تپه هایشني
طرز تشکیل تپه‌های شنی( دونها)بدینصورت است که ماسه‌هایی که بوسیله باد در سطح زمین در حرکت هستند پس از رسیدن بهموانعی در سر راه خود از قبیل گیاهان ، قطعات سنگ و یا عوارض طبیعی دیگر که سببکاهش سرعت باد در نتیجه متوقف ماندن ذرات ماسه از حرکت می‌شود. این ذرات در اطرافاین موانع انباشته شده و بتدریج به مقدار آنها افزوده می‌شود. سرانجام اجتماع اینذرات. ماسه‌ای منجر به تشکیل تپه‌های شنی می‌گردد. البته هرچه این موانع بزرگترباشند امکان اینکه توده‌های ماسه‌ای به صورت تپه‌های بزرگتری در آیند وجود دارد.
حرکت تپه‌هایشنی
تپه‌های شنی پس از تشکیل در محل خود ثابت نمی‌مانند، بلکه در جهت وزش بادجابجا می‌شوند. با وزش باد ماسه‌ها در دامنه‌ای که در جهت باد قرار دارد به طرفبالا رانده می‌شوند و پس از رسیدن به قله در دامنه پشتی تپه غلطیده و در آنجا جمعمی‌گردند. جابجایی توده‌های ماسه‌ای در شرایط عادی به 10 تا 20 متر در سال می‌رسد.
ارتفاع تپه‌هایشنی
ارتفاعتپه‌های شنی متغیر می‌باشد و به ندرت از 20 متر تجاوز می‌کند ولی گاهی از اوقاتارتفاع آنها زیاد شده و به 100 متر نیز می‌رسد. برای مثال ارتفاع تپه‌های شنی شرقکویر لوت گاهی اوقات به بیش از 100 متر نیز می‌رسد.
جنس تپه‌های شنی
جنس تپه‌های شنی اغلب ازکوارتز است ولی گاهی گچ ، آهک ، رس ، خاکسترهای آتشفشانی و مواد دیگر ، در آنهادیده می‌شود. وجود این مواد در تپه‌های شنی حاکی از فراوانی آنها در محل است.
انواع تپه‌هایشنی
شکلتپه‌های شنی متفاوت است و از این جهت آنها را برحسب شکل و چگونگی تشکیلشان بهدسته‌های مختلف تقسیم می‌کنند که مهمترین آنها عبارتند از :
برخان (Barchan) :
این دسته از تپه‌های شنی هلالی شکل و ده و دارای دو گوشه تیزمی‌باشند که جهت باد را نشان می‌دهند. قسمت کوژ این تپه‌ها در جهت باد و کاو آن درجهت مقابل باد است. برخان در مناطقی که جهت باد همیشه ثابت است تشکیل می‌گردد. ایننوع تپه‌ها متحرک بوده و هرچه کوچکتر باشند مقدار جابجایی آنها بیشترمی‌باشد.
تپه‌هایشنی سهمی شکل (Parabolic) :
این تپه‌ها دارای یک دیواره کم شیب و یک دیواره تقریبا قائمبوده و شکل سهمی و یا به صورت U می‌باشند.
سیف (Sief dune):
سیف به زبان عربی یعنی شمشیرو چون این نوع تپه‌های شنی (دونها) شبیه شمشیر هستند، از این جهت به آنها سیفمی‌گویند. این نوع دونها در مناطقی که باد دارای یک جهت اصلی و یک جهت فرعیمی‌باشد تشکیل می‌شوند.
تپه‌های شنی طولی (Longitudinal dune):
تپه‌های شنی طولی که به آنهادون ریسمانی نیز گفته می‌شود، تپه‌های باریکی هستند که به شکل رشته‌های طویل دیدهمی‌شوند و طول آنها نیز در امتداد جهت باد قرار گرفته است. طول این تپه‌ها گاهی به 80 تا 100 کیلومتر و ارتفاع آنها به 50 تا 100 متر نیزمی‌رسد.
تپه‌هایشنی عرضی (Transverse dune) :
این نوع تپه‌ها معمولا در نواحی که مقدار ماسه فراوان و جهت بادنیز ثابت است به شکل رشته‌هایی از تپه های شنی که متصل به هم (معمولا از اتصال چندبرخان که امتداد آنها عمود بر جهت باد است) تشکیل می‌شوند.
تپه‌های شنی درهم (Interfrence dune) :
بهتپه‌هایی که به علت تغییر دائمی جهت باد دارای هیچ نوع فرم و شکل شخصی نمی‌باشنداطلاق می‌گردد.
