چگونه فرزندان خلاق تری داشته باشیم ؟

آیا كودك شما هم از آن بچه هایی است كه تا وقتی بیدار است بدون وقفه سوالات مختلفی از شما می پرسد ؟ چرا آسمان بالاست و زمین پایین ؟ چرا اسم توپ ،توپ است ؟ چرا دو تا چشم داریم و یك بینی ؟ اگر جای چشم و گوش عوض می شد چه می شد ؟ و اگر به هر یك از سوالات او پاسخ دهید .دوباره سوالات جدیدتر می پرسد و دوباره چرا و چرا و .... آنقدر كه فریاد شمارا به آسمان بلند می كند؟
تمام كودكان قبل از دبستان دارای استعداد خلاقیت در عالی ترین حد خود هستند و هنر والدین و معلمان ، خاموش كردن و سركوب كردن این استعداد است ! بهتر است بدانید كودك خلاق ، كودكی است كه با جوابهای سطحی شما قانع نمی شود .به اعتقاد تورنس كتخصص خلاقیت در كودكان ، در سه سالگی خلاقیت بچه ها افزایش می یابد و تا چهار تا چهار و نیم سالگی به اوج خود می رسد .اما در پنج سالگی و با ورود به آمادگی ناگهان سقوط می كند.
حكایت خواندنی تر زیر به نوعی دلیل آن را بیان می كند : اولین روزی بود كه علی كوچولو خیلی خوشحال شد چون نقاشی را دوست داشت .سریع دفترش را باز كرد و شروع به نقاشی كرد اما معلم گفت : صبر كنید .او روی تخته منظره ای را رسم كرد و گفت : این منظره را در دفتر خود بكشید . ساعت بعد سفالگری داشتند.. علی كوچولو سریع تكه ای گل برداشت و شروع به ساختن چیزی كرد.اما معلم گفت : صبر كنید . ظرف شبیه این كه من ساخته ام درست كنید . ساعت بعد و ساعتهای بعد نیز وضعیت مشابه این دو ساعت بود. روزها گذشت و علی كوچولو یاد گرفته بود چیزی را بكشد كه معلمش می كشد و چیزی را بسازد كه او می سازد.روزی به دلیل تغییر محل كار پدرش ، علی كوچولو نیز ناچار شد به مدرسه ای دیگر برود .معلم وارد كلاس شد و گفت : بچه ها این ساعت نقاشی داریم .علی كوچولو صاف نشسه بود .معلم پرسید : پس چرا چیزی نمی كشی ؟ اما او بلد نبود چیزی بكشد .او منتظر بود معلم ، روی تخته یك نقاشی بكشد و بعد او نظیر آن را در دفترش رسم كند .ساعت بعد سفالگری داشتند.علی كوچولو باز هم بیكار نشسته بود ومنتظر بود تا معلم چیزی بسازد. معلم پرسید : پس چرا كاری انجام نمی دهی ؟ اما او نمی توانست ،بلد نبود .او دیگر فراموش كرده بود كه خودش هم می تواند بسازد .فقط منتظر بود تا كار معلم را تقلید كند. ظاهرا معلم قبلی علی كوچولو بخوبی از عهده وظیفه كشتن خلاقیت او برآمده بود !
ارنست دیمنه می گوید : تمامی كودكان تا قبل از ورود به مدرسه دارای نیروی تخیل قوی و تفكر شهودی و زنده از واقعیت هستند. اما دیری نمی پاید كه این حس زیبا و فهم خلاق از جهان هستی ، در هیاهوی آموزش رسمی مدرسه رنگ ، می بازد.
برای افزایش خلاقیت كودكان چه كنیم ؟
با تحریك كودك به دیدن ، شنیدن ، لمس كردن ، كشف كردن و آزمایش كردن می توان خلاقیت را در آنها افزایش داد. اگر پدر و مادر با حوصله ای هستید و با كمال اشتیاق به صحبت ها و سوالات او گوش فرا می دهید. بدانید كه نتیجه رفتار خویش را در رشد خلاقیت كودكتان مشاهده خواهید كرد . اگر او در مورد مساله ای نظر می دهد ، به او توجه كنید .خندیدن به پیشنهاد او یا رد كردن نظریه او یكی از بهترین راهها برای سركوب خلاقیت در فرزندان است !
به او اجازه دهید تصمیم های غیر معقول بگیرد و تا جایی كه ضرری متوجه شما یا خودش نمی شود ، این ایده های غیر معقول را به اجرا گذارد .مثلا اگر در وسط تابستان تصمیم گرفت بریا بیرون رفتن كاپشن بپوشد ،مانع او نشوید. وقتی به او اجازه می دهید تصمیمات خود را اجرا كند ، از یك سو احساس می كند افكار او نیز ارزشمند است و از سوی دیگر به نتایج تصمیمات خود نیز پی می برد. فراهم آوردن فرصت انجام برخی از آزمایش ها ی علمی ، به او كمك می كند ،تا در یابد كه تمام تجربیا منجر به موفقیت نمی شود و موفق نشدن نیز مساوی با شكست خوردن نیست .
شكست زمینه پیروزی
اصرار نداشته باشید به این كه جلوی شكست او را بگیرید.این كار موجب از بین رفتن ابتكار و تدبیر وی می شود و در واقع او از شكست نخوردن آسیب بیشتری می بیند تا از شكست خوردن . بچه ها از راه سعی و خطا می آموزند ،آنها باید برای انجام هر كار ، سعی كنند ، شكست بخورند و سپس راه دیگری را انتخاب كنند .به اعتقاد دكتر تورنس ممانعت فرزند از انجام یك كار از ترس شكست خوردن او ،بزرگترین مانع رشد خلاقیت در دوران طفولیت است .یكی از خصوصیات افراد فوق العااده توانایی مقابله با شكست است . چراكه آنها كاری بسیار بزرگ و مشكلی را آغاز می كنند كه ممكن است نیمه كاره بماند یا با شكست مواجه شود .
طرح سوالات واگرا
در مواقع فراغت ، مثلا وقتی در اتوموبیل نشسته اید یا وقتی در مطب دكتر در انتظار نوبت هستید .با طرح سوالات واگرا، خلاقیت او را تحریك كنید .مثلا از او بپرسید : فكر می كنی از چوب بستنی چه استفاده هایی می توان كرد؟
گاهی اوقات ، خودتان نیز مثالهایی غیر معمول بزنید .مثلا بگویید می شود با آن چای را هم زد...از او نیز بخواهید موارد دیگری را ذكر كند.
آشغال ها را دور نریزید
یك كودك خلاق می تواند از هر چیزی كه به نظر شما آشغال و به درد نخور است .چیزهای جالبی درست كند .پس خرده كاغذ ، چوب ،قوطی های خالی پودر و شامپو ، سبد های گل ، چوب بستنی و ... را دور نریزید و البته خیلی هم نگران تمیزی اتاق او نباشید .یادتان باشد تاكنون كسی به دلیل نظیف بودن بیش از حد ، جایزه نوبل نگرفته است !
شاید خرس ،آبی باشد
اصرار نكنید كودكتان به شیوه مشخص و در چارچوب معینی كار كند .اگر در نقاشی خرس اش را آبی رنگ كرد و آسمان را سبز ، به او انتقاد نكنید.یكی از نشانه های افراد خلاق این است كه به گونه ای متفاوت فكر می كنند و راههای متفاوت انتخاب می كنند .به گفته اوشو: فراموش نكن كه افراد خلاق همیشه سعی دارند راههای عوضی را امتحان كنند اگر همیشه راه درست بروی ، هرگز خلاق نخواهی بود ، زیرا راه صحیح یعنی راه كشف شده توسط دیگران .
و بالاخره سعی كنید تا می توانید قبل از آن كه كودكتان وارد دبستان شود .خلاقیت او را تا حد امكان پرورش دهید چراكه مدرسه ، حتی اگر كودك شما معلم خوبی داشته باشد ، به دلیل تعداد زیاد بچه ها ، امان رشد خلاقیت در او بسیار كمتر است .

****

منبع : مقاله " چگونه فرزندان خلاق تری داشته باشیم ؟ "-نویسنده : فاطمه شبیری ، روزنامه جام جم