طراحي پرسشنامه

سوالات دردرون پرسشنامه معناي واقعي خودرا باز مي يابند . بنابراين تهيه پرسشنامه – نحوه ي تنظيم ان و ... نقشي ويزه در كار تحقيق دارند . تهيه پرسشنامه به عهده ي مسئول تحقيق است . پرسشنامه اي را مي توان قابل قبول دانست كه با مشورت چند متخصص از ان موضوع تهيه و تنظيم شده باشد. در تهيه پرسشنامه بايد دو نكته رادر نظر داشت :
اول شكل وقالب پرسشنامه دوم محتواي پرسشنا مه .
اگر پرسشنامه توسط خود پاسخگو مطالعه و پر مي شود بهتر است در چند سطر به صورت مقدمه هدف از طراحي پرسشنامه (تحقيق ) به اطلا ع پاسخگو برسد .
در مورد محتواي پرسشنامه اولين اقدام محقق تعيين حد مرزي براي تحقيق است . سپس تهيه موضوعاتي است كه بايددر پرسشنامه مطرح شوند . بعد از ان تهيه سوالا ت متناسب با موضوع تحقيق است . پس از تهيه سوالات با توجه به مطالعات اهداف و تعيين متغيرها بايد ساختار پرسشنامه چنان پي ريزي شود كه هدفهاي زير تحقق يابند:

1- تسلسل منطقي بين سوالات وجود داشته باشد.
2- هر سوال با توجه به هدفي معين و بادر نظر گرفتن نحوه ي استخراج ان و نوع استفاده از ان مطرح گردد . ( اقتصاد پرسشنامه )
3- از اثر القايي سوالات بر يكديگر جلوگيري شود زيرا اين اثر موجبات تحريف پاسخها را فراهم مي اورد .


ويزگي سوالات پرسشنامه بايد چگونه باشد:

1- سوالات بايد متناسب با هدف يا اهداف مورد بررسي باشد.
2- سوالات نبايد متعصبانه و جهت دار باشند .
3- سوالات بايد جمله بندي مناسب داشته باشد.
4- پيوستگي و توالي منطقي بين سوالات بايد رعايت شود .

دو نوع ساختار كلي براي طراحي سوال وجود دارد :


1- سوال بسته : كه پاسخ دهنده از بين جوابهاي داده شده يكي را انتخاب مي كند . جنبه هاي مثبت اين سوالات : پاسخگويي اسان و سريع – كمي كردن نتايج به سادگي انجام مي شود ( كدگذاري ) – همچنين مي توان سوالات بيشتري پرسيد. پايايي اين سوالات بيشتر است . جنبه هاي منفي اين سوالات : باعث جهت دادن به پا سخگو وابتكاررا از پاسخگو مي گيرد . همچنين گاهي تصنعي مي شود و حتي ممكن است نظرات پاسخگو در ميان گزينه ها نباشد .

2- سوال باز : كه پاسخ دهنده جواب را با عبارات و كلمات خود به طور تشريحي بيان مي كند . جنبه هاي مثبت : پرسش هاي ان اسان مي باشند . و زمينه هاي فكري لازم را براي عكس العمل پاسخ دهنده فراهم مي كند و محقق را با نظرات غير منتظره اشنا مي سازد . جنبه هاي منفي : تجزيه و تحليل وقت گير و دشوار است . پاسخگويي دشوار و مستلزم زمان بيشتري مي باشد در جمع بندي نتايج بعضي از محتواي جوابها از دست مي رود ودرطراحي و جمع اوري اطلاعات مهارت محقق نقش بسيار مهمي را بازي مي كند .

انچه مفيد به نظر مي رسد اين است كه محقق دو نوع سوالات بازو بسته رابايكديگر دراميخته ودريك پرسشنامه بكار ببرد .تااگردرقسمتي از پرسشنامه مطلبي از نظر محقق دور مانده است وپاسخ دهنده از ان اطلا ع دارد بتواند ياداوري كند .


لازم به ذكر است در طراحي پرسشنامه به نكات زير نيز بايد توجه كرد :



1- سوال صافي : سوالي كه وضعيت پاسخگو را در تبادل كليت يك مسئله جويا مي شود . مثلا ايا شما متا هل هستيد ؟ در صورت بلي به يكسري سوال ودرصورت خير به يكسري سوال ديگر پاسخ مي دهد .
2- توالي سوالات : در طراحي پرسشنامه مناسب است كه سوالات دريك توالي منطقي ودر عين حال روانشناسانه قرار داشته باشند .
3- سوالات جهت دار يا سوق دهنده : سوالاتي هستند كه جمله بندي انها بي طرفي را از سوال سلب كرده است و بدين سبب پاسخگو به جهت خاصي هدايت شده و جوابهاي او يكطرفه خواهد شد و جوابها نهايتا اريب خواهند بود .
4- سوالات كنترل : سوالاتي كه جهت ازمون صحت پاسخها در پرسشنامه قرار مي گيرد . سوالاتي كه موارد مشابهي را از پاسخگو به چند طريق مختلف و چند جاي پرسشنامه مي پرسد اين سوالات مي تواند مواردي از جمله : بي تفاوتي – اريبي – تصادفي جواب دادن پاسخگو – پاسخ هاي غلط و .... را مشخص كند و در نها يت محقق مي تواند دررابطه با پرسشنامه تصميم بگيرد كه ايا ان پرسشنامه مورد استفاده قرار بگيرد يا نه ؟مثلا " تعداد دفعات مسواك زدن در يك روز چقدر است ؟ " حال در جاي ديگر " زمانهايي كه شما مسواك مي زنيد چه مواقعي مي باشد ؟ "
5- سوالات بحث برانگيز و حساسيت زا : با يد اين نوع سوالات در بين سوالات ديگر بصورت پراكنده مطرح شود و به علاوه زمينه مناسبي براي پرسيدن اين سوالات فراهم امده باشد . مثلا درمورد درامد افراد .


در پايان طراحي پرسشنامه بايد به يك نكته توجه كرد و ان روايي و پايايي پرسشنامه مي باشد :

پايايي : پايايي يك سوال به ثابت بودن جواب ( بدست اوردن يك نتيجه در موارد مكرر ) مربوط مي شود .براي بررسي پايايي معيارهاي متفاوتي وجوددارد كه براساس اجراهاي مكرر و حصول نتايج مشابه در موارد مشابه است .

روايي : وقتي سوال انچه را كه واقعا بايد اندازه بگيرد اندازه گيري كندان سوال روايي دارد . به عبارت ديگر روايي يك سوال مبين قابليت ان سوال در بدست اوردن هدفها ي مورد نظر است . روايي با روشهاي مختلفي قابل سنجش مي باشد .

براي مثال يك ساعت بايد زمان صحيح را بطور مداوم نشان دهد . حال اگر ساعت زمان را غلط نشان دهد گفته مي شود ساعت فاقد روايي است . اگر ساعت گاهي تند گاهي كند كار كند فاقد پايايي است . اگر ساعت هميشه 30 دقيقه جلو باشد ساعت پايا است ولي روايي ندارد .

پايان .