-
شیمی - استون
استون یک ماده شیمیایی و یکی از لکه‌برها است.
استون اولین و مهم‌ترین عضو گروهی است که کتون نام دارند. این ماده مایعی سمی، روان، بی‌رنگ با بویی نسبتاً خوب شبیه بوی میوه است. بدلیل قطبیت بالا حلال خوبی برای اکثر ترکیبات آلی بشمار می‌رود. استون بخوبی درآب، اتانول و اتر حل می‌شود. معمولاً به‌عنوان حلال و پاک کننده لاک ناخن استفاده می‌شود. استون به اندازه کم در خون و ادرار یافت می‌شود اما مقدار آن در موقع گرسنگی و همچنین در بیماری دیابت با کمبود شدید اکسیژن در خون و ادرار افزایش می‌یابد. بوی میوه‌ای هوای بازدم افراد دیابتی ناشی از استون است که در بسیاری اوقات این بو در نفس یک فرد نشانه ابتلا به دیابت است.
منبع تهیه استون
استون بطور طبیعی در گیاهان، درختان، گازهای آتشفشانی و از تجریه چربیهای بدن تولید می‌شود. (در متابولیسم ناقص چربیها مقدار زیادی از سه ترکیب استو استیک اسید و بتاهیدروکسی بوتریک و استون در خون و ادرار دیده می‌شود که نشانه ابتلا به دیابت است.) استون در دود حاصل از اگزوز خودروها و دود سیگار وجود دارد. فرایندهای صنعتی در مقایسه با فرایندهای طبیعی استون بیشتری را وارد محیط زیست می‌کنند. استون در میان فراورده‌های تولید شده از تخمیر چوب و گلوکز یافت می‌شود و مقادیری از آن در الکل چوب خام (تقطیر نشده) وجود دارد که بعد از تقطیر الکل چوب مقادیر زیادی استون از باقیمانده تبخیر بازیافت می‌شود.
واکنش‌ها
استون دراثر واکنش با فنیل هیدرازین تولید هیدرازون می‌کند. با هیدروکسیل آمین وارد واکنش شده و ترکیبی به نام اکسیم تولید می‌کند. در اثر احیاء به ایزوپروپیل الکل تبدیل می‌شود. در اثر اکسیداسیون با اسیدکرومیک دی اکسیدکربن و اسید استیک آزاد می‌کند. در اثر واکنش با آمونیاک دی و تری استون آمین تولید می‌کند. بطور مستقیم با اسیدهیدروسیانیک ترکیب شده و نیتریل ایجاد می‌کند. استون در اثر واکنش با واکنشگرهای مختلف مانند آهک، پتاس، اسیدکلریدریک فراورده‌هایی با چگالی بالا ایجاد می‌کند. در اثر واکنش با ید در حضور باز فراورده یدوفرم تولید می‌کند.
کاربرد
استون به‌عنوان حلال بسیاری از ترکیبات آلی استفاده می‌شود. در تولید پلاستیک، الیاف مصنوعی، دارو و سایر ترکیبات شیمیایی کاربرد دارد. همچنین در تولید صنعتی رنگهای نیلی هم مصرف می‌شود.
نکات ایمنی
استون مایعی سمی است. نوشیدن حجم بالایی از آن سبب بیهوشی و آسیب به مخاط دهانی می‌شود. در اثر تماس با پوست باعث سوزش، تحریک پوست و صدمه زدن به آن می‌شود. بررسیهای انجام شده روی حیوانات آزمایشگاهی نشان میدهد که تنفس استون و قرار گرفتن در معرض آن بمدت طولانی باعث آسیبهای کلیوی، کبدی و صدمه به دستگاه عصبی، نقصهای مادرزادی و پائین آمدن قدرت باروری در جنس نر می‌شود. البته هنوز مشخص نیست که آیا استون همین تأثیرات را روی انسان هم دارد یا نه. نکته جالب توجه این است که غلظتهای میلی‌مولار استون در حیوانات آزمایشگاهی دچار به صرع، اثرهای ضدتشنجی نشان میدهد.
نویسندگان : محمد حسین چیت ساز و الناز سیاح ملی
برگرفته از :
كد - لینک:
وبسايت دانشجویان شیمی دانشگاه آذربایجان
:104:
گردآونده:طه-Borna66
