمولی قارچ قسمتهای وسط برگ را خشک کرده ولی برگها بر روی گیاه باقی می مانند و حرکت قارچ در برگها به شکل Vمیباشد. ولی استرین برگ ریز هنگامی که هنوز برگ سبز است باعث خم شدن دمبرگها (epinasty) میشود،اگر به چنین برگی دست بزنیم یا در اثر هر لرزش دیگری، به راحتی از شاخه جدا می شود. بعد از مدتی گیاه کاملاً لخت شده و برگهای کوچک جدیدی تولید می کند. سویه برگ ریز گرمادوست تراست.
استرین برگ ریز حتی باعث ریزش غوزه ها نیز می شود. در این استرین گسترش قارچ تا نوک گیاه ادامه می یابد ولی در استرین معمولی تا اواسط گیاه گسترش می یابد.گیاه مقاوم به استرین معمولی نسبت به استرین برگ ریز هم تا حدودی مقاوم است. برگ ریزی در نتیجه ایجاد لایه جداشونده در محل اتصال برگ به دلیل تولید اتیلن یا آبسزیک اسید صورت می گیرد.
کنترل بیماری:
1- استفاده ازارقام مقاوم یا محتمل.
2- تناوب با گیاهان غیر میزبان بخصوص برنج ،یونجه و آیش.
3- حذف بقایای گیاهی آلوده.
4- آفتابدهیSoil solarization
5- تنظیم میزان آبیاری وکود دهی.کود پتاس مقاومت گیاه را بالا می برد. نوع کود ازته هم مهم است. ازت باید به صورت اوره یا آمونیوم به خاک داده شود نه به صورت خود نیترات که این را در مسئله PH دور ریشه توجیه میکنند
-
پژمردگی آوندی فوزاریومی(زردی فوزاریومی) Cotton Fusarium wilt
این بیماری توسط Fusarium oxysporum f.sp.Vasinfectum که اختصاصی پنبه است ایجاد می شود ولی اهمیت آن در ایران به اندازه ورتیسلیوم نیست.در خاکهای اسیدی و شنی یا آلودگی نماتد ریشه گرهی بیماری زیادتر است.
علائم بیماری از موقع کاشت تا موقع برداشت دیده میشود ومیزان آن بستگی به میزان آلودگی خاک دارد.علائم به صورت پژمردگی در گیاه دیده میشود و آوندها نیز قهوه ای میشوند و حتی برگریزی نیز پدید می آید. منتهی تفاوتهایی نیز با ورتیسلیوم دارد.از جمله اینکه در اینجا بیشتر زردی دیده میشود و گیاهان آلوده کمی کوتاه می مانند.در فوزاریوم رنگ قهوهای آوندها خیلی تند و سیر می باشد و تغییر رنگ فقط در ناحیه آوندها دیده میشود ولی در ورتسلیوم تغییر رنگ در ناحیه مغز ساقه هم دیده میشود.
فوزاریوم یک قارچ ناقص است و تولید ماکرو کنیدی و میکروکنیدی میکند و نیز اسپورهای مقاومی به نام کلامیدوسپور تولید می نماید. فرم تخصص یافته ای که به پنبه می زند دارای پنج نژاد می باشد که از نظر دامنه میزبانی (ارقام پنبه ای که آلوده میکند) تفاوت دارند. بقایای قارچ به صورت کلامیدوسپور است که پس از جوانه زدن و ورود به ریشه وارد آوندها شده و تولید میکروکنیدیوم می کند. براثرسمی که قارچ ترشح میکند پارانشیم آوندی به داخل آوندهاهجوم آورده و جلوی انتشار قارچ را با ایجاد تایلوز می گیرد. زردی گیاه به علت توکسین وتیلوز می باشد. وقتی که آوندها کاملاً نابود شدند قارچ از آوند وارد بافت های دیگر شده در آنها کلامیدوسپور تولید میکنندکه این کلامیدوسپورها همراه با بافت مرده گیاه وارد خاک میشوند.
کنترل بیماری :
1- استفاده از ارقام مقاوم (ارقام ساحل و ورامین).
2- تناوب 3ساله با غلات ویونجه.
3- کنترل نماتد خصوصاً درخاک های سبک زیرا نماتد مقاومت گیاه را می شکند.
4- استفاده از کودهای ازته وپتاسه
این قارچ گرما دوست است (بهینه دما 28 درجه سانتی گراد) و در نتیجه در خیلی از مناطق جنوبی ایران می تواند مشکل ساز شود
-
پوسیدگی های غوزه(boll rot) و تار پنبه cotton boll rot
حدود 170 گونه قارچ تاکنون از روی غوزه های پنبه گزارش شده است که چند گونه مهم در اینجا توضیح داده میشود :
1- جنس Aspergillus :
دو گونه آسپرژیلوس (پوسیدگی زرد ) A.flavus و(پوسیدگی سیاه) A.niger در روی الیاف پنبه ایجاد پوسیدگی می کنند که گونه اول خیلی خطرناک تر است چون علاوه بر پوسیدگی، در بذرهای آلوده تولید آفلاتوکسین می نماید که در روغن ایجاد اشکال مینماید. این قارچ تولید پوسیدگی زرد کرده و باعث سستی الیاف می شود. این قارچ ها در جاهایی که در هنگام باز شدن غوزه بارندگی داریم خیلی خطرناک هستند و سبب ایجاد پوسیدگی زیاد در الیاف می شوند. ضمناً بذرهایی که الیافشان آلوده شده باشد برای کاشتن مناسب نیستند چون قدرت جوانه زنی آنها کاهش می یابد.اگر رطوبت پایین باشد این بیماریها دیده نمی شوند. بهینه دمای رشد این قارچ 35-25 درجه سانتی گراد است.
گونه دوم پوسیدگی سیاه ایجاد میکند و الیاف پوسیده میشوند. این قارچها هوا زاد بوده و به راحتی با باد پخش میشوند.
2- پوسیدگی خاکستری Nigrospora oryzae :
این قارچ یک قارچ ناقص است و پوسیدگی خاکستری رنگی روی الیاف ایجاد می کند و سبب سستی و پوسیدگی الیاف میشود. ناقل این قارچ کنه است و ظاهراً زندگی این دو بهم بستگی دارد،بطوریکه اگر کنه نباشد آلودگی کم است و یا اصلاً وجود ندارد. آلودگی با کنه 30-20 برابرمیشود. این کنه ها قارچ خوار بوده و در واقع نوعی زندگی همزیستی دارند. زمانیکه غوزه ها در حال باز شدن هستند اسپور قارچ توسط کنه به داخل غوزه ها حمل میشود. این قارچ اسپورهای بزرگ سیاهرنگی تولید میکند.
3- پوسیدگی نرم Nematospara SPP. :
این قارچ آسکومیست است و با سن منتقل شده و باعث آبی یا آب لمبو شدن غوزه ها میشود و ممکن است با باکتری اشتباه گرفته شود. اگر ناقل کنترل شود این بیماری هم کنترل می شود. سن ناقل از جنس Dysdercus میباشد.
کنترل بیماریهای پوسیدگی غوزه پنبه :
برای مبارزه با بیماریهای پوسیدگی غوزه کار زیادی نمی توان انجام داد. بارندگی و رطوبت سبب افزایش آنها می شود. اگر رطوبت نباشد و شرایط خشک باشد بیماری هم نیست. بایستی گیاهان را فاصله دار کاشت که رطوبت در بین آنها بالا نرود.
در دادن کود ازته بایستی دقت کرد زیرا سبب افزایش رشد رویشی و افزایش رطوبت می شود. در بعضی مناطق در اواخر فصل هورمونی روی گیاه میریزند که سبب برگ ریزی میشود و در نتیجه، هم برداشت آسانتر است و هم رطوبت کاهش می یابد. دفع علفهای هرز هم مهم است زیرا وجود آنها باعث تجمع رطوبت و شدت آلودگی میشود
-
بیماری باکتریایی لکه زاویه ای پنبه Cotton Bacterial angular leaf spot
(پاسوزک پنبه =ساق سیاه پنبه)
این بیماری در نقاط پنبه خیز مرطوب دنیا خیلی مهم است ولی در شمال ایران گزارش نشده است و برعکس درقسمتهای کویری (ا صفهان و یزد) دیده شده است. در این مناطق نوع پاسوزک دیده شده که علایم روی قسمتهای پایین گیاه است. علایم این باکتری در قسمتهای هوایی بصورت لکه زاویه ای روی برگ دیده میشود که ابتدا حالت آبسوخته داشته و بعداً نکروزه میشود. روی غوزه نیز لکه های بیضی یا گرد تشکیل میشود که حالت آبسوخته داشته و در نتیجه بذر آلوده میشود. در مناطقی هم ممکن است عامل بیماری روی شاخه ها رفته ولکه های سیاه کشیده تولید می کند که به آن ساق سیاه یا پاسوزک (Blak arm) می گویند. پاسوزک ممکن است با قارچ اشتباه شود چون سبب سیاه شدن و باریک شدن قسمت پایین پنبه شده و بوته را از پا درمی آورد. گاهی روی قسمتهای آلوده صمغ سفیدرنگ ترشح میشود که در واقع خود باکتری (ooze) میباشد.
جداسازی باکتری خیلی آسان است و روی محیط کشتهای معمولی مانند PDA وNA به راحتی جدا میشود. برای این کار بافت را خیس کرده روی محیط کشت می کشند که بعد از یک روز کلنی های ریز زرد رنگ با سطح محدب و حاشیه صاف در روی آنها دیده میشود که رشد خفیف دارد. برای شناسایی دقیق باکتری بایستی نقشهای بیوشیمیایی انجام گیرد.
باکتری عامل بیماری Xanthomonas campestris p.v. malvacearum نام دارد که مخصوص پنبه می باشد و دارای نژادهای فیزیولوژیکی زیادی است. حرارت مساعد برای باکتری 30-25 درجه سانتی گراد میباشد. این باکتری در بقایای گیاهی آلوده یا روی بذرهای آلوده باقی میماند و احتمال دارد که در طبیعت میزبان های وحشی دیگری هم داشته باشد. اگر بذر آلوده باشد باکتری در روی برگهای اولیه گیاهچه آلودگی را آغازمی کند و اگر شرایط از نظر دما و رطوبت مساعد باشد به قسمتهای هوایی گیاه نیز سرایت میکند ولی اگر در مناطق کویری و بی باران باشد باکتری فقط قسمتهای پایین گیاه را آلوده می کند. شرایط مساعد بیماری رطوبت بالا(85%) و حرارت بالا (35-30 درجه سانتی گراد) است. بارندگی و آبیاری بارانی نقش عمده ای در گسترش بیماری دارند و باکتری از گیاهی به گیاه دیگر فقط با ترشحات باران پخش میشود ولی حشرات هم ممکن است در گسترش آلودگی و به خصوص در آلودگی غوزه ها نقش داشته باشند.
کنترل بیماری :
1- استفاده از ارقام مقاوم و اصلاح شده.
2- اصلاح سیستم آبیاری(کاهش رطوبت مزرعه).
3- بهداشت زراعی.
4- تناوب دو ساله با گیاهان غیرمیزبان.
5- کشت خطی.
6-استفاده از بذر سالم و بدون کرک
-
بیماریهای ویروسی پنبه cotton virus diseases
بیماریهای مهم ویروسی و شبه ویروسی پنبه عبارتند از : پیچیدگی برگ پنبه (Leaf curl) چروکیدگی برگ(Leaf crumple) بیماری آبی( Blue disease) رگبرگ روشنی (Vein clearing) موزائیک( Mosaic) فیلودی ((Phyllody
