Borna66
07-04-2009, 08:06 PM
مقدمه :
افزايش روز افزون جمعيت و تو سعه بيش از حد اسكان انسان ها درحاشيه رودخانه ها وسوا حل ابها و منابع آبى منجر به افزايش ايجاد مراكز صنعتى و كارخانجات شده است . كه اينها به نوبه خود ، ضا يعا ت و فضو لات آ لوده كننده به آ بها را افزايش مى دهند . بطور ي كه اين عوامل آ لوده كننده مىتو انند تغيرات غير قابل قبول وپيش بينى نشده اى را بر روى محيط ومنا بع آ بى ايجاد نما يند. و روند طبيعى زندگى آبزيان را تغير دهند.
تك تك آلوده كنندها ى صنعتى در آ بها ، به تنها ي آنقد ر مشكل ساز نمى باشند. بلكه عوامل گونا گون ،شامل:
روش عمل ،
مقدار رقيق شدن در طول مسير و.....
دست به دست هم داده تا اينكه مشكلات فراوان را در آبها
ايجاد مى كنند.
بطور مثال: تركيبات سيانور در محيطهاى آبى سّمى هستند . ولى وقتى درمجاور كادميم و روى ، قرار مىگيرند . سمّى شدن آنها صدها بار تشديد وكشنده تر مى شوند.
هدف :
شناساي برخى ازمنابع ضايعات وپس آبهاى صنعتى كارخانجات ومراكز صنعتى كه آ لوده كننده محيط زيست و اكوسيستمهاى آبى مى باشند و در نهايت منجر به بروز مشكلات فراوان براى آبزيان و انسانها
مى شوند .
بحث :
بطور كلى ضايعات وپس آبهاى صنعتى كارخانجات به صورت:
مواد آلى گياهى وجانورى ( اجسادوبقاياى آنها ) _مواد آلى شيمياي( شامل: سموم گياهى ، پاك كننده ها وهيدروكربنها) _ عناصروتركيبات معدنى _رسوبات _ مواد راديواكتيو _حرارت _فلزات سنگين
وغيره ...مى باشند .
اثرات ايجاد شده ناشى از فاضلابهاى صنعتى در منابع آبى شور وشيرين تا حدودى يكسان است كه
برخى از انها بطور خلا صه به قرار زير مى باشد .
فاضلا بهاى صنعتى كا رخانجا ت شستشوى الياف و پس ما نده هاى كارخانجات شيمياي كه منشأ الى دارند .
به شدت آبها را قلياى كرده ، بى.ا. دى. آب را افزايش مى دهند .
كارخانجات گوشت ،لبنيات ،نى شكر، به همراه تقطير وكنسرو كردن آنها در آ بها به علّت تجزيه باكتريها ، بى.ا.دى. را افزايش واكسژن محلول را كاهش مىدهند .
فاضلاب كارخانجات توليد كاغذ كه محتوى تكه هاى چوپ –پنتا كلروفنل –پنتا كلروفنات سديم-متيل مركاپتان وسولفات ها ، هستند به شدت خورنده بوده وسمّ مهلكى براى ما هيان ايجاد مىكنند . همچنين باكتريهاى توليد كننده گاز با استفاده از سولفاتهاى حاصله از توليد كاغذ ، محيط آب را آلوده وكم اكسيژن مى كنند .
دسته هاى ماهى وقتى در چنين آب وشرايطى قرار مى گيرند ،يا كوچ كرده ويا به كلى نابود مى شوند.
نيروگاههاى اتمىو هسته اى با ايجاد ضايعات مواد راديو اكتيوى در كمترين زمان بالا ترين مقدار آلودگى وتغيرات را در آب وماهى ها ايجاد مىكنند . اين تركيبات با تغيرات ژنتيكى ما هيان منجر به
مشكلات فراوان مى شوند.
فاضلاب كار خانجات متالوژى مثل :
كار خانه هاى ذوب آهن كه از آب براى سا ختن ذغال كك
استفاده مى كنند ، بسيار اسيدى بوده ومواد سمّى فراوانى مانند :
فنل ، سيا نوژن ، سرباره ، كك و جامدات
بسيار ريز محلول در خود را وارد منا بع آبى كرده ،باعث تغيرات و مرگ ومير ماهيان مى شوند .
بطور كلى كلّيه فاضلاب هاى صنعتى كارخانجات كه از طرق فراوان وارد محيطهاى آبى مى شوند،
در مرحله اول منجر به تغيرات ،در پارا مترهاى فيزيكوشيميا ي آب شده سبب بروز مشكلات عديدهاىمى شوند .
گونه هاى مختلف آبزيان وماهي ها ،دامنه هاى محدودى از اين تغيرات را مى توا نند تحمّل نما يند.
همچنين براى رشد وحفظ سلامتى خود به حد معينى از پارامتر هاِي مانند : پى.اچ - درجه حرارت- اكسيژن – سختى - و..... نياز دارند .
از بين اين عوامل محيطى ، درجه حرارت اب و دامنه تغيرا ت آن مهمترين نقش را در زندگى آبزيا ن داراست . بدليل آنكه تمام فعاليت هاى فيز يولوژيكى ماهيان ، اعم از تغذ يه ،رشد، تكثير ومقاومت در
برابر بيماريها متأثر از آن است. بنا بر اين درجه حرارت آب از لحاظ كمّى وكيفى ، بايستى در دامنه مطلوب ومورد نياز آبزيان باشد.
اكثر كارخانجات مانند: كارخانه هاى توليد انرژى الكتريكى ، از آب براى سرد كردن تأ سيسات خود
استفاده مى كنند ،كه فاضلاب اين نوع كارخانجات داراى آبهاى با درجه حرارت بالا هستند. كه افزايش درجه حرارت خود نوعى آلودگى به حساب مىآيد . زيرا اين گونه فاضلابهاى گرم وقتى
وارد منا بع آبى مىشوند ،باعث گرم شدن آبهاى مسير و خود آن منبع آبى مىشوند.
اين گرما باعث كاهش وزن مخصوص و ويسكوزيته آب مىگردد، در نتيجه ظرفييت حمل اكسيژنى آن كاهش مى يابد . يعنى آب زودتر به حالت اشباع رسيده و اكسيژن كمترى را براى رسيدن به حد اشباع
قبول مىكند . همچنين نسبت رسوب شدن در اين گونه آبها به شدّت افزايش مى يابد ، تبخير نيز سريع شده ،شورى افزايش پيدا مى كند. در اين شرايط اكثر ماهيها وآبزيان در برابر اين تغيرات اگر هم جزىء باشد ، واكنش نشان مىدهند. به عبارت ديگر اگر اين تغيرات كم ولى دايمى باشد ، مى تواند فون وفلور منطقه را تغير دهد .
با توجّه به اين كه اكثر آبزيان در منابع آبى با يك درجه حرارت معين ومخصوص به خودشان رشد و توليد مثل مىكنند، در اثر اين تغيرات ، ماهيها يا جلوتر از حد معمول تخم ريزى مىكنند ، يا اينكه هرگز تخم ريزى نخواهند كرد .
از طرف ديگر لاروهاي كه زودتر بدنيا آمدند ،غذا بدست نياورده ازبين خواهند رفف بنابراين دراين شرا يط تعادل زندگى آبزيان به هم خورده و پوشش آب توسط اجتماعات آبزى به كلى دگرگون مىشود. برخى آبزيان مانند ماهيان سردآبىهم خيلى سريع تر به مرحله مرگ ومير
مى رسند.
بنابراين اكثر پس آبهاى كارخانجات باعث مى شوند كه اجتماعات آبزى تغير كرده ومواد غذاي آب تغيركند اكثر آنها باعث مى شوند كه اجتماعات آبزى تغير نمايند ومواد غذاي آب تغير كند.
گاهى اوقات اين تغيرات در دريا ودرياچه ها فراتر مى شوند. يعنى باعث تغيرات ساختمانى آب آنها مى گردند .
بطورى كه در اين گونه آبها با شدّت گرفتن رسوب گذارى آلگها، مواد آلى ومعدنى رسوب پيدا مى كنند كه تجزيه كامل آنها در كف باعث مسطح تر شدن بستر آنها مى شوند .در اثر اين فرايند رسوب
گذارى لاروها وتخم آبزيان نابود مى گردند . همچنين در بعضى از نقاط ارتفاع آب كاهش يافته وماهيان ديگر قادر نخواهند بود كه در آنجا به زيست خود ادامه دهند.
رويش گياهان باتلاقى افزايش پيدا مىكند و بتدريج كل درياچه به زمين باتلاقى مبدل مىشود. بنا براين اگر از اين تغيرات جلو گير نشود .يعنى
رسوبات از كف خارج نشوند ،محيط آبى به مرداب باتلاقى مبدل خواهد شد.
فلزات وتأثير آلودگى آنها
اثرات آلودگى بعضى ازفلزات ( ناشى از حمل آنها درپس آبها ى صنعتى ) مانند : مس ،سرب وجيوه شناخته شده است. ولى اثرات بعضى از فلزات ديگر مانند: كرم ، كادميم ، كبالت ،نيكل ، كاملا مشحص
نمى باشد . بنابراين وجود برخى از اين مواد در گوشت ماهىها ،صدفها وغيره بعد از مصرف آن توسط انسان ،ايجاد ناراحتىهاى بسيار شديدى مى كند كه بايستى از ورود اين گونه آبهاى صنعتى آلوده به محيطزيست آبزيان جلوگيرى شود .
ماهى ها اين فلزات را يا از طريق برانشى ها جذب كرده ويا از طريق تغذيه كردن وارد بدن خود مىكنند.
برخى از اين مواد مانند متيل جيوه دربدن ماهىها بعد از تجمع ذخيره مى شوند . مثلا نوع ماهى پيكرل حدود پنج جزء در ميليون (5ppm ) جيوه وتركيبات آن را در خود جمع و ذخيره مى كند . مصرف
اين نوع ماهيان توسط انسان ، به مرور زمان سبب كورى ، كرولالى و در آخر مرگ مى شود .
تركيبات سرب در آب از طريق زئو پلانكتون ها جذب وسپس وارد زنجيرهء غذاي آبزيان مىشوند كه به نوبهء خود سمّى وبراى ماهيها ايجاد مشكل مى نمايد ودر انسان سيستم عصبى را مختل و عضلات
را شل مى كند .
مس وتركيبات آن در ماهيها وصدفها ، باعث سبز يا آبى شدن آنها مى شوند . مقدار يك ميكروگرم اين تركيبات براى آبزيان كشنده است ودر نهايت در انسان باعث بروز مشكلات فراوان مى گردند.
نتيجه گيرى
باتوجه به مطالب گفته شده در مورد آثار مخرّب پس آبهاى صنعتى ،كه اكثر آنها آلودگى حرارتى ايجاد مى كنند . بايستى قبل از ورود انها به اكو سيستمها ى مختلف آبى وايجاد هر گونه تغيرات ، از طريق
متدهاى گو ناگون تصفيهء آب ( مهمترين آنها تصفيه هاى بيو لوژيكى ) پاكسازى اوليه گردند .
منابع :
1- تكنو لوژى آبهاى تأ ليف: جان. آ. بلا ك
ترجمه: دكتر محمد رضا بنا زاده ماهانى
دكتر على اكبر سمنار شاد
2- مديريت تغذيه ( در پرورش متراكم آبزيان) تأليف: استفن . گدارد
ترجمه: دكتر مرتضى عليزاده
مهندس شهرام دادگر
3- فيزيولوژى ماهى تأليف: گرى. آ . ودمير
(پرورش متراكم)
ترجمه: دكترمهرداد عبد الله مشائى
4- هيدرو شيمى تأليف:
دكترعباس اسماعيلى
سارى (بنيان آبزى پرورى)
افزايش روز افزون جمعيت و تو سعه بيش از حد اسكان انسان ها درحاشيه رودخانه ها وسوا حل ابها و منابع آبى منجر به افزايش ايجاد مراكز صنعتى و كارخانجات شده است . كه اينها به نوبه خود ، ضا يعا ت و فضو لات آ لوده كننده به آ بها را افزايش مى دهند . بطور ي كه اين عوامل آ لوده كننده مىتو انند تغيرات غير قابل قبول وپيش بينى نشده اى را بر روى محيط ومنا بع آ بى ايجاد نما يند. و روند طبيعى زندگى آبزيان را تغير دهند.
تك تك آلوده كنندها ى صنعتى در آ بها ، به تنها ي آنقد ر مشكل ساز نمى باشند. بلكه عوامل گونا گون ،شامل:
روش عمل ،
مقدار رقيق شدن در طول مسير و.....
دست به دست هم داده تا اينكه مشكلات فراوان را در آبها
ايجاد مى كنند.
بطور مثال: تركيبات سيانور در محيطهاى آبى سّمى هستند . ولى وقتى درمجاور كادميم و روى ، قرار مىگيرند . سمّى شدن آنها صدها بار تشديد وكشنده تر مى شوند.
هدف :
شناساي برخى ازمنابع ضايعات وپس آبهاى صنعتى كارخانجات ومراكز صنعتى كه آ لوده كننده محيط زيست و اكوسيستمهاى آبى مى باشند و در نهايت منجر به بروز مشكلات فراوان براى آبزيان و انسانها
مى شوند .
بحث :
بطور كلى ضايعات وپس آبهاى صنعتى كارخانجات به صورت:
مواد آلى گياهى وجانورى ( اجسادوبقاياى آنها ) _مواد آلى شيمياي( شامل: سموم گياهى ، پاك كننده ها وهيدروكربنها) _ عناصروتركيبات معدنى _رسوبات _ مواد راديواكتيو _حرارت _فلزات سنگين
وغيره ...مى باشند .
اثرات ايجاد شده ناشى از فاضلابهاى صنعتى در منابع آبى شور وشيرين تا حدودى يكسان است كه
برخى از انها بطور خلا صه به قرار زير مى باشد .
فاضلا بهاى صنعتى كا رخانجا ت شستشوى الياف و پس ما نده هاى كارخانجات شيمياي كه منشأ الى دارند .
به شدت آبها را قلياى كرده ، بى.ا. دى. آب را افزايش مى دهند .
كارخانجات گوشت ،لبنيات ،نى شكر، به همراه تقطير وكنسرو كردن آنها در آ بها به علّت تجزيه باكتريها ، بى.ا.دى. را افزايش واكسژن محلول را كاهش مىدهند .
فاضلاب كارخانجات توليد كاغذ كه محتوى تكه هاى چوپ –پنتا كلروفنل –پنتا كلروفنات سديم-متيل مركاپتان وسولفات ها ، هستند به شدت خورنده بوده وسمّ مهلكى براى ما هيان ايجاد مىكنند . همچنين باكتريهاى توليد كننده گاز با استفاده از سولفاتهاى حاصله از توليد كاغذ ، محيط آب را آلوده وكم اكسيژن مى كنند .
دسته هاى ماهى وقتى در چنين آب وشرايطى قرار مى گيرند ،يا كوچ كرده ويا به كلى نابود مى شوند.
نيروگاههاى اتمىو هسته اى با ايجاد ضايعات مواد راديو اكتيوى در كمترين زمان بالا ترين مقدار آلودگى وتغيرات را در آب وماهى ها ايجاد مىكنند . اين تركيبات با تغيرات ژنتيكى ما هيان منجر به
مشكلات فراوان مى شوند.
فاضلاب كار خانجات متالوژى مثل :
كار خانه هاى ذوب آهن كه از آب براى سا ختن ذغال كك
استفاده مى كنند ، بسيار اسيدى بوده ومواد سمّى فراوانى مانند :
فنل ، سيا نوژن ، سرباره ، كك و جامدات
بسيار ريز محلول در خود را وارد منا بع آبى كرده ،باعث تغيرات و مرگ ومير ماهيان مى شوند .
بطور كلى كلّيه فاضلاب هاى صنعتى كارخانجات كه از طرق فراوان وارد محيطهاى آبى مى شوند،
در مرحله اول منجر به تغيرات ،در پارا مترهاى فيزيكوشيميا ي آب شده سبب بروز مشكلات عديدهاىمى شوند .
گونه هاى مختلف آبزيان وماهي ها ،دامنه هاى محدودى از اين تغيرات را مى توا نند تحمّل نما يند.
همچنين براى رشد وحفظ سلامتى خود به حد معينى از پارامتر هاِي مانند : پى.اچ - درجه حرارت- اكسيژن – سختى - و..... نياز دارند .
از بين اين عوامل محيطى ، درجه حرارت اب و دامنه تغيرا ت آن مهمترين نقش را در زندگى آبزيا ن داراست . بدليل آنكه تمام فعاليت هاى فيز يولوژيكى ماهيان ، اعم از تغذ يه ،رشد، تكثير ومقاومت در
برابر بيماريها متأثر از آن است. بنا بر اين درجه حرارت آب از لحاظ كمّى وكيفى ، بايستى در دامنه مطلوب ومورد نياز آبزيان باشد.
اكثر كارخانجات مانند: كارخانه هاى توليد انرژى الكتريكى ، از آب براى سرد كردن تأ سيسات خود
استفاده مى كنند ،كه فاضلاب اين نوع كارخانجات داراى آبهاى با درجه حرارت بالا هستند. كه افزايش درجه حرارت خود نوعى آلودگى به حساب مىآيد . زيرا اين گونه فاضلابهاى گرم وقتى
وارد منا بع آبى مىشوند ،باعث گرم شدن آبهاى مسير و خود آن منبع آبى مىشوند.
اين گرما باعث كاهش وزن مخصوص و ويسكوزيته آب مىگردد، در نتيجه ظرفييت حمل اكسيژنى آن كاهش مى يابد . يعنى آب زودتر به حالت اشباع رسيده و اكسيژن كمترى را براى رسيدن به حد اشباع
قبول مىكند . همچنين نسبت رسوب شدن در اين گونه آبها به شدّت افزايش مى يابد ، تبخير نيز سريع شده ،شورى افزايش پيدا مى كند. در اين شرايط اكثر ماهيها وآبزيان در برابر اين تغيرات اگر هم جزىء باشد ، واكنش نشان مىدهند. به عبارت ديگر اگر اين تغيرات كم ولى دايمى باشد ، مى تواند فون وفلور منطقه را تغير دهد .
با توجّه به اين كه اكثر آبزيان در منابع آبى با يك درجه حرارت معين ومخصوص به خودشان رشد و توليد مثل مىكنند، در اثر اين تغيرات ، ماهيها يا جلوتر از حد معمول تخم ريزى مىكنند ، يا اينكه هرگز تخم ريزى نخواهند كرد .
از طرف ديگر لاروهاي كه زودتر بدنيا آمدند ،غذا بدست نياورده ازبين خواهند رفف بنابراين دراين شرا يط تعادل زندگى آبزيان به هم خورده و پوشش آب توسط اجتماعات آبزى به كلى دگرگون مىشود. برخى آبزيان مانند ماهيان سردآبىهم خيلى سريع تر به مرحله مرگ ومير
مى رسند.
بنابراين اكثر پس آبهاى كارخانجات باعث مى شوند كه اجتماعات آبزى تغير كرده ومواد غذاي آب تغيركند اكثر آنها باعث مى شوند كه اجتماعات آبزى تغير نمايند ومواد غذاي آب تغير كند.
گاهى اوقات اين تغيرات در دريا ودرياچه ها فراتر مى شوند. يعنى باعث تغيرات ساختمانى آب آنها مى گردند .
بطورى كه در اين گونه آبها با شدّت گرفتن رسوب گذارى آلگها، مواد آلى ومعدنى رسوب پيدا مى كنند كه تجزيه كامل آنها در كف باعث مسطح تر شدن بستر آنها مى شوند .در اثر اين فرايند رسوب
گذارى لاروها وتخم آبزيان نابود مى گردند . همچنين در بعضى از نقاط ارتفاع آب كاهش يافته وماهيان ديگر قادر نخواهند بود كه در آنجا به زيست خود ادامه دهند.
رويش گياهان باتلاقى افزايش پيدا مىكند و بتدريج كل درياچه به زمين باتلاقى مبدل مىشود. بنا براين اگر از اين تغيرات جلو گير نشود .يعنى
رسوبات از كف خارج نشوند ،محيط آبى به مرداب باتلاقى مبدل خواهد شد.
فلزات وتأثير آلودگى آنها
اثرات آلودگى بعضى ازفلزات ( ناشى از حمل آنها درپس آبها ى صنعتى ) مانند : مس ،سرب وجيوه شناخته شده است. ولى اثرات بعضى از فلزات ديگر مانند: كرم ، كادميم ، كبالت ،نيكل ، كاملا مشحص
نمى باشد . بنابراين وجود برخى از اين مواد در گوشت ماهىها ،صدفها وغيره بعد از مصرف آن توسط انسان ،ايجاد ناراحتىهاى بسيار شديدى مى كند كه بايستى از ورود اين گونه آبهاى صنعتى آلوده به محيطزيست آبزيان جلوگيرى شود .
ماهى ها اين فلزات را يا از طريق برانشى ها جذب كرده ويا از طريق تغذيه كردن وارد بدن خود مىكنند.
برخى از اين مواد مانند متيل جيوه دربدن ماهىها بعد از تجمع ذخيره مى شوند . مثلا نوع ماهى پيكرل حدود پنج جزء در ميليون (5ppm ) جيوه وتركيبات آن را در خود جمع و ذخيره مى كند . مصرف
اين نوع ماهيان توسط انسان ، به مرور زمان سبب كورى ، كرولالى و در آخر مرگ مى شود .
تركيبات سرب در آب از طريق زئو پلانكتون ها جذب وسپس وارد زنجيرهء غذاي آبزيان مىشوند كه به نوبهء خود سمّى وبراى ماهيها ايجاد مشكل مى نمايد ودر انسان سيستم عصبى را مختل و عضلات
را شل مى كند .
مس وتركيبات آن در ماهيها وصدفها ، باعث سبز يا آبى شدن آنها مى شوند . مقدار يك ميكروگرم اين تركيبات براى آبزيان كشنده است ودر نهايت در انسان باعث بروز مشكلات فراوان مى گردند.
نتيجه گيرى
باتوجه به مطالب گفته شده در مورد آثار مخرّب پس آبهاى صنعتى ،كه اكثر آنها آلودگى حرارتى ايجاد مى كنند . بايستى قبل از ورود انها به اكو سيستمها ى مختلف آبى وايجاد هر گونه تغيرات ، از طريق
متدهاى گو ناگون تصفيهء آب ( مهمترين آنها تصفيه هاى بيو لوژيكى ) پاكسازى اوليه گردند .
منابع :
1- تكنو لوژى آبهاى تأ ليف: جان. آ. بلا ك
ترجمه: دكتر محمد رضا بنا زاده ماهانى
دكتر على اكبر سمنار شاد
2- مديريت تغذيه ( در پرورش متراكم آبزيان) تأليف: استفن . گدارد
ترجمه: دكتر مرتضى عليزاده
مهندس شهرام دادگر
3- فيزيولوژى ماهى تأليف: گرى. آ . ودمير
(پرورش متراكم)
ترجمه: دكترمهرداد عبد الله مشائى
4- هيدرو شيمى تأليف:
دكترعباس اسماعيلى
سارى (بنيان آبزى پرورى)