سالروز تقسيم ايران ميان انگلستان و روسيه، شرم آورترين رويداد استعماري قرن 20
سالروز تقسيم ايران ميان انگلستان و روسيه، شرم آورترين رويداد استعماري قرن 20
31 آگوست 1907 ميلادي (102 سال پیش، نهم شهریور 1286) قرارداد تقسيم كشور مستقل و باستاني ايران باگذشته تابناكش و 13 قرن يك ابر قدرت، به دو منطقه نفوذ انگلستان و روسيه ميان اين دو قدرت اروپايي در شهر سن پترزبورگ پايتخت آن زمان روسيه امضاء شد. دولت فرانسه براي رسيدن آن دو دولت به اين توافق ماهها تلاش و واسطه گري كرده بود. هدف فرانسه، حل اختلافات روسيه و انگلستان بر سر ايران، افغانستان و تبت بود كه بدون رفع آن تشكيل يك اتحاديه نظامي اين سه كشور به نام «تفاهم سه گانه» در برابر اتحاديه آلمان، اتريش و ايتاليا امكان پذير نبود. فرانسه از تنها ماندن در برابر آلمان وحشت كرده بود.
«ادوارد گري» وزير امور خارجه وقت انگلستان از حزب ليبرال همين نقشه را در سر داشت ولي از آنجا كه مردي مرموز بود منتظر شده بود كه فرانسه دست به ميانجيگري بزند تا انگلستان امتياز قابل ملاحظه اي به روسيه ندهد. اختلافهاي كشورهاي اروپايي نتيجه رقابتهاي استعماري آنها بود كه بالاخره به جنگ جهاني اول منجر شد. مورخان از موافقتنامه سن پترزبورگ به نام يك بي شرمي تمام عيار قدرتهاي اروپايي در قرن 20 ياد كرده اند.
طبق موافقتنامه سن پترزبورگ كه «ستولي پين» نخست وزير وقت روسيه هم از قبل
خواهان امضاي آن بود، علاوه بر تقسيم ايران؛ افغانستان در دايره نفوذ انگلستان قرار گرفت تا مطمئن باشد كه هندوستان (همه شبه قاره) را از دستش خارج نخواهند ساخت و تبت نيز به چين داده شد كه خود عملا تحت سلطه قدرتهاي اروپايي، ژاپن و آمريكا بود و فقط اسماً استقلال داشت. در آن زمان در ايران، شاه (محمدعلي شاه قاجار ) به روسيه، و مجلس كه از عمر آن يك سال بيشتر نمي گذشت به انگلستان نزديك بود.
با وجود اين، مجلس پس از دريافت نسخه اي از موافقتنامه دو دولت، آن را فوراً رد كرد و علي اصغرخان اتابك نخست وزير وقت هنگام خروج از مجلس (میدان بهارستان) ترور شد. انگلستان بدون اعتناء به تصميم مجلس، در منطقه نفوذ خود به مركزيت كرمان، به دست ژنرال پرسي سايكس كه «برای ما ایرانیان» تاریخ هم نوشته است!! يك واحد نظامي به نام «اس. پي. آر» ايجاد كرد و روسيه نيز در منطقه نفوذ خويش واحد قزاق به وجود آورد و به دولت مركزي اخطار كرد كه «مورگان شوستر» آمريكايي خزانه كل ايران را كه به توصيه رئيس جمهوري وقت آمريكا براي اصلاح ماليه ايران اعزام شده بود بر كنار كند.
http://pnu-club.com/imported/2009/09/507.jpg
ادوارد گري وزيرامورخارجه وقت انگلستان
ادوارد گري وزيرامورخارجه وقت انگلستان
اوضاع بر همين منوال بود تا اين كه در 1917 در روسيه انقلاب شد و «تفاهم مثلث» از
ميان رفت و انگلستان از اين فرصت استفاده كرد و در صدد برآمد كه ايران را تماما تحت الحمايه خود قراردهد. لنين كه متوجه دسيسه انگلستان شده بود همه دعاوي روسيه نسبت به ايران از جمله موافقتنامه سال 1907 سن پترزبورگ را لغو كرد و استقلال، تماميت و حاکمیت ملی ايران را به رسميت شناخت.
انگلستان كه قبلا انحصارا امتياز نفت ايران را به دست آورده و بسياري از رجال را مطيع و گوش به فرمان خودساخته و در دست داشت از تصميم خود دست نكشيد. وثوق الدوله نخست وزير وقت و دو تن از وزيرانش كه براي قبول تحت الحمايگي انگلستان رشوه نقدي كلاني گرفته بودند با اين امر كه به قرار داد 1919 معروف است موافقت كردند.
در دهم ژانويه سال 1920 ايران به عضويت جامعه ملل پذيرفته شد و چون انگلستان، ديگر راهي جز پذيرفتن حاكميت ايران نداشت، براي ادامه سلطه خود به طريق ديگر متوسل شد و سرتيپ رضاخان پهلوی را كه دست پرورده افسران روس بود و پس از خروج قزاقخانه ها از دست روسها به فرماندهي تيپ قزاق منصوب شده بود تشويق و حمايت كرد تا دست به كودتا بزند و اين عمل 20 فوريه 1921 صورت گرفت.
دولت انگلستان به اين هم قانع نشد و براي اين كه در برابر گامهاي بعدي لنين غافلگير نشود ايران، تركيه و افغانستان را به در پيش گرفتن روشهاي ناسيوناليستي (در برابر روش انترناسيوناليستي مسكو) و ايجاد دوستي و برنامه هاي ديد و بازديد ميان خود تشويق كرد كه مسكو هم بيكار نماند و با افغانستان قرارداد عدم تجاوز و بي طرفي امضا كرد. انگلستان براي تثبيت و توسعه امتياز نفت، دولت رضا شاه را وادار به امضاي قرارداد 28 مه 1933 كرد كه بعدا ملت ايران به رهبري دكتر مصدق آن را لغو و صنعت نفت خود را ملي كرد كه پس از براندازي 28 مرداد دوباره نفت ايران عملا در اختيار خارجي قرار گرفت و ....
