Borna66
07-05-2009, 02:36 PM
مقدمه:
امروزه سازمان و اداره كل نظارت بر امور مواد غذایی و دارویی كشورهای مختلف جهان(FDA) با مصرف بیش از صدها محصول مختلف از این نوع مواد تحت شرایط خاصی موافقت نمودهاند.
مواد افزودنی به دلایل متعددی در تغذیه دام و در جیره غذایی آنها به كار می روند.
برخی از آنها با بیماریهای دام مبارزه نموده، بعضی حیوانات را از آلودگی، عفونت و بیماریها رهانیده، برخی از فساد و نابودی غذا جلوگیری بعمل آورده و سرانجام تعدادی از آنها در افزایش كیفی و كمی فرآوردههای دامی مانند شیر، گوشت و تخممرغ نقش مهمی را ایفا مینمایند. متاسفانه بعضی از این مواد میتوانند بقایای دارویی(Residues) مضری را در فرآوردههای دامی برجا گذارند. به همین دلیل بیش از نیمی از این محصولات دارویی و تركیبات شیمیایی كه مورد تائید و موافقت FDA هستند دارای یك زمان بازپس گیری دارویی (زمان قطع دارو) خاص می باشند كه به خاطر حفظ ایمنیت و سلامت مصرف كننده باید توسط تولیدكنندگان محصولات دامی مورد توجه قرار گیرد.
هنگام استفاده از یك ماده افزودنی سئوالات زیر مورد پرسش واقع می شوند:
1- نیاز مبرم و خاص ما از حیوانات چیست؟ به عنوان نمونه نیاز خاص ما از حیوان افزایش هرچه بیشتر فرآورده های آنهاست.
2- آیا ماده افزودنی مورد استفاده دارای یك زمان(زمان قطع دارو) بازپسگیری دارویی خاص(Drug withdrawal time) می باشد؟ به عبارت دیگر آبا بقایای دارویی(Residues) این ماده در فرآوردههای دامی مسئله ساز است یا نه؟ معمولاً اغلب محصولات دارویی و مواد افزودنی قبل از آنكه حیوان كشتار شود و گوشت آن به مصرف برسد و یا قبل از آنكه فرآورده های تولید شده دام، نظیر شیر و تخم مرغ به معرض فروش برسد باید از جیره غذایی دام حذف شود.
3- آیا ماده افزودنی میتواند در تركیب با مواد افزودنی دیگر مورد استفاده قرار گیرد یا نه؟ سازمان و اداره كل نظارت بر امور غذایی و دارویی در این زمینه دارای اصول و ضوابط محكم و صریحی است كه باید مورد توجه تولیدكنندگان قرار گیرد.
4- بهترین و مناسبترین شكل ماده افزودنی مورد استفاده چگونه است؟ شكل فعال یك محصول ممكن است پایدارتر از انواع تجاری و رقابتی آن محصول بوده و آسان تر مورد استفاده قرار گیرد.
5- سرانجام آخرین سئوال مسئله ارزش ماده افزودنی است كه تا چه اندازه میباشد. در اغلب موارد ارزش حقیقی یك ماده افزودنی را تا زمانی كه مورد استفاده قرار نگرفته نمی توان تعیین نمود. معیار نهایی برای ارزیابی و سنجش یك ماده افزودنی، حصول درآمد و سودی است كه بیشتر از ارزش خود ماده افزودنی میباشد. به طور مثال اگر یك ماده افزودنی، تولیدی را به ازای هر دام یك واحد افزایش دهد و بهای خود آن ماده نیز یك واحد به ازای هر دام باشد بدیهی است در این صورت هیچگونه نفع مالی از مصرف كننده این ماده غذایی برای تولیدكننده حاصل نگشته است، بنابراین لزومی ندارد كه از آن استفاده شود.
تقسیم بندی مواد افزودنی
مواد افزودنی بر اساس چگونگی عملكردشان(مكانیسم اثر) به شرح زیر دستهبندی می گردند:
1- مواد افزودنی كه موجب افزایش طلب و اخذ غذا و نیز انتخاب آن توسط حیوان میشوند.
آنتیاكسیدانها و طعمدهنده ها به مواد غذایی در این گروه جای میگیرند. آنتیاكسیدان ها از فساد چربیهای غیر اشباع و نیز تجزیه ویتامین های محلول در چربی(K، E، D و A) جلوگیری بعمل می آورند. در غذا و جیره هایی كه میزان درصد چربی آنها زیاد است معمولاً از آنتیاكسیدانها استفاده میشود. ویتامین E، اتوكسیكوئین(Ethoxyquin) و بوتیلات هیدروكسیتولئن(BHT) و ویتامین C از آنتی اكسیدانهای مرسوم در مواد غذایی میباشند.
2- مواد غذایی كه رنگ و كیفیت فرآوردههای دامی را بالا میبرند.
گزانتوفیلها رنگدانههایی هستند كه در تغذیه جوجههای كبابی از آنها استفاده میشود. در ضمن، اكسیتتراسیكلین باعث بهتر شدن كیفیت پوسته تخم مرغ در طیور میشود.
3- مواد افزودنی كه وضعیت سلامتی حیوان را تحت تاثیر قرار می دهند.
تركیبات ضد نفخ، زغال(كربن فعال) و داروهای ضد قارچ و ضد الكل(مانند آنتی كوكسیدیوزها و آنتیسالمونلاها) همه به این گروه مربوط میباشند.
4- مواد غذایی كه موجب تغییرات متابولیسم بدن می شوند.
هورمونها و تركیبات مشابه هورمونی، دیاسترولدیاستات یك تركیب صنعتی است كه به غذای جوجههای كبابی اضافه شده و باعث افزایش وزن و بهتر شدن كیفیت لاشه میشود.
5- مواد افزودنی كه تسهیلات هضم و جذب غذا را فراهم میسازند.
مواد افزودنی كه باعث افزایش تولید و رشد میگردند در این گروه جای میگیرند. این مواد شامل آنتیبیوتیكها، تركیبات آرسنیكی و دیگر تركیبات شیمیایی محرك رشد میباشند.
منابع:
1-غذاهای دام و طیور(اصول تغذیه دام و طیور)، مولفین: دكتر محمود شماع، دكتر هوشنگ ساعدی، دكتر كریم نیكپور تهرانی، انتشارات دانشگاه تهران.
2-Titus Harry W. & Fritz Jaine SC.(1997), The scientific feeding of chickens. Fifth Ed. Publ. The interstate, Illinoise
امروزه سازمان و اداره كل نظارت بر امور مواد غذایی و دارویی كشورهای مختلف جهان(FDA) با مصرف بیش از صدها محصول مختلف از این نوع مواد تحت شرایط خاصی موافقت نمودهاند.
مواد افزودنی به دلایل متعددی در تغذیه دام و در جیره غذایی آنها به كار می روند.
برخی از آنها با بیماریهای دام مبارزه نموده، بعضی حیوانات را از آلودگی، عفونت و بیماریها رهانیده، برخی از فساد و نابودی غذا جلوگیری بعمل آورده و سرانجام تعدادی از آنها در افزایش كیفی و كمی فرآوردههای دامی مانند شیر، گوشت و تخممرغ نقش مهمی را ایفا مینمایند. متاسفانه بعضی از این مواد میتوانند بقایای دارویی(Residues) مضری را در فرآوردههای دامی برجا گذارند. به همین دلیل بیش از نیمی از این محصولات دارویی و تركیبات شیمیایی كه مورد تائید و موافقت FDA هستند دارای یك زمان بازپس گیری دارویی (زمان قطع دارو) خاص می باشند كه به خاطر حفظ ایمنیت و سلامت مصرف كننده باید توسط تولیدكنندگان محصولات دامی مورد توجه قرار گیرد.
هنگام استفاده از یك ماده افزودنی سئوالات زیر مورد پرسش واقع می شوند:
1- نیاز مبرم و خاص ما از حیوانات چیست؟ به عنوان نمونه نیاز خاص ما از حیوان افزایش هرچه بیشتر فرآورده های آنهاست.
2- آیا ماده افزودنی مورد استفاده دارای یك زمان(زمان قطع دارو) بازپسگیری دارویی خاص(Drug withdrawal time) می باشد؟ به عبارت دیگر آبا بقایای دارویی(Residues) این ماده در فرآوردههای دامی مسئله ساز است یا نه؟ معمولاً اغلب محصولات دارویی و مواد افزودنی قبل از آنكه حیوان كشتار شود و گوشت آن به مصرف برسد و یا قبل از آنكه فرآورده های تولید شده دام، نظیر شیر و تخم مرغ به معرض فروش برسد باید از جیره غذایی دام حذف شود.
3- آیا ماده افزودنی میتواند در تركیب با مواد افزودنی دیگر مورد استفاده قرار گیرد یا نه؟ سازمان و اداره كل نظارت بر امور غذایی و دارویی در این زمینه دارای اصول و ضوابط محكم و صریحی است كه باید مورد توجه تولیدكنندگان قرار گیرد.
4- بهترین و مناسبترین شكل ماده افزودنی مورد استفاده چگونه است؟ شكل فعال یك محصول ممكن است پایدارتر از انواع تجاری و رقابتی آن محصول بوده و آسان تر مورد استفاده قرار گیرد.
5- سرانجام آخرین سئوال مسئله ارزش ماده افزودنی است كه تا چه اندازه میباشد. در اغلب موارد ارزش حقیقی یك ماده افزودنی را تا زمانی كه مورد استفاده قرار نگرفته نمی توان تعیین نمود. معیار نهایی برای ارزیابی و سنجش یك ماده افزودنی، حصول درآمد و سودی است كه بیشتر از ارزش خود ماده افزودنی میباشد. به طور مثال اگر یك ماده افزودنی، تولیدی را به ازای هر دام یك واحد افزایش دهد و بهای خود آن ماده نیز یك واحد به ازای هر دام باشد بدیهی است در این صورت هیچگونه نفع مالی از مصرف كننده این ماده غذایی برای تولیدكننده حاصل نگشته است، بنابراین لزومی ندارد كه از آن استفاده شود.
تقسیم بندی مواد افزودنی
مواد افزودنی بر اساس چگونگی عملكردشان(مكانیسم اثر) به شرح زیر دستهبندی می گردند:
1- مواد افزودنی كه موجب افزایش طلب و اخذ غذا و نیز انتخاب آن توسط حیوان میشوند.
آنتیاكسیدانها و طعمدهنده ها به مواد غذایی در این گروه جای میگیرند. آنتیاكسیدان ها از فساد چربیهای غیر اشباع و نیز تجزیه ویتامین های محلول در چربی(K، E، D و A) جلوگیری بعمل می آورند. در غذا و جیره هایی كه میزان درصد چربی آنها زیاد است معمولاً از آنتیاكسیدانها استفاده میشود. ویتامین E، اتوكسیكوئین(Ethoxyquin) و بوتیلات هیدروكسیتولئن(BHT) و ویتامین C از آنتی اكسیدانهای مرسوم در مواد غذایی میباشند.
2- مواد غذایی كه رنگ و كیفیت فرآوردههای دامی را بالا میبرند.
گزانتوفیلها رنگدانههایی هستند كه در تغذیه جوجههای كبابی از آنها استفاده میشود. در ضمن، اكسیتتراسیكلین باعث بهتر شدن كیفیت پوسته تخم مرغ در طیور میشود.
3- مواد افزودنی كه وضعیت سلامتی حیوان را تحت تاثیر قرار می دهند.
تركیبات ضد نفخ، زغال(كربن فعال) و داروهای ضد قارچ و ضد الكل(مانند آنتی كوكسیدیوزها و آنتیسالمونلاها) همه به این گروه مربوط میباشند.
4- مواد غذایی كه موجب تغییرات متابولیسم بدن می شوند.
هورمونها و تركیبات مشابه هورمونی، دیاسترولدیاستات یك تركیب صنعتی است كه به غذای جوجههای كبابی اضافه شده و باعث افزایش وزن و بهتر شدن كیفیت لاشه میشود.
5- مواد افزودنی كه تسهیلات هضم و جذب غذا را فراهم میسازند.
مواد افزودنی كه باعث افزایش تولید و رشد میگردند در این گروه جای میگیرند. این مواد شامل آنتیبیوتیكها، تركیبات آرسنیكی و دیگر تركیبات شیمیایی محرك رشد میباشند.
منابع:
1-غذاهای دام و طیور(اصول تغذیه دام و طیور)، مولفین: دكتر محمود شماع، دكتر هوشنگ ساعدی، دكتر كریم نیكپور تهرانی، انتشارات دانشگاه تهران.
2-Titus Harry W. & Fritz Jaine SC.(1997), The scientific feeding of chickens. Fifth Ed. Publ. The interstate, Illinoise