Borna66
07-04-2009, 02:12 PM
روش روزمره نمونه برداري آب
چاپ دوم
موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران
موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران تنها سازماني است در ايران كه بر طبق قانون ميتواند استاندارد رسمي فرآوردهها را تعيين و تدوين و اجراي آنها را با كسب موافقت شورايعالي استاندارد اجباري اعلام نمايد. وظايف و هدفهاي موسسه عبارتست از:
(تعيين، تدوين و نشر استانداردهاي ملي – انجام تحقيقات بمنظور تدوين استاندارد بالا بردن كيفيت كالاهاي داخلي، كمك به بهبود روشهاي توليد و افزايش كارائي صنايع در جهت خودكفائي كشور - ترويج استانداردهاي ملي – نظارت بر اجراي استانداردهاي اجباري – كنترل كيفي كالاهاي صادراتي مشمول استاندارد اجباري و جلوگيري از صدور كالاهاي نامرغوب بمنظور فراهم نمودن امكانات رقابت با كالاهاي مشابه خارجي و حفظ بازارهاي بين المللي كنترل كيفي كالاهاي وارداتي مشمول استاندارد اجباري بمنظور حمايت از مصرف كنندگان و توليدكنندگان داخلي و جلوگيري از ورود كالاهاي نامرغوب خارجي راهنمائي علمي و فني توليدكنندگان، توزيع كنندگان و مصرف كنندگان – مطالعه و تحقيق درباره روشهاي توليد، نگهداري، بسته بندي و ترابري كالاهاي مختلف – ترويج سيستم متريك و كاليبراسيون وسايل سنجش – آزمايش و تطبيق نمونه كالاها با استانداردهاي مربوط، اعلام مشخصات و اظهارنظر مقايسه اي و صدور گواهينامه هاي لازم).
موسسه استاندارد از اعضاء سازمان بين المللي استاندارد ميباشد و لذا در اجراي وظايف خود هم از آخرين پيشرفتهاي علمي و فني و صنعتي جهان استفاده مينمايد و هم شرايط كلي و نيازمنديهاي خاص كشور را مورد توجه قرار ميدهد.
اجراي استانداردهاي ملي ايران بنفع تمام مردم و اقتصاد كشور است و باعث افزايش صادرات و فروش داخلي و تأمين ايمني و بهداشت مصرف كنندگان و صرفه جوئي در وقت و هزينهها و در نتيجه موجب افزايش درآمد ملي و رفاه عمومي و كاهش قيمتها ميشود.
تهيه كننده
كميسيون روشهاي نمونه گيري و آزمون آب
رئيس
دانشكده بهداشت ـ دانشگاه تهران
دكتراي داروسازي ـ mph و متخصص بهداشت محيط
ايماندل - كرامتاله
اعضاء
مشاور طرحهاي آب و پسآب
مهندس شيمي
الهي - حسينعلي
سازمان آب
مهندس شيمي
تركزاده - غلامرضا
شركت توانير
مهندس شيمي ـ متخصص آبشناسي
حسينيان - مرتضي
وزارت بهداري
دكتراي شيمي
زياري - نرگس
وزارت نيرو
مهندس شيمي ـ متخصص آبشناسي
سادات منصوري – عباس
مركز پژوهشهاي علمي و صنعتي
مهندس آبشناسي
قاهري - محمود
دبير
كارشناس مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران
شيميست
مهپور - مجيد
فهرست مطالب
استاندارد روش روزمره نمونهگيري آب
هدف
دامنهكاربرد
نكات عمومي
ظروف حمل نمونه
روشهاي نمونهگيري
برچسبگذاري
بسمه تعالي
پيشگفتار
استاندارد روش روزمره نمونهگيري كه بوسيله كميسيون فني آب آشاميدني تهيه و تدوين شده و در كميسيون نهائي مادر مورد تأئيد قرار گرفته و در سيو سومين جلسه كميته ملي صنايع شيميائي مورخ 61/3/23 تصويب گرديد . پس از تأئيد شوراي عالي استاندارد و باستناد ماده يك ( قانون مواد الحاقي بقانون تأسيس مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب آذر ماه 1349) بعنوان استاندارد رسمي ايران منتشر ميگردد .
براي حفظ همگامي و هماهنگي با پيشرفتهاي ملي و جهاني صنايع و علوم استانداردهاي ايران در مواقع لزوم و يا در فواصل معين مورد تجديدنظر قرار خواهند گرفت و هر گونه پيشنهادي كه براي اصلاح يا تكميل اين استانداردها برسد در هنگام تجديدنظر در كميسيون فني مربوط مورد توجه واقع خواهد شد .
بنابراين براي مراجعه به استانداردهاي ايران بايد همواره از آخرين چاپ و تجديدنظر آنها استفاده نمود .
در تهيه اين استاندارد سعي بر آن بوده است كه با توجه به نيازمنديهاي خاص ايران حتيالمقدور ميان روشهاي معمول در اين كشور و استاندارد و روشهاي متداول در كشورهاي ديگر هماهنگي ايجاد شود .
لذا با بررسي امكانات و مهارتهاي موجود و اجراي آزمايشهاي لازم استاندارد حاضر با استفاده از اطلاعات و تجربيات كارشناسان و متخصصين اين رشته تهيه شده است .
استاندارد روش روزمره نمونهگيري آب
1 ـ هدف
هدف از ارائه اين دستورالعمل بيان و چگونگي روشهائي است كه مناسب نمونهگيري روزمره از آب جهت آزمونهاي تجزيه شيميائي , فيزيكي و ميكروبيولوژي ميباشد .
2 ـ دامنهكاربرد
2 ـ 1 ـ كاربرد اين روشها فقط در مقياس عمومي و براي آزمونهاي روزمره كنترلي در جهت شناخت تغييرات ويژگيها آب در رسيدن به حدود بحراني مناسب بوده و در موارد داوري و يا مورد خاص كه به دقت عمل بيشتري احتياج دارد بايد از استاندارد روش نمونهگيري آب ( استاندارد شماره 2347 ايران ) استفاده شود .
2 ـ 2 ـ با حذف سترون كردن ظروف نمونهگيري روشهاي نمونهگيري اين استاندارد در مورد آزمونهاي شيميائي و فيزيكي نيز بكار ميرود .
3 ـ نكات عمومي
3 ـ 1 ـ هدف از نمونهگيري بدست آوردن قسمت كوچكي از آب است كه نمايانگر خصوصيات واقعي منبع اصلي باشد و عوامل مهم آن عبارتند از :
نقاط نمونهگيري , زمان و تناوب نمونهگيري حفظ تركيبات نمونه تا لحظه آزمون
3 ـ 2 ـ در هر روش نمونهگيري قواعد زير بايد بكار رود .
الف ـ نمونهها بايد نمايانگر وضعيت موجود در نقطه نمونهگيري باشد .
ب ـ حجم نمونه بايد در حدي باشد كه تكرار آزمون به تعداد مورد نظر ميسر گردد .
ج ـ نمونهها بايد طبق روشي جمعآوري بستهبندي و حمل و نقل شود كه پيشبيني و مراقبتهاي لازم جهت عدم تغيير در تركيبات و خصوصيات ويژه آن تا مرحله اجراي آزمايش صورت پذيرد .
3 ـ 3 ـ نمونهها را بايد بطور معمول بدون جداكردن ذرات معلق برداشت و درصورتيكه آب موجود در منبع اصلي داراي مواد كلوئيدي و يا مواد معلق بهم پيوسته باشد . بايد نمونهها بطور نسبي نمايانگر اين مواد نيز باشد .
4 ـ ظروف حمل نمونه
اين ظروف بايد از نوع پلاستيك خشك ( پلياتيلن ) و يا شيشهاي باشد كه بدليل نشكن بودن ظروف پلياتيلن معمولا به نوع شيشهاي برتري دارد . ولي در مورد نمونههائي كه داراي تركيباتي مانند فسفر است در غلظتهاي بالا بايد از نوع شيشهاي استفاده نمود . ( نوع ظرف زمان نگهداري و شرايط آن در جدول شماره يك جهت هر آزمون بيان شده است .)
4 ـ 1 ـ ظروف پلياتيلن را در محلول 5 درصد يد در محلول 8 درصد يدور پتاسيم بمدت يك هفته قرار دهيد تا بصورت غير فعال درآيد .
4 ـ 2 ـ ظروف شيشهاي را نيز بمدت 8 روز در محلول %5 درصد اسيد فلوئوريك قرار دهيد .
4 ـ 3 ـ در جمعآوري نمونه براي آزمونهاي باكتريولوژي لازم است ظروف حمل نمونه در ابتدا سترون شده و سپس بكار رود . و اينگونه نمونهها بايد بفوريت مورد آزمون قرار گيرد و در غير اينصورت با قرار دادن نمونهها در محل تاريك و درون يخ مسائلي مانند تكثير و يا ازميان رفتن خصوصيات ميكروبيولوژي تا حدود 24 ساعت پس از جمعآوري بحداقل ميرسد .
ولي در هر صورت اولويت دارد تا شش ساعت اوليه آزمايش گردد .
4 ـ 4 ـ در هنگام نمونهگيري از آبهاي كلردار بايد چند قطره از محلول ده درصد تيوسولفات نيز به ظرف نمونهگيري اضافه نمود .
5 ـ روشهاي نمونهگيري
5 ـ 1 ـ روش نمونهگيري از آبهاي زير زميني
5 ـ 1 ـ 1 ـ وسائل مورد نياز
الف : بطري دهان گشاد شيشهاي و يا پلاستيكي ساخته شده از مواد غير سمي به حجم 200 تا 500 ميليليتر كه قبلا استريل شده و درپوش آن از نوع پيچي و يا توپي بوده و اين درپوش نيز بوسيله ورقه آلومينيومي و يا كاغذي ضخيم استريل پوشيده شده و بوسيله كش و يا نخ محكم ميشود .
ب : يخدان
5 ـ 1 ـ 2 ـ نمونهگيري از شير و يا پمپ آب
الف : بمنظور بدست آوردن يك نمونه نمايانگر خصوصيات اصلي منبع آب از شير و يا پمپ , جريان آب را بمدت يك تا دو دقيقه برقرار كنيد . ( لازمست در ابتدا بوسيله شعله گاز و يا چراغ الكلي محل خروج آب را حرارت داد )
ب : كاغذي محافظ و سرپوش بطري نمونهگيري را بطور يكجا با گرفتن كاغذ محافظ از روي بطري برداريد .
ج : بطري را تا حدود 3 الي 4 سانتيمتري لبه آن از آب پر كنيد .
د : سرپوش و كاغذ را بجاي خود گذاشته و پس از محكم كردن بطري را درون يخدان قرار دهيد .
5 ـ 1 ـ 3 ـ نمونهگيري از چشمه : مطابق روش فوق رفتار كرده و دهانه بطري را در زير آب چشمه در محلي كه آب آن بپائين ريخته ميشود بدقت طوري بگيرد كه مشابه برداشتن آب از شير باشد .
5 ـ 1 ـ 4 ـ نمونهگيري از چاههاي سرباز كمعمق :
الف : هنگام نمونهگيري از چاه و يا يك منبع سرباز كمعمق , در پوش بطري را طبق روش بيان شده قبلي برداشته و بطري را واژگونه طوري در آب فرو بريد كه در عمق 25 تا 40 سانتيمتري سطح آب قرار گيرد .
ب : بطري را بآرامي طوري كج كنيد كه دهانه و گردن آن بسمت بالا قرار گيرد و در حين پرشدن از آب آنرا در جهت مخالف خود را بطور افقي حركت دهيد .
ج : چنانكه آب داراي جريان باشد , دهانه بطري را متستقيمأ در مقابل آب قرار دهيد .
د : بطري را از آب خارج كرده و مقداري از آب آنرا خالي نمائيد بطوريكه سطح آب به 3 الي 4 سانتيمتري لبه برسد .
ه : بطري نمونه را درون يخدان قرار دهيد .
5 ـ 2 ـ روش نمونهگيري از رودخانه , استخر , مرداب و پلاژ : جمعآوري نمونه معمولا از كنار منبع آب و يا از روي پل و يا كمك قايقهاي كوچك انجام ميگيرد و بدليل فاصله بين منبع آب و نمونهگير معمولا از وسايل مخصوص بايد استفاده شود .
5 ـ 2 ـ 1 ـ وسايل مورد نياز :
الف : بطري دهان گشاد شيشهاي و يا پلاستيكي با ويژگيهاي بيان شده در بند (5 ـ 1 ـ 1 ـ الف .)
ب : وسيله نمونهگيري 1
ج : يخدان :
5 ـ 2 ـ 2 ـ جمعآوري نمونه :
الف : چنانكه نمونهها به كمك قايق جمعآوري ميشود , آنرا جدا از جريان آب ايجاد شده در كنار قايق برداريد .
ب : پوشش محافظ و درپوش بطري را يكجا برداشته و با دقت بر روي سطح محكمي قرار دهيد .
ج : بطري نمونهگيري را در داخل وسيله نمونهبرداري بطور واژگون در حالي كه دهانه آن رو به پائين است بگذاريد .
د : وسيله نمونهگيري را عمود بر سطح آب نگاهداشته و بسرعت در عمق مورد نظر فرو بريد ( نيم متر , يك متر و يا 1/5 متر ) سپس با كشيدن دسته وسيله نمونهگيري بطري را معكوس و نمونه را جمعآوري كنيد .
ه : وسيله نمونهگيري را از آب خارج و بطري را از درون آن برداشته و مقداري از آب آنرا خالي كنيد تا سطح آب درون بطري به 3 الي 4 سانتيمتري لبه برسد .
و : درپوش و پوشش محافظ را بجاي خود گذارده و پس از محكم كردن برچسب بزنيد .
ز : بطري نمونه را در يخدان قرار دهيد .
نمونهگيري از آبهاي عميق و درياچه .
روش مشروحه در زير مقدار 800 ميليليتر نمونه را با تفاوتهاي 5 متري و يا كمتر از عمق مورد نظر جمعآوري مينمايد كه در اين روش از يك قايق نسبتأ بزرگ بعنوان پايگاه نمونهگيري و كابل فلزي با طول كافي و يك جرثقيل براي انتقال نمونه استفاده ميشود .
وسايل مورد نياز :
الف : قايق مجهز به جرثقيل دستي و يا موتوري كه طول كابل را به متر مشخص نمايد ( يا كابل نشاندار باشد ) و كابل سيمي با قطر 0/25 سانتيمتر به بالا بسته به طول كابل كه در انتهاي آن يك وزنه 25 تا 50 كيلوگرمي آويزان است .
ب : حبابهاي استريليزه شده و شمارهدار به حجم يك ليتر
ج : نگهدارنده بطري
د : پمپ خلاء
ه : گيره لوله لاستيكي غير فنري
و: يخدان
جمعآوري نمونه :
الف : لنگر قايق را بياندازيد :
ب : نمونهگيري بايد در محلي انجام پذيرد كه آب آن قسمت بوسيله حركت قايق مفشوش نگرديده است .
ج : با بكار انداختن پمپ خلاء از طريق لوله لاستيكي پمپ انتهائي , حباب نمونهگيري را تا حد امكان تخليه كرده و سپس لوله لاستيكي را توسط گيره مسدود نمايند .
د : حباب نمونهگيري را در نگهدارنده آن قرار داده و وزنههاي كنترل كننده سربي و يا برنجي را وصل نمايند .
ه : حباب را به كابل متصل كرده و از كناره قايق به عمق موردنظر بفرستيد .
و : پس از طي زمان پنج دقيقه جهت تثبيت شرايط معمول در محل نمونهگيري وزنه كنترلي را رها نمائيد تا با برخورد به ماشه وزنههاي كنترل كننده حباب , باعث رهائي آن و در نتيجه چرخيدن و شكستن لوله شيشهاي ته بسته شده و لوله جمعآوري در فاصله 25 تا 35 سانتيمتري كابل شروع به جمعآوري نمونه نمايند .
ز : كابل را بسته به عمق مورد نمونهگيري پس از گذشت زمان پنج تا ده دقيقه جمعآوري كنيد .
ح : حباب نمونهگيري را از نگهدارنده جدا كرده و با گيره , لوله لاستيكي جمعآوري كننده نمونه را ببنديد .
ط : شماره حباب و عمق نمونهبرداري را ثبت كرده و حباب را در صندوق يخ قرار دهيد .
يادآوري : روشهاي نمونهگيري ديگري نيز وجود دارند كه اين عمل را در عمق موردنظر انجام ميدهند ولي نكته مشترك آنها باز شدن دريچه حباب و يا بطري نمونهگيري بروشهاي مختلف پس از رسيدن به عمق لازم ميباشد كه بدين طريق تنها آب در آن نقطه جمعآوري ميشود .
6 ـ برچسبگذاري
پس از جمعآوري نمونه بر روي بطري بايد بشرح زير برچسبگذاري شود :
6 ـ 1 ـ نام و نام خانوادگي نمونهگير :
6 ـ 2 ـ محل نمونهگيري ( باجزئيات در حدي كه با در دست داشتن اين مشخصات فرد ديگري نيز بتواند از همان نقطه نمونهگيري نمايد .
6 ـ 3 ـ درجه حرارت آب در نقطه نمونهگيري :
6 ـ 4 ـ زمان نمونهگيري ( ساعت , روز , ماه و سال )
6 ـ 5 ـ موادي كه براي نگهداري خصوصيات نمونه تا زمان آزمون به آن اضافه شده است .
چاپ دوم
موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران
موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران تنها سازماني است در ايران كه بر طبق قانون ميتواند استاندارد رسمي فرآوردهها را تعيين و تدوين و اجراي آنها را با كسب موافقت شورايعالي استاندارد اجباري اعلام نمايد. وظايف و هدفهاي موسسه عبارتست از:
(تعيين، تدوين و نشر استانداردهاي ملي – انجام تحقيقات بمنظور تدوين استاندارد بالا بردن كيفيت كالاهاي داخلي، كمك به بهبود روشهاي توليد و افزايش كارائي صنايع در جهت خودكفائي كشور - ترويج استانداردهاي ملي – نظارت بر اجراي استانداردهاي اجباري – كنترل كيفي كالاهاي صادراتي مشمول استاندارد اجباري و جلوگيري از صدور كالاهاي نامرغوب بمنظور فراهم نمودن امكانات رقابت با كالاهاي مشابه خارجي و حفظ بازارهاي بين المللي كنترل كيفي كالاهاي وارداتي مشمول استاندارد اجباري بمنظور حمايت از مصرف كنندگان و توليدكنندگان داخلي و جلوگيري از ورود كالاهاي نامرغوب خارجي راهنمائي علمي و فني توليدكنندگان، توزيع كنندگان و مصرف كنندگان – مطالعه و تحقيق درباره روشهاي توليد، نگهداري، بسته بندي و ترابري كالاهاي مختلف – ترويج سيستم متريك و كاليبراسيون وسايل سنجش – آزمايش و تطبيق نمونه كالاها با استانداردهاي مربوط، اعلام مشخصات و اظهارنظر مقايسه اي و صدور گواهينامه هاي لازم).
موسسه استاندارد از اعضاء سازمان بين المللي استاندارد ميباشد و لذا در اجراي وظايف خود هم از آخرين پيشرفتهاي علمي و فني و صنعتي جهان استفاده مينمايد و هم شرايط كلي و نيازمنديهاي خاص كشور را مورد توجه قرار ميدهد.
اجراي استانداردهاي ملي ايران بنفع تمام مردم و اقتصاد كشور است و باعث افزايش صادرات و فروش داخلي و تأمين ايمني و بهداشت مصرف كنندگان و صرفه جوئي در وقت و هزينهها و در نتيجه موجب افزايش درآمد ملي و رفاه عمومي و كاهش قيمتها ميشود.
تهيه كننده
كميسيون روشهاي نمونه گيري و آزمون آب
رئيس
دانشكده بهداشت ـ دانشگاه تهران
دكتراي داروسازي ـ mph و متخصص بهداشت محيط
ايماندل - كرامتاله
اعضاء
مشاور طرحهاي آب و پسآب
مهندس شيمي
الهي - حسينعلي
سازمان آب
مهندس شيمي
تركزاده - غلامرضا
شركت توانير
مهندس شيمي ـ متخصص آبشناسي
حسينيان - مرتضي
وزارت بهداري
دكتراي شيمي
زياري - نرگس
وزارت نيرو
مهندس شيمي ـ متخصص آبشناسي
سادات منصوري – عباس
مركز پژوهشهاي علمي و صنعتي
مهندس آبشناسي
قاهري - محمود
دبير
كارشناس مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران
شيميست
مهپور - مجيد
فهرست مطالب
استاندارد روش روزمره نمونهگيري آب
هدف
دامنهكاربرد
نكات عمومي
ظروف حمل نمونه
روشهاي نمونهگيري
برچسبگذاري
بسمه تعالي
پيشگفتار
استاندارد روش روزمره نمونهگيري كه بوسيله كميسيون فني آب آشاميدني تهيه و تدوين شده و در كميسيون نهائي مادر مورد تأئيد قرار گرفته و در سيو سومين جلسه كميته ملي صنايع شيميائي مورخ 61/3/23 تصويب گرديد . پس از تأئيد شوراي عالي استاندارد و باستناد ماده يك ( قانون مواد الحاقي بقانون تأسيس مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب آذر ماه 1349) بعنوان استاندارد رسمي ايران منتشر ميگردد .
براي حفظ همگامي و هماهنگي با پيشرفتهاي ملي و جهاني صنايع و علوم استانداردهاي ايران در مواقع لزوم و يا در فواصل معين مورد تجديدنظر قرار خواهند گرفت و هر گونه پيشنهادي كه براي اصلاح يا تكميل اين استانداردها برسد در هنگام تجديدنظر در كميسيون فني مربوط مورد توجه واقع خواهد شد .
بنابراين براي مراجعه به استانداردهاي ايران بايد همواره از آخرين چاپ و تجديدنظر آنها استفاده نمود .
در تهيه اين استاندارد سعي بر آن بوده است كه با توجه به نيازمنديهاي خاص ايران حتيالمقدور ميان روشهاي معمول در اين كشور و استاندارد و روشهاي متداول در كشورهاي ديگر هماهنگي ايجاد شود .
لذا با بررسي امكانات و مهارتهاي موجود و اجراي آزمايشهاي لازم استاندارد حاضر با استفاده از اطلاعات و تجربيات كارشناسان و متخصصين اين رشته تهيه شده است .
استاندارد روش روزمره نمونهگيري آب
1 ـ هدف
هدف از ارائه اين دستورالعمل بيان و چگونگي روشهائي است كه مناسب نمونهگيري روزمره از آب جهت آزمونهاي تجزيه شيميائي , فيزيكي و ميكروبيولوژي ميباشد .
2 ـ دامنهكاربرد
2 ـ 1 ـ كاربرد اين روشها فقط در مقياس عمومي و براي آزمونهاي روزمره كنترلي در جهت شناخت تغييرات ويژگيها آب در رسيدن به حدود بحراني مناسب بوده و در موارد داوري و يا مورد خاص كه به دقت عمل بيشتري احتياج دارد بايد از استاندارد روش نمونهگيري آب ( استاندارد شماره 2347 ايران ) استفاده شود .
2 ـ 2 ـ با حذف سترون كردن ظروف نمونهگيري روشهاي نمونهگيري اين استاندارد در مورد آزمونهاي شيميائي و فيزيكي نيز بكار ميرود .
3 ـ نكات عمومي
3 ـ 1 ـ هدف از نمونهگيري بدست آوردن قسمت كوچكي از آب است كه نمايانگر خصوصيات واقعي منبع اصلي باشد و عوامل مهم آن عبارتند از :
نقاط نمونهگيري , زمان و تناوب نمونهگيري حفظ تركيبات نمونه تا لحظه آزمون
3 ـ 2 ـ در هر روش نمونهگيري قواعد زير بايد بكار رود .
الف ـ نمونهها بايد نمايانگر وضعيت موجود در نقطه نمونهگيري باشد .
ب ـ حجم نمونه بايد در حدي باشد كه تكرار آزمون به تعداد مورد نظر ميسر گردد .
ج ـ نمونهها بايد طبق روشي جمعآوري بستهبندي و حمل و نقل شود كه پيشبيني و مراقبتهاي لازم جهت عدم تغيير در تركيبات و خصوصيات ويژه آن تا مرحله اجراي آزمايش صورت پذيرد .
3 ـ 3 ـ نمونهها را بايد بطور معمول بدون جداكردن ذرات معلق برداشت و درصورتيكه آب موجود در منبع اصلي داراي مواد كلوئيدي و يا مواد معلق بهم پيوسته باشد . بايد نمونهها بطور نسبي نمايانگر اين مواد نيز باشد .
4 ـ ظروف حمل نمونه
اين ظروف بايد از نوع پلاستيك خشك ( پلياتيلن ) و يا شيشهاي باشد كه بدليل نشكن بودن ظروف پلياتيلن معمولا به نوع شيشهاي برتري دارد . ولي در مورد نمونههائي كه داراي تركيباتي مانند فسفر است در غلظتهاي بالا بايد از نوع شيشهاي استفاده نمود . ( نوع ظرف زمان نگهداري و شرايط آن در جدول شماره يك جهت هر آزمون بيان شده است .)
4 ـ 1 ـ ظروف پلياتيلن را در محلول 5 درصد يد در محلول 8 درصد يدور پتاسيم بمدت يك هفته قرار دهيد تا بصورت غير فعال درآيد .
4 ـ 2 ـ ظروف شيشهاي را نيز بمدت 8 روز در محلول %5 درصد اسيد فلوئوريك قرار دهيد .
4 ـ 3 ـ در جمعآوري نمونه براي آزمونهاي باكتريولوژي لازم است ظروف حمل نمونه در ابتدا سترون شده و سپس بكار رود . و اينگونه نمونهها بايد بفوريت مورد آزمون قرار گيرد و در غير اينصورت با قرار دادن نمونهها در محل تاريك و درون يخ مسائلي مانند تكثير و يا ازميان رفتن خصوصيات ميكروبيولوژي تا حدود 24 ساعت پس از جمعآوري بحداقل ميرسد .
ولي در هر صورت اولويت دارد تا شش ساعت اوليه آزمايش گردد .
4 ـ 4 ـ در هنگام نمونهگيري از آبهاي كلردار بايد چند قطره از محلول ده درصد تيوسولفات نيز به ظرف نمونهگيري اضافه نمود .
5 ـ روشهاي نمونهگيري
5 ـ 1 ـ روش نمونهگيري از آبهاي زير زميني
5 ـ 1 ـ 1 ـ وسائل مورد نياز
الف : بطري دهان گشاد شيشهاي و يا پلاستيكي ساخته شده از مواد غير سمي به حجم 200 تا 500 ميليليتر كه قبلا استريل شده و درپوش آن از نوع پيچي و يا توپي بوده و اين درپوش نيز بوسيله ورقه آلومينيومي و يا كاغذي ضخيم استريل پوشيده شده و بوسيله كش و يا نخ محكم ميشود .
ب : يخدان
5 ـ 1 ـ 2 ـ نمونهگيري از شير و يا پمپ آب
الف : بمنظور بدست آوردن يك نمونه نمايانگر خصوصيات اصلي منبع آب از شير و يا پمپ , جريان آب را بمدت يك تا دو دقيقه برقرار كنيد . ( لازمست در ابتدا بوسيله شعله گاز و يا چراغ الكلي محل خروج آب را حرارت داد )
ب : كاغذي محافظ و سرپوش بطري نمونهگيري را بطور يكجا با گرفتن كاغذ محافظ از روي بطري برداريد .
ج : بطري را تا حدود 3 الي 4 سانتيمتري لبه آن از آب پر كنيد .
د : سرپوش و كاغذ را بجاي خود گذاشته و پس از محكم كردن بطري را درون يخدان قرار دهيد .
5 ـ 1 ـ 3 ـ نمونهگيري از چشمه : مطابق روش فوق رفتار كرده و دهانه بطري را در زير آب چشمه در محلي كه آب آن بپائين ريخته ميشود بدقت طوري بگيرد كه مشابه برداشتن آب از شير باشد .
5 ـ 1 ـ 4 ـ نمونهگيري از چاههاي سرباز كمعمق :
الف : هنگام نمونهگيري از چاه و يا يك منبع سرباز كمعمق , در پوش بطري را طبق روش بيان شده قبلي برداشته و بطري را واژگونه طوري در آب فرو بريد كه در عمق 25 تا 40 سانتيمتري سطح آب قرار گيرد .
ب : بطري را بآرامي طوري كج كنيد كه دهانه و گردن آن بسمت بالا قرار گيرد و در حين پرشدن از آب آنرا در جهت مخالف خود را بطور افقي حركت دهيد .
ج : چنانكه آب داراي جريان باشد , دهانه بطري را متستقيمأ در مقابل آب قرار دهيد .
د : بطري را از آب خارج كرده و مقداري از آب آنرا خالي نمائيد بطوريكه سطح آب به 3 الي 4 سانتيمتري لبه برسد .
ه : بطري نمونه را درون يخدان قرار دهيد .
5 ـ 2 ـ روش نمونهگيري از رودخانه , استخر , مرداب و پلاژ : جمعآوري نمونه معمولا از كنار منبع آب و يا از روي پل و يا كمك قايقهاي كوچك انجام ميگيرد و بدليل فاصله بين منبع آب و نمونهگير معمولا از وسايل مخصوص بايد استفاده شود .
5 ـ 2 ـ 1 ـ وسايل مورد نياز :
الف : بطري دهان گشاد شيشهاي و يا پلاستيكي با ويژگيهاي بيان شده در بند (5 ـ 1 ـ 1 ـ الف .)
ب : وسيله نمونهگيري 1
ج : يخدان :
5 ـ 2 ـ 2 ـ جمعآوري نمونه :
الف : چنانكه نمونهها به كمك قايق جمعآوري ميشود , آنرا جدا از جريان آب ايجاد شده در كنار قايق برداريد .
ب : پوشش محافظ و درپوش بطري را يكجا برداشته و با دقت بر روي سطح محكمي قرار دهيد .
ج : بطري نمونهگيري را در داخل وسيله نمونهبرداري بطور واژگون در حالي كه دهانه آن رو به پائين است بگذاريد .
د : وسيله نمونهگيري را عمود بر سطح آب نگاهداشته و بسرعت در عمق مورد نظر فرو بريد ( نيم متر , يك متر و يا 1/5 متر ) سپس با كشيدن دسته وسيله نمونهگيري بطري را معكوس و نمونه را جمعآوري كنيد .
ه : وسيله نمونهگيري را از آب خارج و بطري را از درون آن برداشته و مقداري از آب آنرا خالي كنيد تا سطح آب درون بطري به 3 الي 4 سانتيمتري لبه برسد .
و : درپوش و پوشش محافظ را بجاي خود گذارده و پس از محكم كردن برچسب بزنيد .
ز : بطري نمونه را در يخدان قرار دهيد .
نمونهگيري از آبهاي عميق و درياچه .
روش مشروحه در زير مقدار 800 ميليليتر نمونه را با تفاوتهاي 5 متري و يا كمتر از عمق مورد نظر جمعآوري مينمايد كه در اين روش از يك قايق نسبتأ بزرگ بعنوان پايگاه نمونهگيري و كابل فلزي با طول كافي و يك جرثقيل براي انتقال نمونه استفاده ميشود .
وسايل مورد نياز :
الف : قايق مجهز به جرثقيل دستي و يا موتوري كه طول كابل را به متر مشخص نمايد ( يا كابل نشاندار باشد ) و كابل سيمي با قطر 0/25 سانتيمتر به بالا بسته به طول كابل كه در انتهاي آن يك وزنه 25 تا 50 كيلوگرمي آويزان است .
ب : حبابهاي استريليزه شده و شمارهدار به حجم يك ليتر
ج : نگهدارنده بطري
د : پمپ خلاء
ه : گيره لوله لاستيكي غير فنري
و: يخدان
جمعآوري نمونه :
الف : لنگر قايق را بياندازيد :
ب : نمونهگيري بايد در محلي انجام پذيرد كه آب آن قسمت بوسيله حركت قايق مفشوش نگرديده است .
ج : با بكار انداختن پمپ خلاء از طريق لوله لاستيكي پمپ انتهائي , حباب نمونهگيري را تا حد امكان تخليه كرده و سپس لوله لاستيكي را توسط گيره مسدود نمايند .
د : حباب نمونهگيري را در نگهدارنده آن قرار داده و وزنههاي كنترل كننده سربي و يا برنجي را وصل نمايند .
ه : حباب را به كابل متصل كرده و از كناره قايق به عمق موردنظر بفرستيد .
و : پس از طي زمان پنج دقيقه جهت تثبيت شرايط معمول در محل نمونهگيري وزنه كنترلي را رها نمائيد تا با برخورد به ماشه وزنههاي كنترل كننده حباب , باعث رهائي آن و در نتيجه چرخيدن و شكستن لوله شيشهاي ته بسته شده و لوله جمعآوري در فاصله 25 تا 35 سانتيمتري كابل شروع به جمعآوري نمونه نمايند .
ز : كابل را بسته به عمق مورد نمونهگيري پس از گذشت زمان پنج تا ده دقيقه جمعآوري كنيد .
ح : حباب نمونهگيري را از نگهدارنده جدا كرده و با گيره , لوله لاستيكي جمعآوري كننده نمونه را ببنديد .
ط : شماره حباب و عمق نمونهبرداري را ثبت كرده و حباب را در صندوق يخ قرار دهيد .
يادآوري : روشهاي نمونهگيري ديگري نيز وجود دارند كه اين عمل را در عمق موردنظر انجام ميدهند ولي نكته مشترك آنها باز شدن دريچه حباب و يا بطري نمونهگيري بروشهاي مختلف پس از رسيدن به عمق لازم ميباشد كه بدين طريق تنها آب در آن نقطه جمعآوري ميشود .
6 ـ برچسبگذاري
پس از جمعآوري نمونه بر روي بطري بايد بشرح زير برچسبگذاري شود :
6 ـ 1 ـ نام و نام خانوادگي نمونهگير :
6 ـ 2 ـ محل نمونهگيري ( باجزئيات در حدي كه با در دست داشتن اين مشخصات فرد ديگري نيز بتواند از همان نقطه نمونهگيري نمايد .
6 ـ 3 ـ درجه حرارت آب در نقطه نمونهگيري :
6 ـ 4 ـ زمان نمونهگيري ( ساعت , روز , ماه و سال )
6 ـ 5 ـ موادي كه براي نگهداري خصوصيات نمونه تا زمان آزمون به آن اضافه شده است .