رد پای زرتشتیان در چین ...
تاریخ زرتشتیان ایران از تاریخ مردم این سرزمین اهورایی جدا نیست. شوربختانه این تاریخ نیز ـ به مانند تاریخ اجتماعی مردم ایران ـ گوشه‌های تاریک بسیار دارد.
روزهای یکشنبه هر هفته با شما به دیدار چگونگی زندگی زرتشتیان در روزگاران پیشین می‌رویم، تا درس‌هایی از آن بیاموزیم.
دو کشور ایران و چین از روزگار سلسله « هان »، در چین و سلسله «اشکانی» در ایران با هم ارتباط داشتند.
جاده ابریشم شاهراه پیوند خاور و باختر، به زبانی، راهی بوده است بین ایران و چین.
در شاهنامه آمده: ز دریای چین تا به کرمان رسید / همه روی کشور سپه گسترید.
پس از یورش تازیان به ایران بسیاری از شاهزادگان ایرانی از این راه به چین رفتند تا از امپراتورهای چینی برای بازپس گیری سرزمین از دست رفته یاری بگیرند.
موبد اردشیر آذرگشسب در کتاب «مراسم مذهبی زرتشتیان»(چاپ 1353خ.) چنین می نویسد:
چند سال پیش در شهر «سیان» سرچشمه جاده نامی ابریشم سنگ گوری کشف شد. این سنگ گور که نوشته آن به خط و زبان پهلوی است و از نگاه باستان شناسی اهمیت بی اندازه ای دارد، سنگ گور آرامگاه یک شاهزاده خانم ایرانی است که پدرش دارای مقام والایی در ارتش چین بوده است. نوشته این اثر باستانی که توسط پروفسور جی گیواتیو استاد ژاپنی ترجمه شده است و مورد توجه وی قرار گرفت چنین است: «این گور نوشین روان شاهزاده خانم «ماسیش» دختر نوشین روان سردار «سیزین» از خاندان ایرانی «سورن» است که به سال 250 و سال 260 خاندان تئانگ( یک نوع گاهشماری چینی که بر مبنای خاندان ها بوده است) در ماه سپندارمز و روز سپندارمز در 26 سالگی در گذشت. جایگاه او با اورمزد و امشاسپندان در گروسمان جهان برین باد.»
این کتیبه در سال ۱۹۵۵م. به خط پهلوی و به زبان فارسی میانه در باختر شهر «شیان»(سیان) چین پیدا شد.
دهکده پارسیان در چین
شهر « یانگ‌جو » در روزگار باستان یک شهر نامدار تاریخی و بین‌المللی در چین به شمار می‌رفت و شمار پارسیانی که از راه دریا یا جاده ابریشم به آنجا می رفتند بسیار بود. در خاور « یانگ جو » دهکده‌ای به نام « بوسی جوان » ( دهکده پارسیان ) وجود دارد که پیشینه آن دستکم به ششصد سال پیش باز می‌گردد. رودخانه « بوسی » (پارسی) نیز از میانه این دهکده می گذرد.
اکنون در ورودی دهکده، کتیبه ای جای دارد که بر روی آن به زبان چینی « بوسی جوان » و « دهکده پارسیان » به زبان فارسی کنده شده است.
در سال ۱۹۹۴ میلادی دولت محلی بنا به درخواست مردم، کوشک یادبودی به سبک ایرانی بنا کرد. بر روی سنگنبشته ای که در این کوشک بادبود جای گرفته، تاریخچه دهکده پارسیان آمده است که برگردان آن چنین است:
دهکده پارسیان در گذشته‌های دور « جوشوگاه » نام داشت. از دوران دودمان « تانگ » بازرگانان ایرانی در این‌جا رفت و آمد داشته‌اند و از احترام و گرامیداشت مردم برخوردار بودند و با مردم این‌جا در صلح و آرامش به سر می‌بردند. سالی سیلاب‌خیز که راهزنان فراوان گشته بودند، بازرگانی پارسی (ایرانی) مردم را در راندن راهزنان رهبری کرد و جان و مال مردم را نجات داد.
اما در این راه جان خود را فدا کرد. دشمن پیکر قهرمان را به رودخانه افکند و رود، پیکر خونین قهرمان را به کام خود کشید. آب خون‌آلود نشانه فداکاری و دلیری قهرمان گشت. مردم پیکر او را در کنار دهکده به خاک سپردند و « جوشوگاه » را « دهکده پارسیان » نام نهادند و از آن زمان به یاد قهرمان بزرگ، هر سال مراسم « پرسه » برگزار نمودند. سرگذشت وی در میان مردم زبانزد شد و دولت به خواست مردم و برای گرامیداشت و یادبود این قهرمان این لوحه را نگاشت.
جالب این‌که اکنون در این دهکده، تابلوهای رستوران بوسی، اقامتگاه بوسی، آرایشگاه بوسی و درمانگاه بوسی هم دیده می‌شوند.
تنها معبد مانوی که در جهان برجای مانده، معبد مانوی « هوابیائو » در ایالت « جین جیان »، « جوان‌جو » چین جای گرفته است که در سده سیزدهم میلادی و در روزگار سلسله « یوان » ساخته شده است. حتا فردوسی مانی را از چین می داند:
بیامد یکی مرد گویا ز چین / که چون او مصور نبیند زمین
به صورتگری گفت پیغمبرم / ز دین آوران جهان برترم
