نعلبندی
اندام اسب بر روي چهار ستون كه پاهايش باشند استوار است و زير بناي اين ستونها سمها هستند .
اگر اسبداري و يا سواركاري با ساختمان سم و نكات قوت و ضعف آن آشنا نباشد هيچگاه نمي تواند از اسبش آنگونه كه بايد استفاده نمايد ، پس لازم است ابتدا با ساختمان سم آشنا شويم .
پس از آشنائي با سم بايد بياموزيم كه چگونه از آن مراقبت كنيم .
1-موهائي كه اطراف قلم و پي اسب را احاطه كرده اند تراشيده تا از آلودگي و شقاق و اگزما جلوگيري شود .
2- هيچگاه براي نظافت سم ها از هيچ گونه برس استفاده نشود. زيرا ممكن است پوشش محافظ طبيعي خارجي را از بين برده و باعث ورود حرارت به داخل سم شود .
3- همواره با تكه اي پارچه نخي و يا پنبه سم را تميز كنيد .
4- موراه از دوش سرد و يا گرم و يا قرار دادن سم ها در آب جاري غفلت نشود چرا كه سم ها از لبه فوقاني جدار و چنگال و كف سم آب جذب مي كنند .
5- روغن سم بايد هنگامي به سمها ماليده شود كه سم ها مرطوبند تا رطوبت ناشي از دوش و يا .... در داخل سم باقي بماند در غير اين صورت سم ها با جزئي حرارت رطوبت را از دست داده ، خشك و فشرده تر مي شوند .
6- از ضماد تخم كتان براي سمهاي حساس و مريض استفاده و هر 24 ساعت يكبار عوض شود .
7- قرار داشتن سمها در گل رس هميشه آنها را مرطوب نگه مي دارد .
چگونه متوجه شويم كه اسب به نعلبندي نياز دارد :
معمولا هر سم سالمي هر ماه در حدود يك سانتيمتر رشد مي كند و قابل تشخيص است و براي تشخيص دو روش وجود دارد .
1- اگر از پهلو به اسبي كه در حالت عادي بر روي چهار پاي خود ايستاده نگاه كنيم خط افقي مي شود در اين هنگام صافي در سم از بين رفته و اگر خطي از پنجه به طرف استخوان تاجي و مچ اسب بكشيم اين خط غير افقي و زاويه دار است .
2- اگر سم را بلند كرده و نگاه كنيم اسفنجهاي پاشنه به طرف پنجه متمايل شده و يك سانتيمتر رشده نيز قابل روئيت است .
غيار :
غيار يعني آرايش مطلوب سم براي حفظ سلامت اندام هاي حركتي به نحوي كه قسمت شاخي تا رسيدنبه خط سفيد پنجه برداشته شده و در قسمت پاشنه ها هم نسج شاخي تازه مشاهده شود . در اين حالت اسب بايد بتواند روي تمام سطوح سم هاي خود به صورت تراز قرار گيرد و به هنگام حركت بخلق هايش كه در حكم كمك فنرها مي باشند نه تحت فشار باشند و نه خنثي باشند .
پس از غيار بايد موارد زير مد نظر قرار گيرد :
- كف سم ها تراز شوند .
- پاشنه ها و بادخورها به اندازه مناسب باز شده باشند .
- پوشش سطح خارجي دست نخورده باقي مانده ، شاخ موها كوتاه نشوند .
- چنگال ها با زمين در تماس باشند تا پمپاژ خون به راحتي ميسر شده ، سم ها حالت ارتجاعي را از دست نداده و پاشنه ها باز تر شده و سم ها هر چه بيشتر رشد كنند .
- اندازه سم ها با يكديگر يكسان و زاويه بخلق ها با سم ها متناسب باشند .
بستن نعل :
به منظور حفظ غيار به نحوي كه هيچگونه تغييري در آرايش اوليه بوجود نياورد ، نعلها نصب مي شوند.
اصول نعلبندي
از: دكتر مصطفي حجازي
برداشته شده ا ز مجله اسب شماره 37 , آبانماه سال 1356
تاريخچه
منا بع چنداني در مورد تاريخچه نعلبندي اسب وجود ندارد و زمان تما یل بشر به فراگيري اين هنر مشخص نيست . در بين تا ريخ نويسا ن دو نفر به نامهاي « ليژرينگ » و « هارتمن » مطا لبي د رباره هنر نعلبندي بيان كرده اند، كه در سال 1898 توسط « دولار » ترجمه و بصورت كتابي ارائه شده كه ما مختصري از اين تاريخچه را بيان ميكنيم . يوناني ها و روميهاي قد يم اگر چه در بسياري از علوم , پيشرفته بودند ولي توجه زيادي به بهبود وضع د ست وپاي اسبهاي خود نداشتند . اسكندر كبير براي حل اين مسئله چند سا لي كوشيد ولي بنظر ميرسد كه كوشش او هم به نتايج جا لبي منجر نشد و حتي ظاهرا ناراحتي سم اسبها مانعي براي پيشرفت او شده بود . نقل كرده اند كه عليرغم اين كوششها اسكند ر مجبورشد در هنگام رسيدن به آسيا تعداد زيادي از اسبهاي خود را بعلت لنگش رها كند .
روميها اولين بار يك جسم فلزي محافظ را بنام (hipposandal ) اختراع كردند كه به دست و پاي اسبها ي خود مي بستند و ظاهراً از اين جسم فلزي فقط براي اسبهائي كه سم آنها معبوب بود استفاده مي شد که بستن اين جسم فلزي خود مشكلات د يگر ي را براي اسبهاي آنها بوجود ميآورد .
هنگاميكه روميها به اروپا استيلا يافتند جند طايفه از « كلت » ها « گل » ها و « ژرمن » ها كه مغلوب روميها شده بودند، از زمانهاي پيش از ميلاد مسيح از نعل فلزي كه با ميخ نصب ميشد ، استفاده ميكردند . ولي آثار تاريخي به جا مانده در قلعه هاي روميها د راروپا نشان ميدهد كه اين قوم فقط از همان جسم فلزي فوق الذ كر براي سم اسبهاي خود استفاده ميكردند .
مغولها ادعا ميكنند كه اسبهاي قوي وكوتاه خودشان را از زمانهاي خيلي گذشته نعل ميكرده اند , آنها از نعل هائي بشكل نعلهاي چنگال دار امروزي كه با سه گيره به سم متصل مي شده استفاده ميكرده اند و ظاهراً از نظر تاريخي همين امر موجب تفوق مغولها د رهنگام غارت كردن و همچنين پيشروي سريع تر آنها از اسكندر بود كه تا رسيدن به اروپاي شرقي بدون وقفه اسب تاختند و اسكندر نتوانست شپه قاره هند را طي كند.
اعراب هميشه به مواظبت زياد و پذ يرائي ا ز اسبها ظريف خود معروف بوده اند . آنها قبل از تشكيل امپراطوري روم از نعلهائي استفاده ميكردند كه شباهت زيادي به نعلهائي كه مغولها به كار ميبردند داشت و با ميخ به سم متصل مي شد .
د رقرون وسطي نعلبندي در قاره اروپا , اسكا ند ينا وي و بريتانيا متداول شد . نعلهاي بكار برده شده انواع مختلفي داشتند ولي خشن بوده و خيلي ناشيانه به سم ميخ كوبي ميشدند . اگر چه نعلها پوشش محافظي براي سم بشمار ميآمدند ولي ظاهرا قايده ديگر ي در بر نداشتند . نعلهائي كه ناشيانه توسط اسكا ند ينا ويها اختراع شده بود ظاهراً براي جلوگيري از لغزش روي يخ بكار ميرفت و احتمالاً مورد توجه هم قرا ر گرفته بود .
در قرن شانزدهم اولين بار ايتاليائي ها درمورد هنر نعلبندي مطالبي تأليف و منتشر كردند و ميتوان آنان را بنيان گذار هنر نعلبندي دانست . طي قرن هيجدهم , هنگاميكه كالبد شناسي و فيزيولوژي اسب مورد مطالعه قرار گرفت , سم اولين موضوعي بودكه از نظر علمي مورد دقت بيشتري وا قع شد . و راه را براي توسعه علمي هنر نعلبندي گشود . در قرن نوزدهم كه هنر و علم با سرعت بسياري پيشروي ميكرد رفته رفته هنر نعلبندي تكميل تر شد چندين نعلبند معروف اروپائي و امريكائي در كشف مطالب نوين درباره اين هنر تأثير زيادي گزارد ند لكن رهبري اصلي رامدارس دامپزشكي عهده دار بودند .
كاربرد نظامي اسب بخصوص در آلمان , يكي از موثرترين عوامل برا ي پيشروي هنر نعلبندي بود . سواره نظام در ارتش اهميت خاصي داشت و هر چقدر تعداد اسبهاي لنگ در ارتشي كمتر بود بالطبع قدرت تحرك آن در مقابل دشمن زيادتر مي شد . د رآلمان تعليم دادن نعلبندي ارتش در مدارس دامپزشكي انجام مي شد . و براي اولين بار گذارنيدن امتحان و اخذ گواهينامه به نعلبندي د رآلمان متداول شد .
در حدود سال هزارونهصد، هنر نعلبندي به موقعيت اصلي خود بعنوان يك هنر و علم دست يافت ولي بازدهي كامل ا ز دا نستيهاي اين هنر بعلت استفاده هاي شغلي كم بود . رفته رفته تعدا د مراكز و مغازه هاي نعلبندي افزايش پيدا كرد كه حتي تا چندين سال پيش نيز اين مراكز در تمام نقاط دنيا وجود داشت . با پيشرفت صنعت اتومبيل و تهيه آسانسور، به تدريج نعلبند ها بصورت سيار درآمدند و امروزه د راكثر نقاط دنيا بيشتر با اتومبيل و تجهيزات خود به مراكز اسبداری رفت و آمد ميكنند .
اگر چه پيشروي بشر در شناخت هنر نعلبندي به منظور محافظت سم، دوست و یار هميشگي اش اسب، به كندي صورت گرفته، لكن غرور آميز است و ا گر بهمين منوا ل بشر را بطه خود را با اسب حفظ كند، مسلما” اين هنر محتاج توسعه بيشتری است. هر اسب داری باید، اطلاعاتي در مورد كالبد شناسي و ساختمان دست و پا و بخصوص سم اسب داشته باشد . براي اصلاح سم , انتخاب نعل مناسب ونصب آن و اطلاع كافي ا ز ساختمان سم , ضرورت محض دارد و نعلبند بدون داشتن اين اطلاعات بهيچوجه براي عمل نعلبندي مناسب نيست .
اساس هنر نعلبندي شامل اطلاعاتي درباره ساختمان سم , جلوگيري از رشد زيادي ديواره سم , جلوگيري از ترك و سوراخ شدن ديواره سم , اصلاح و بهبود شيوه راه رفتن و جلوگيري از لغزش اسب , معالجه مراض و درهنگام ضرورت افزايش كارا ئی اسب ميباشد .
اصول نعلبندي :
اساس نعلبندي حفاظت سم در مقابل انحراف از خطوط شا قولي آن و برداشت نسج شا خي اضا في، اند کی بيش از مقدار رويش طبيعي آن است . اين اعما ل بايد به روشی صورت بگيرد كه در اعمال فيزيولوژي قمستهاي مختلف سم و راه رفتن اسب اختلا لي بوجود نياورد . نعلبند، با نعلبند ي صحيح، عملا ” نقش مهمي در راه رفتن صحيح اسب ايفا ميكند . حركات موزون دست وپا تقريباً به توازن هريك از سم ها بستگي دارد .
تراز كردن سم : سمي را ميتوان تراز شده دانست كه در هر موقعيت ارتباطش با، ساق دست وپا به نحوي باشد كه وزن اسب بطوري مساوي در تمام قسمتهاي آن تقسيم شود . بنابر اين تراز كردن سم يكي از اصول مهم نعلبندي بشمار مي آيد .
موزون كردن راه رفتن اسب : راه رفتني را موزون ميگويند كه حركات سم ها ، بدون اشكال و یا حركاتي اضافي صورت بگيرد . سم ها و دست و پا بايد از مسير خطوط شا قولي بدن، بدون هيچگونه لغزش جانبي , بطرف جلو وعقب حركت كنند و بين سمهاي جلو و عقب فاصله وجود داشته باشد و باندازه اي از زمين بلند شوند كه نوك آنها در هنگام حركت، به جلو با زمين تماس پيدا نكنند . بنابر اين براي ايجا د وحفظ حرکتی متعادل در اسب , ترا ز كردن سم ها اصلی اساسي است.
سم ها بايد، در هنگام خم و بلند شدن از روي زمين د رامتدا د خطوط شاقولي بدن قرار داشته باشند تا، هنگام راه رفتن با بخولق ها در يك امتداد قرا ر گيرند. براي رسيدن به اين هدف، شكل نعل و متناسب كردن آن براي سم ها اصلی مهم است . بنابراين ميتوان گفت كه موزون كردن راه رفتن اسب صرفا“ به مهارت و اطلاعات نعلبند بستگي دارد . در اين بحث , اصولي را که بايد د رنعلبندي اسبهاي سواري بكار رود، مورد مطالعه قرار ميدهيم و از نعلبندي اختصاصي براي اسبهاي چوگان و يا باري خود دا ري ميكنيم .
نعلبندي اسبهاي سواري
اول ـ معاينه ابتدائي سم :
قبل از نعلبندي بايد ا ز روش راه رفتن , شكل دست وپا , اندازه، قا لب و و ضعيت كلي سم ها معاينه دقيقي بعمل آورد تا بتوان نعل مناسبي براي اسب اماده كرد . هنگامي ميتوان براي ا سبی سواري از نعل معمولي استفاده كرد كه سم ها و راه رفتن آو كاملاً طبيعي بوده و فقط بخواهند از اسب سواري بگيرند .
الف ـ بازرسي راه رفتن اسب سواري قبل از نعلبندی : بعد ا ز زين كردن اسب سواركار هميشگي آو، باید مدت بيست دقيقه بر او سوارشود . درحين سواري چگو نگی حر کت سم ها و ارتباط آنها را با خطوط شا قولي اندام های حر کتی، بايد مشاهده شود . مشاهده كننده بايد طوري قرار گيرد كه، اسب در خطی مستقيم از جلوي ا و عبور كند. سر اسب بايد آزا د باشد و روي زمين مسطحي گام بردارد . بايد در گام قد م يورتمه كار , و بالاخره بورتمه كشيده حركات سم ودست وپاها را در نظر دا شت . در اين مدت بي نظمي حركات از گامي به گامي ديگر واضح تر مي شوند و بايدمشاهده کننده به سئوالات مهم زير پاسخ بدهد :
- آيا سم ها و دست و پاها در هنگام بلند شدن از زمين در امتدا د خطوط شاقولي بدن حركت ميكنند يا دا راي حركا ت چرخشي جانبي هستند ؟
- ميتوان عمل بازرسي را از زواياي طرف راست اسب انجام داد وارتباط موقعيت دست و پا را ،باهم ازهمان طرف در نظرگرفته و لحظه اي راكه سم جلو ا ز زمين بلند شده و سم عقب در روي زمين قرار ميگيرد مورد د قت قراردارد . دراين حالت بايد مشاهده كرد كه آيا سم جلو زماني كه از زمين بلند ميشود قبل از آنكه سم عقب بزمين برسد بحد كافي با آن فاصله ميگيرد ياخير، چون ممكنست در غير این صورت اسب تپق و يا كف بزند .
- بايد مشاهده كرد كه آيا سم ها كاملاً از زمين بلند شده و یا بر روي زمين كشيده مي شوند .
ب ـ شكل دست وپا ها : هر گونه بي نظمي در ساختمان دست وپا موجب بهم خوردن نظم راه رفتن اسب مي شود بايد با طرح و پاسخ سئوالات زير از چگونگي وضعيت شكل دست وپا مطلع شد .
- اگر مستقيماً ا ز روبروي اسب به آ و نگاه كنيم، بايد دقت كرد كه آيا دست وپا و سم شاقول هستند؟ و يا اينكه در مفصل بوله، اين خط بطرف داخل و يا خارج شكسته شده و موجب تغيير حالت پنجه سم شده و يا اينكه در مفصل خرگوشي هم اين خط بهمين نحو ا نحراف پيدا كرده است .
ج ـ معاينه سم ها از نظر جراحات و امراض احتما لی : در اين معاينه بايد فشردگي پستانك و پاشنه ها , ترا ز بودن سم و اندازه آنها , مقدار نسنج شاخي اضافي كه بايد بر داشته شود و بالاخره نعل قديمي رامورد دقت قرا ر دا د . اين روش معاينه موجب می شود تا بتوان سم را كاملا“ تنظيم و نعل مناسبي براي آ ن تهيه كرد
دو م ـ برداشتن نعل قبلي :
اگر سم ها كاملاً سالم هستند ميتوان تمام نعل ها را دريك مرحله برداشت ولي بايد در نظر داشت كه در بعضي بيماريهاي جعبه سم نمي توا ن اين كار را انجام دا د . عمل برداشتن نعل را بايد، با مواظبت و بدون هيچگونه اعمال زور صورت دا د . براي خارج كردن ميخ هاي قديمي بايد نوك آنرا كه در روي جعبه سم پرچ كرده اند با دقت جدا وسپس به كشيدن ميخ اقدام كرد. چه بسيار مشاهده شده كه عدم توجه باين امر موجب شكسته شدن جعبه شاخي وترك سم شده است .
سوم ـ آماده كردن سم براي نعلبندي :
سم را بايد بنحوي قیار كرد كه خللي در كار قسمتهاي مختلف آن بوجود نيايد . بايد تراش سم بحدي باشد كه باسم هاي ديگر و قسمتهاي مختلف بدن متناسب باشد .
مراحل آماده كردن سم :
(1) ـ ابتدا قسمتهاي شاخي كف , شيارهاي طرفين وهمچنين اطراف جسم قورباغه را بدقت برميداريم و سپس چنگال را بدقت از نظر گند يده گي معاينه ميكنيم . عمل برداشتن نسوج مرده را ا ز ناحيه پستانك يك طرف شروع كرده و بطرف پنجه پيش رفته و تاپستانك طرف مقابل پيش ميرويم . هنگاميكه نسج شاخي مرده را برداشتيم ونسج تازه ظاهر شد مقدا ر برداشت را معيار برداشت ديوا ره سم قرار مي دهيم تا، قسمتهاي حساس سم محافظت شوند . به منظور حفظ قابليت كشش نسج شاخي زنده كف سم و چنگال و محافظت اين قسمتها د رمقابل ضربه , وجود يك پوشش ازنسج مرده ضرورت كامل دارد . برداشت چنگالهاي سم موجب ضعف آن و بالاخر ه فشرده شدن پستانك و پاشنه هاي سم مي شود .
(2) ـ معاينه قسمت شاخي كف سم و زا ويه اي كه بين چنگال وديواره آن بوجود مي آيد از نظر ميخچه ضرورت دا رد . اين ناحيه معمولاً بعنوان ناحيه ميخچه معروف است .
(3) ـ بايد نسج شاخي كف را در زاويه اي كه بين چنگال وديواره بوجود ميآيد , به اندازه اي برداشت كه نعل با پاشنه تماس پيدا نكند .
(4) ـ با استفاده ا ز نوك چاقوي نعلبندي بايد به دقت قسمتهاي پوسته پوسته شده در كف سم را برداشت .
(5) ـ بايد قسمتهائي از نسج شاخي را كه در ديوا ره سم بيش از حد رشد كرده اند برداشت .
رابطه بخولق وسم
اسبهائي كه بخولق آنها شيب دا ر است معمولاً سم آنها در قسمت جلو رشد بيشتري دارد وبايد آنرا تا حد امكان تراشيد . بشرط اينكه پاشنه ها را قبلاً كوتاه نكرده باشید ابتدا بايد پنجه را كوتاه كرد وسپس اگر نتوانيم پنجه را باندازه اي كه مورد نظر است تراش بدهيم براي توازن سم بايد از نعلهاي يخ شكن دار ويا نعل پاشنه بلند استفاده كرد . عمل تراش را بايد از قسمت خميده پستانك با يك لايه ظريف شروع كرد و بطرف جلو و پنجه پيشروي كرد و بتدريج بر عمق برداشت اضافه كرد تا آنجا كه خط سفيد كاملاً واضح ديده شود و نسج شاخي زنده تا وسط پاشنه نمايان شود . بايد عمل برداشت را، ا ز پنجه بطرف پستانك مقابل ادامه بدهيم و بتدريج عمق برداشت را تارسيدن به پستانك كم كنيم . بمنظور آماده كردن سمي كه پاشنه هاي آن خيلي بلنداست بايد قبل از آنكه در قسمت پنجه عمل برداشت صورت گيرد پاشنه را كوتاه كرد .
در اسبهائي كه بخولق آنها كوتاه و كلفت است سم معمولا” در قسمت پاشنه رشد بيشتري دارد و د رهنگام آماده كردن چنين سم هائي بايد ابتدا پاشنه ها را كوتاه كرد . اگر پنجه ها قبلا ” كوتاه شده باشند و نتوانيم پاشنه ها را نيز بهمان اندازه كوتاه كنيم متوازن كردن سم از پنجه به پاشنه امكان پذير نخواهد بود و ممكنست به خم شدگي سم بطرف جلو منجر شود.
(6) ـ تراز كردن با سوهان : عمل سوهان زدن را بايد ابتدا با دقت براي تراز كردن ديواره هاي كف سم شروع كرد و سپس قسمت پشتي يا عقبي پستانك ها را سوهان زد . در صورت وجود نسج اضافي بايد، قبل از سوهان زدن آنها را برداشت و سپس سطح كف سم را براي نعلبندي سوهان زد . تجربه نشان داده كه طرز گرفتن سوهان و سوهان زدن اهميت زيادي دارد و گاه ا فرا د راست دست بعلت عدم تسلط در سوهان زدن طرف چپ , باعث مي شوند كه اين قسمت از سم هميشه ضخيم باقي ميماند .
(7) ـ معاينه مجد د براي تراز سم : بمنظور اطمينان از ترا ز بودن سم بايد اسب را روي يك سطح كاملاً مسطح نگهداشت و خطوط شاقولي دست وپا و ارتباط آنها را باهم را كه حاكي از تقسیم مساوي وزن بدن به چهار دست و پا ميباشد به روش زير در نظر گرفت .
الف ) ـ از جلو، سم ها بايد ارتباطشان با ساق دست و پا، آ نچنان باشد كه وزن بدن از طريق دست وپا بطور مساوي بروي سم ها پخش شود ( سم در امتدا د خط شاقولي دست و پا قرارداشته باشد ) .
ب ) ـ شيب دار شدن ديواره سم از تاج مو به نوك پنجه در ا ثر شيب دار شدن بخولق به و جود ميآيد . بنابر اين بايد سم را ا ز زمين بلند كرده و از پاشنه تا پنجه را در يكطرف كف سم مشاهده كرد و هر گونه بي نظمي را از نظر دور نداشت و سپس همين عمل را در طرف مقابل انجام دا د . د رمرحله بعد هردو طرف را با هم مقايسه كرده و مشاهده كرد كه آيا در يك سطح قرا ردارند يا نه . در يك سم ترا ز شده، خطي كه ا ز وسط شاخ مو به نوك پنجه سم كشيده ميشود بايستي د رطرف راست خط شاقولي ستون دست وپا قرار گيرد .
چهارم ـ انتخاب نعل :
نعل را بايد متناسب با اندازه سم , وزن اسب و كار ا و انتخاب كرد .
پنجم ـ بستن نعل :
محيط طبيعي كف سم معمولاً از محيط قسمت بالائي يا بعبارت ديگر شاخ مو بمقدار قابل ملاحظه اي بيشتر است و سم قالبي مقعر دارد . نسج شاخي د رديواره سم در همه جا يكسان نيست ود رپنجه ها ضخامت آن دو برابر قسمت پشتي پستانك ها ميباشد. اين اختلاف ضخانت در نسج شاخي ممكنست ناشي از طرز كار طبيعي قسمتهاي مختلف سم باشد . براي بستن نعل بايد نكات زير را در نظر گرفت .
(1) ـ اندازه ميخها نبايد ا ز حد بيشتر باشد . ميخها را به ا ندا زه هاي مختلف تقسيم بندي كرده اند مثلاً ميخ نمره 5 براي نگهداري نعل شماره يك كاملاً كافي است و يا ميخ شماره 6 براي نعل شماره 2و 3 مناسب است .
(2) ـ برا ي فرو كردن ميخها به ديواره سم بايذ، حتي الامكان از لطمه زدن به نسج شاخي جلوگيري كرد و اين عمل محتاج حوصله و مهارت فراوان است و سلامت سم و نعلبندي مطمئن، بستگی به چگونگي بستن ميخ ها دارد . محل و مسير ورود ميخ در هنگام نعلبندي اهميت زيادي دارد . وقتي ميتوانيم بگوئيم ميخي بطور صحيح وارد شده است كه در قسمت شاخي در حد خارجي لبه خط سفيد عبور كرده و زا ويه اي تشكيل دهد كه با زاويه ديوا ره خارجي سم با محل عبور ميخ منطبق باشد . ارتفاع ديواره سم در محلي كه ميخ فرو ميرود به موقعيت و تعداد سوراخهاي ميخهاي قبلي , ا ندازه سم و وزن نعل بستگي دا ر د . معمولاً فرو رفتن تقريباً دو سانتي متر ا ز ميخ براي نگهداشتن نعل كافي است بشرط آنكه سوراخي از ميخ قبلي در محل وجود نداشته باشد . اگر سوراخهاي ميخ قبلي وجود داشته باشد , ميخ هاي جديد بايد در حدود يك سانتيمتر در بالا و يا در عقب سوراخهاي قبلي كوبيده شود تا هم نعل محكم باشد و هم به نسج شاخي لطمه اي وا رد نشود . مسير دخول ميخ بايد با ا لياف شاخي موازي باشد بنحوي كه عبور ميخ آنها را پاره نكند و يا بهم فشار ندهد . اگر ضربات چكش در ابتداي فرو كردن ميخها ملايم باشد ميخ خود به خود در مسير الياف شاخي فرو ميرود . بنابراين بايد تا وقتي كه دو سوم ميخ خارج نشده ضربات چكش ملا يم باشد و سپس با ضربات محكم و منقطع بقيه ميخ را كوبيد . اريب بودن سر ميخ نيز براي همين منظور است و موجب مي شود كه ميخ بسرعت داخل نسج شاخي شود . بايد ميخها را تا آنجا كه امكان دارد با نظم وترتيب خاصي به نعل كوبيد . اگر بر حسب اتفاق ميخ از مسير دلخواه عبور نكر د و بشرط آنكه د رنسج سالم فرو ر فته باشد نبا يد آنرا كشيد و بهتر است آنرا بحال خود باقي گزاشت .
(3) ـ پرچ كردن ميخها :
ا نتهاي ميخها را بعد از خارج شدن ميتوان درست در نزديكي ديواره سم قطع كرد و پا پيچ داد . وقتيكه بتعداد كافي ميخ، براي محكم كردن نعل بكار برده شد بايد سر ميخ ها را براي مرحله پرچ كردن در شيار نعل جاي داد . اين عمل را با چكش و گازانبر ا نجام ميدهند . عمل را از يكطرف بدين نحو شروع ميكنند كه سر، گا ز انبر بسته شده را در نزديك نوك خا رج شده ميخ قرا ر داده وسپس با چكش ضربات محكم و منقطعي به سر ميخ وا رد ميكنند . عمل پرچ كردن را بايد باين ترتيب ا نجام دا د كه،ا ول ا ز د و ميخ نزديكتر به پنجه , عمل پرچ را شروع كرده و در مرحله دوم، سه ميخ نزديك تر به پنجه مقابل و در مرحله سوم ميخهاي پستانك و پاشنه را در طرفي كه اول عمل پرچ شروع شده و بالاخره در مرحله آخر بقيه ميخهاي پاشنه طرف مقابل را پرچ كرد . جا انداختن سر ميخها در شيار نعل بمنظور متحدا لشكل شدن پرچ ميخها با ديواره سم ضرورت كامل دا رد . اسبي كه دا راي ديواره سم ضعيف باشد اگر نعل بطور مساوي بهر دو طرف سم ثابت نشده باشد به لنگش مي افتد .
(4) ـ عدم دقت در ميخكوبي نعل موجب لطمه زيادي به سمها مي شود و بارها ديده شده است اسبهائي كه سمها يشان بدين نحو ضعيف شده بودند، مدتهاي مديدي براي نعل بندي مناسب نبودند . علل زيادي موجب اين ناراحتي در اسب مي شوند . مثلاً ممكنست فيبرهاي شاخي ديواره سم خشك و شكننده و فا قد قدرت ارتجاعي لازم باشد يا آنكه ميخ از محل ديگر غير از لبه خارجي خط سفيد گذشته و يا موازي با ا لياف فيبرهاي شاخي فرو نرفته باشد . گاه ممكنست نعل بندي هاي مكرر بدون حفظ فاصله زماني بين دونعلبندي موجب ضعيف شدن ديواره سم شده و يا آنكه اسب يا نعل كاملاً محكم نشده به كار كردن ادامه داده باشد.
ششم ـ بازرسي اسب تازه نعل شده :
الف ـ بمنظور اطمينان از نعلبندي، بايد اسب نعل شده را درحين كا ر دقيقاً بازرسي كرد . هر گاه در هر نوع حركت قدم و یا يورتمه بي نظمي مشاهده شد , بايد بنا را بر عدم قابليت اسب براي كار اصلي گذاشت و جزئيات نعلبندي را يكبار ديگر مورد دقت قرار داد .
ب ـ براي معاينه اسب نعل شده بايد روبروي اسب قرار گرفت و به سئوالات زير پاسخ داد .
(1) ـ آيا اندازه قسمتهاي مختلف سم باهم تناسب دارند ( تساوي طول پنجه ها تساوي ارتفاع پاشنه ها ) ؟
(2) ـ آيا سم با ساق دست و پا در يك حالت توازن است ؟
(3) ـ آيا سم مستقيماًدر امتداد ساق قرار دارد و محور سم در امتداد محور شاقولي استخوانهاي ساق است تا وزن بدن بطو رمساوي به قسمتهاي مختلف سم پخش شود ؟
ج ـ در پهلوي اسب قرا ر ميگيريم و به سئوالات زير پاسخ ميدهيم :
(1) ـ آيا محور سم با محور بخولق منطبق ميباشد يا نه ( شيب ديواره سم ازشاخ مو تا لبه پائيني سم بايد باشيب بخولق موازي باشد ) ؟
(2) ـ آيا ميخ ها بيش از ارتفاع لازم در ديواره سم فرو رفته اند ؟
(3) آيا اندازه ميخ ها با اندازه ، و ضعيت سم و وزن نعل متناسب است ؟
(4) آيا سر پرچ ميخها را صاف كرده اند يانه ؟
(5) آيا سر پرچ شده ميخها ضخامت لازم را پيدا كرده است يا نه ؟
ه ـ در مرحله آخر محيط و اندازه نعل را مورد دقت قرا ر ميدهيم و سئوالات زير را مطرح ميكنيم .
(1) ـ آيا پنجه نعل كاملاً مناسب دور تا دور پنجه سم ميباشد كه در هنگام خم و بلند شدن پا از زمين سم را ا ز طرفين حمايت كند ؟
(2) ـ آيا شاخه هاي نعل از خم پستانك ها تا پاشنه ها گردتر از محيط ديواره سم است كه بدين وسيله انبساط سم ورشد طبيعي آنرا در فاصله دو نعلبندي حفظ كند يا نه ؟
(3) ـ آيا پاشنه هاي نعل باندازه كافي طويل و پهن بوده كه پيازهاي پاشنه را بپوشاند ؟
(4) ـ آيا پاشنه هاي نعل نوكشان تيز نيست ؟
(5) ـآيا قسمتهاي ديگر نعل در روي قسمتهاي ديگر كف سم مثل لبه پائيني ديواره خط سفيد و پيازها را ميپوشاند ؟
(6) ـ آيا میزان بندي نعل به نحوی است كه، نعل روي قسمت شاخي كف سم قرا ر نمي گيرذ ؟
(7) ـ آيا سر ميخها كاملاً د رشيا رنعل قرا ر گرفته است ؟
(8) ـ آيا نعل كاملاً با ندا زه سم ميباشد ؟
(9) ـ آيا قسمتهاي شاخي چنگال برداشته شده است ؟
(10) ـ آيا گيره هاي پنجه نعل در ا ن قسمت از پنجه سم كه قدرت و ارتفاع كافي دارد قرار گرفته و كاملاً محكم شده اند ؟
اشتباه هاي متداول نعلبندي و تأثيرات آنها در روي ساختمان سم و دست و پا :
(1) ـ سم كج شده بداخل كه ممكنست موجب پاشنه فشردگي , ناراحتي وكشيدگي لیگامان ها شود.
(2) ـ سم كج شده به خارج كه ممكنست موجب پاشنه فشردگي , بد راه رفتن و يا كشيدگي لیگامان ها و تاندن ها بشود.
(3) ـ سم كج شده بجلو كه ممكنست به لغزش تپق زدن ياكشيدگي لیگامان هاوتاندن ها منجر شود.
(4) ـ سم كج شده به عقب موجب كف زدن در حين يورتمه , تپق و كشيدگي تاندن های خم كننده مي شود .
(5) ـ هم اندازه نبودن سم ها منجر به تپق و يا كف زدن در حين يورتمه مي شوند .
(6) ـ برداشت بيش ا زحد نسج شاخي لبه پائيني موجب لنگش شده وهنگام بستن نعل ممكنست، ميخ موجب نیش زدن به نسج زنده شود .
(7) نعل خيلي بزرگ عمل انبساط پستانك و پاشنه ها رامختل كرده و امكان خوردن ميخ به نسج حساس هم وجود د ا رد .
(8) نعل خيلي كوچك كه محل ميخهاي آن بالطبع خيلي عقب تر از يك نعل مناسب قرار ميگيرند , به درآمدن و یا افتادن نعل منجر مي شود .
(9) اگر پاشنه ها نعل خيلي طويل باشد ممكنست باعث كنده شدن نعل شود .
(10) اگر انتهاي پاشنه ها بطور ناقص بريده شده باشند مثلا ” خيلي تيز باشند , هنگام خوابيدن موجب بريدگي دست وپا مي شوند .
(11) سطحي ا ز نعل كه روي سم قرار ميگيرد ا گرهموار نباشد ، ممكنست موجب لنگش شود .
(12) هرگاه نوك پنجه نعل تیز باشد موجب تپق و بد راه رفتن و كف زدن در حين يورتمه مي شود .
(13) مدور بودن بيش از حد شاخه های نعل در پستانك ها و پاشنه موجب اختلال درحرکت و در آمدن نعل مي شود .
(14) سوراخهاي خيلي عريض ميخهاي نعل به شل شدن و در آمدن نعل منجر ميشود .
(15) سوراخهاي خيلي كوچك ميخهاي نعل موجب سايش سر ميخها و بالاخره شل شدن و افتادن نعل ميشود .
(16) ميخ كوبي نامطمئن، مثلا عدم عبور ميخ از لبه خارجي خط سفيد , موجب در آمدن نعل و ترك خوردن ديوا ره سم مي شود .
(17) ميخهائي كه به نسج زنده فرو رفته باشند موجب لنگش ميشوند .
(18) ميخهائي كه خيلي نزديك به نسج زنده عبور كرده باشند موجب فشار و تحريك اين نسج و بالاخره لنگش مي شوند .
استاد دكتر مصطفي حجازي چندين سال است در فرانسه زندگي مي كنند و جامعه اسبداري ايران را ا ز محضر خود محروم كرده اند امید
است مطالعه اين مقاله ا ز ايشان زنده كنند ه خاطرات بس شيرين اين بزگوار باشد .
