با چک های برگشتی چه کار کنیم؟

چک بايد به صورت نقد و بدون وعده صادر شود چرا که چک بايد همانند اسکناس وسيله پرداخت نقدي باشد بنابراين اگر به فرض مثال، امروز چکي براي تاريخ فردا يا هفته يا ماه يا سال آينده صادر شود، صادرکننده چک مجازات کيفري نخواهد شد. البتهخيلي از چک ها براي مدت زماني حتي يکساله هم صادر مي شود.
افزايش تعداد چک هاي برگشتي و برخي نواقص در قانون چک باعث شده خيلي از کساني که چک برگشتي و بلامحل در دست دارند از وصل مبلغ آن ناامید باشند. اين موضوع خصوصا در چک هاي با مبلغ پايين بيشتر به چشم مي خورد.
کساني که در باجه بانک ها منتظر وصول چک هستند وقتي به آنها گفته مي شود حساب صاحب چک خالي است احساس مي کنند ديگر راهي براي رسيدن به پولشان وجود ندارد. قانون چک چند بار اصلاح شده، اصلاحات جديدتر هم در راه است. هر چند هنوز مشکلات زيادي در اين زمينه وجود دارد اما اگر مراحل پيگيري را درست انجام دهيد و از قوانين موجود آگاهي داشته باشيد، مي توانيد به پولتان برسيد.
زمان را از دست ندهيد

اولين نکته اي که بايد در نظر داشته باشيد اين است که زمان را از دست ندهيد. حقوقي شدن چک را بارها شنيده ايد اما شايد خيلي ها هنوز نمي دانند مهمترين دليلي که باعث مي شود يک چک حقوقي شود تعلل خودشان است. شما در صورتي که چکي در دست داريد که بلامحل است فقط دو ماه زمان داريد تا نسبت به برگشت زدن آن اقدام کنيد.
خيلي ها فکر مي کنند اين زمان شش ماه است در قانون موجود هم روي شش ماه زمان تاکيد شده اما در عمل بيشتر از دو ماه نبايد صبر کرد چون چک زماني برگشت خورده به حساب مي آيد که مراحل مربوط به آن به طور کامل توسط بانک طي شده باشد. بالا رفتن تعداد چک هاي برگشتي باعث شده بانک ها با تراکم مواجه باشند و در فرصت مقرر نتوانند اين اقدامات را انجام دهند.
برگشت زدن به معني شکايت نيست
اشتباه دومي که اکثر در اين زمينه مرتکب مي شوند اين است که فکر مي کنند همين که چک را برگشت زدند به معناي پايان مراحل شکايت است. برگشت زدن چک به تنهايي نمي تواند براي رسيدن به پولتان کافي باشد. شما بعد از برگشت زدن تنها شش ماه فرصت داريد که به مراجع قضايي شکايت کنيد. در صورت ثبت نکردن شکايت در اين مدت نمي توانيد به دريافت پولتان اميدوار باشيد.
حقوقي شدن، پايان همه چيز نيست
حالا اگر فردي کوتاهي کرد و چکي که در دست دارد حقوقي شد آيا بايد قيد همه چيز را بزند؟ اين تصور که چک حقوقي شده از اعتبار افتاده غلط است. در چک هاي حقوقي فقط صادرکننده قابل تعقيب و مجازات کيفري نيست اما مي توان تقاضاي توقيف اموال و دارايي صادرکننده را کرد و دادگاه نيز حکم به پرداخت مبلغ چک خواهد داد مگر آنکه با دفاعيات صادرکننده ثابت شود که به طور کلي طلبي وجود ندارد يا آنکه چک بابت ربا صادر شده باشد يا به هر دليل ديگر دارنده چک استحقاقي ندارد. پس اگر چکي که در دست داريد حقوقي هم شد از ادامه پيگيري نااميد نشويد.
فرم مخصوص دادخواست را فراموش نکنيد
يک رويه عجيب در شکايت هاي مربوط به چک در اداگاه ها باب شده است که اگر به آن توجه نکنيد ممکن است شکايت تان به هيچ وجه به نتيجه نرسد. وقتي کسي براي شکايت در مورد چک برگشتي به اين دادگاه ها مراجعه مي کند هيچ کس در مورد فرم مخصوص حرفي به ميان نمي آورد و تصور اين است که براي وصول وجه چک از طريق دادگاه، فقط براي شکايت کيفري صورت گيرد.
در حالي که حتي اگر اين شکايت به نتيجه برسد، دادگاه تنها حکم به مجازات حبس خواهد داد و درباره طلب دارنده اظهار نظر نمي کند. هم درباره چک هاي کيفري و هم چک هاي حقوقي، دادگاه تنها در صورتي حکم به پرداخت مبلغ چک در وجه دارنده چک را صادر خواهد کرد که دارنده به عنوان شاکي که در اصطلاح حقوقي به آن خواهان مي گويند، فرم مخصوص دادخواست را تکميل و با پرداخت هزينه دادرسي از طريق ابطال تمبر و ساير تشريفات قانوني، آن را تحويل دفتر دادگاه داشته باشد. پس در مراجعه به دادگاه براي شکايت در مورد چک فرم درخواست را فراموش نکنيد.

حساب هاي ديگر صادرکننده هم به روي شما باز است
يکي از مهمترين منابع وصول چک هاي برگشتي ديگر حساب هاي صادرکننده در بانک مورد نظر است. اين يکي از مواردي است که به تازگي بانک ها مجاز به استفاده از آن شده اند اما ايراد مهم اين است که تا شما درخواست نکنيد بانک ها با توجيه عجيب مشتري مداري! اين کار را نخواهند کرد. هر چند اگر قرار بر مشتري مداري باشد بانک از طريق پاس کردن چک مي تواند به اعتبار صاحب چک کمک بکند.
به هر حال يک امکان قانوني خوب براي کساني که با چک برگشتي مواجه مي شوند اين است که درخواست کنند از طريق حساب سپرده يا هر حساب ديگري که صادرکننده در بانک مورد نظر داشته باشد مبلغ چک پاس شود. براساس قانون بانک ها ملزم به اين کار هستندودر صورت مقاومت به شرطي که از وجود حساب ديگري از صاحب چک مطمئن هستيد مي توانيد از طريق بانک مرکزي موضوع را پيگيري کنيد.
ممکن است اين شبهه پيش بيايد که دارنده چک از کجا بداند که صاحب چک در بانک مورد نظر حساب ديگري دارد يا نه؟ درصورتي که درخواست از سوي دارنده چک صورت بگيرد و بعدا ثابت شود که حسابي در کار بوده و بانک ازز پرداخت وجه خودداري کرده، شعبه مربوطه توبيخ مي شود و مجبور به جبران ضررهاي دارنده چک خواهد شد اما در صورت نبود درخواست مسئوليتي متوجه بانک نيست. البته قرار است به زودي اين اشکال رفع شود و بانک ها طي بخشنامه اي ملزم شوند که در صورت صورت از حساب سپرده و پس انداز صاحب چک، مبلغ را بپردازند. تا آن موقع شما حواستان به درخواست باشد.
نکاتي که براي ثبت شکايت بايد به آن توجه کنيد.
براي اينکه شکايت شما زودتر به نتيجه برسد، رعايت چند نکته لازم است. از پشت و روي اصل چک، گواهينامه بانک مبني بر علت پرداخت نشدن چک، دو نسخه کپي تهيه کنيد و کپي هاي تهيه شده را در مرجع قضايي حل برابر با اصل کند. شکايت را در فرم هاي چاپي مخصوص تکميل و امضا کنيد و نهايتا اصل چک برگشتي و شناسنامه يا کارت شناسايي را همراه با مدارک به مرجع قضايي تحويل دهيد.
درچه صورتي نمي توانيد به وصول چک اميدوار باشيد؟

?- چک وعده دار باشد
چک بايد به صورت نقد و بدون وعده صادر شود چرا که چک بايد همانند اسکناس وسيله پرداخت نقدي باشد بنابراين اگر به فرض مثال، امروز چکي براي تاريخ فردا يا هفته يا ماه يا سال آينده صادر شود، صادرکننده چک مجازات کيفري نخواهد شد. البته خيلي از چک ها براي مدت زماني حتي يکساله هم صادر مي شود.
اين موضوع تناقضي با اين بند ندارد به شرطي که حواستان به موضوع باشد. وقتي شما از کسي چکي مي گيريد که مثلا تاريخش براي شش ماه ديگر است از نظر حقوقي به اين معناست شما همان روز و همان تاريخ چک را دريافت کرده ايد مگر اينکه در پشت چک يا در دسته چک اصلي به وعده دار بودن اشاره شده باشد.
2- چک تضميني باشد
درصورتي که چکي براي تضمين معامله يا حسن انجام کاري صادر شده باشد، در صورت وجود موجودي با يکسري شرايط قابل وصول است اما درصورت بلامحل بودن نمي توانيد شکايت کنيد. براساس قانون صدور چک بايد به بدهي صادرکننده معادل مبلغ چک باشد، مانند آن که شخصي بابت خريد يک دستگاه اتومبيل يا آپارتمان يک فقره چک براي پرداخت تمام يا قسمتي از وجه معامله صادر کند.

?- چک بدون تاريخ و مبلغ مشخص باشد
درصورتي که ثابت شود چک بدون تاريخ صادر شده است، دارنده نمي تواند براي وصول آن شکايت کند معمولا در اينگونه موارد، دارنده چک، قبل از شکايت و قبل از مراجعه به بانک، تاريخ را درج مي کند اما چنانچه در مرجع قضايي ثابت شود صادر کننده در هنگام صدور، تاريخ چک را ننوشته است، هيچ مسئوليتي در قبال آن ندارد. همچنين چک سفيد امضا هم در صورت خالي بودن موجودي ارزش يک برگه کاغذ بي ارزش را دارد.
?- چک با واسطه به دست شما رسيده باشد
در صورتي که چکي در دست داريد و با واسطه به دست شما رسيده باشد يعني مثلا در قبال يک معامله طرف مقابل چک يکي از مشتريان خود را به شما بدهد، در صورت خالي بودن حساب حق هيچگونه شکايتي نخواهيد داشت.