دلایل روی دادن جنگ جهانی اول

دید کلی

اوضاع و شرایط کشمکشهای ملی و اقتصادی باعث شیوع بدگمانی ، بی‌اطمینانی و ناامنی در میان ملل اروپا در خلال سالهای پیش از 1914 گردید. جستجو و تلاش برای امنیت به شکل «پیمانهای سری » میان مللی که خود را در خطر تجاوز دشمن مشترک می‌دیدند در آمد. قدرتهای بزرگ جهان بر رقابت با یکدیگر در دو جبهه صفحه ارایی نمودند و نتیجه آن جنگی شد که آغاز تحول تاریخ جدید و به عبارت دیگر ، نخستین مرحله انحطاط اروپا گردید. قاره‌ای که در چهار قرن گذشته بر دیگر قاره‌های جهان پیروز گشته و آنها را صنعتی کرده بود.
اتحاد مثلث

بدنبال سه جنگی که برای وحدت آلمان روی داد، «بیسمارک» طرح پیچیده‌ایی برای بستن پیمانها به منظور نگهداری و بر قراری استیلای آلمان بر صحنه اروپا وضع کرد. بدنبال کنفرانسهای سه امپراطور (1872ـ1878) یعنی «ویلیام اول امپراطور آلمان و فرانسیس ژوزف امپراطور اتریش. هنگری و الکساندر دوم امپرتطور روسیه» اتحادیه سه جانبه سه امپراطور (1881ـ 1887) صورت گرفت. در 1879 بیسمارک پیمان دو جانبه‌ای را با امپراطور اتریش «هنگری» بر علیه روسیه منعقد کردند که بر اساس آن اگر یکی از طرفین مورد هجوم روس قرار گرفت دیگری کمک رسانی می‌نمود. در سال 1882 بیسمارک پیمان دو جانبه را بصورت اتحادیه سه جانبه‌ای که ایتالیا هم در آن شرکت داشت در آورد که بر اساس آن اگر یکی از کشورهای ایتالیا یا المان مورد هجوم فرانسه قرار گرفت دیگران به کمک آن دولت بشتابند و در سال 1887 بیسمارک پنهان از دولت اتریش ـ هنگری پیمان بیمه انکایی را با روسیه منعقد کرد و سلطه روسیه در پادگان شرقی را به رسمیت شناخت

ائتلاف مثلث

ائتلاف مثلث بمنظور خنثی کردن استیلای آلمان بر اروپا تشکیل یافت قدرتهای اروپایی خارج از روش بیسمارک ، اختلافات خود را کنار گذاشتند و بمنظور ایجاد توازنی در مقابل پیمانهای بیسمارک به یکدیگر پیوستند بدینگونه روسیه که از سیاستهای ضد روسی آلمان نگران بود پیمان دو جانبه‌ای با فرانسه (1894) منعقد کرد که بد اساس آن اگر فرانسه از طرف ایتالیا یا آلمان مورد حمله قرار می‌گرفت روسیه به یاری فرانسه می‌شتافت و اگر روسیه از طرف آلمان یا اتریش ـ هنگری مورد حمله قرار می‌گرفت فرانسه به یاری روسیه می‌شتافت. در سال 1907 انگلستان و فرانسه پیمانهایی منعقد کردند که قرار داد دو جانبه ایشان را بصورت سه جانبه در آورد و منظور آن بود که اگر جنگی میان آنها و اتحاد مثلث صورت گیرد بیاری هم بشتابند و این پیمان مبنای ائتلاف مثلث شد.
علل اساسی

در این دوره ملل جهان نه تنها هر کدام از دیگری بیمناک بودند، بلکه حتی انتظار بروز جنگ را داشتند و یک نیروی بین المللی که برای حل اختلاف قدرت کافی داشته باشند وجود نداشت. در جهانی که بر اثر اصطکاک منافع امپراطوریها و کشمکشهای بین المللی بر سر بازار فروش مواد خام و مستعمرات بخطر افتاده بود بستن پیمانهای سری امری عادی گشته بود در ضمن ظهور نیروی پرقدرت ناسیونالیسم و بسیاری از دعاوی بین المللی مانند دعاوی ایتالیا نسبت به مستعراتی در اتریش و ادعای دولت صربستان راجع به بوسنی و هرزه گوین و رقابت روسیه و اتریش ـ هنگریبر سر بالکان از آن جمله بودند.

وجدانهای سیاسی (1905ـ1913)

وخیمترین بحرانها در «مراکش» و «بالکان» پیش آمده بود. ویلیام دوم در حالیکه به سلطه فرانسه در مراکش اعتراض داشت در سال 1905 طنبه فرود آمد و سلطان مراکش را چون پادشاهی مستقل شناخت اما در کنفرانس سال 1906 «الجزیره» توافق نظر حاصل شد که باید در مراکش سیاست آشکاری زیر نظر دولت فرانسه برقرار باشد در سال 1911 دولت آلمان بار دیگر به سلطه فرانسه در مراکش بشدت اعتراز کرد و نیز بر اثر پیدایش بهرانها در بالکان در سالهای 1908، 1912 و 1913 وضع بهرانی گذشته شدت یافت.

در سال 1908 دولت اتریش ـ هنگری با وجود مخالفت روسیه الحاق بوسنی و هرزه گوین را اعلام داشت. در دوم اکتبر سال 1911 ایتالیا ایالت طرابلس ترکیه را اشغال نمود و در جنگهای بالکان در سالهای 1912 و 1913 دولتهای صربستان و مونتگرو و بلغارستان و یونان با هم بر ضد ترکیه وارد جنگ شدند و سپس بر سر غنیمتهای جنگی با یکدیگر به جنگ پرداختند.
علل مستقیم

در 28 ژوئن سال 1914«آرشیدوک فرانسیس فردیناند» ولیعهد اتریش ـ مجارستان در شهر «سارایوو» بدست مرد جوانی از مردم بوسنی بدستور « اتحاد صربستان» یا «انجمن مرگ» که سازمانی بود تروریستی و اوضاع را اشفته می‌ساخت، کشته شد و دولت اتریش ـ هنگری مجال یافت تا بار دیگر وزیر خارجه‌اش «کنت برشتولد» را مامور کند تا ادعای سلطه خویش را بر سرزمین بالکان اظهار دارد. و در 13 ژوئیه سال 1924 اتمام حجتی به دولت صربستان داد و خاطر نشان ساخت که صربستان در امور قضایی و پلیسی خود تسلیم نظر دولت اطریش باشد.

ویلیام دوم قبلاً متعهد شده بود که از دولت اطریش درباره دعاویش هر چه باشد حمایت خواهد نمود. دولت صربستان ظرف 48 ساعت که بوی فرصت داده شده بود پاسخ مسالمت آمیزی مشتمل بر پذیرش بیشتر پیشنهادها ، بجز پیشنهاد همکاری مامورین اطریشی در جلوگیری از تبلیغات ضد اطریشی تسلیم کرد و پیشنهاد کرد که تمام قضیه بدادگاه بین المللی لاهه ارجاع شود اما همزمان خود به حالت آماده باش در آمد ولی با رد آن از طرف اطریش ـ هنگری و حمله آن به صربستان در 23 ژوئیه 1914 جنگ اول رسماً شروع شد.
منابع

جهان در قرن بیستم ، لوئیس اشنایدر