Isooda
08-13-2013, 10:15 PM
طلاوكاركردهاي اقتصادي آن Gold, and economic functions.
مقدمه:
با تامل در سير تکاملى تمدن ها ،متوجه مى شويم که انسان ها در ادوار مختلف ،همواره متناسب با سطح فرهنگ خود ؛به دنبال زيبايى و تزيينات بوده و براى ايجاد اين تزيينات ،از طبيعت و محيط اطراف ،بهره گرفته اند .
در طى قرن ها از فرهنگى به فرهنگ ديگر ،مواد کمياب و زيبا مانند : صدف ،استخوان ،سنگريزه ،عاج، پنجه ى حيوانات ، چوب ،سنگ ،مرواريد ،مرجان و مينا ،مواد قيمتى ناميده مى شدند .از اين مواد ،متناسب با طبيعت محل زندگى و فرهنگ ،در تزيينات ،بهره گرفته مى شد.
در اين ميان ،ايران همواره سردمدار فرهنگ و تمدن ،بوده و داراى سنن خاص خود در طراحى و استفاده از جواهرات ،سنت ها ى خاص خود را به کار برده است .
جواهرات در ايران ،تاريخچه کهن و پر فراز و نشيبى دارد .در ايران باستان ،از جواهرات علاوه بر زيبايى براى رفع بلا و طلسم خدايان بد سرشت ،استفاده مى شد همچنين جواهرات ،نشان دهنده مقام اجتماعى شخص و اصالت خانوادگى او نيز بود .
در ايران براى ساخت جواهرات ،از طلا ،نقره ، و برنز و انواع سنگ هاى رنگى استفاده مى شده است و از آن جا که ايرانيان اهميت زيادى به تجمل و آراستگى مى دادند ،از نظر جواهرات براى تزئين لباس ها ،آرايش مو و ساخت ظروف استفاده مى کردند و از اين نظر ،ايرانيان در هر دوره تاريخى ،داراى سبک و نقش و نگارهاى ويژه اى شدند .
سرانجام از قرن نوزدهم ،با نفوذ اروپائيان به ايران ،بسيارى از تکنيک ها و سبک هاى ايرانى کمر نگ و کمرنگ تر شدند ،اما ايران ،همچنان فرهنگ غنى خود را در دل اقوام و قبايل خود حفظ کرد و بدين ترتيب برخى مدل هاى سنتى ،در بين قبايل ،از جمله اقوام کرد ،ماندگار شد.
متاسفانه امروزه نيز از طرح هاى غربى اس (http://pnu-club.com/pnu.1671.html)تقبال بيشترى مى شود .فرهنگ نادرست غرب پرستى ،دامن گير صنعت جواهرسازى نيز شده رو به گسترش است به گونه اى که بسيارى از طرح هاى ايرانى ،در ايرن صنعت رو به فراموشى رفته است .اکنون زمان آن فرا رسيده است که با تجديد نظر در طرح ها و فرهنگ سازى ،مانع پيشرفت اين سير نزولى شويم و آفرينش سبکى خاص را جايگزين تقليد از سبک هاى غربى نموده ،فرهنگ ايرانى را از فراموشى حفظ نماييم .
در اين جا به منظور آشنايى با فرهنگ سنتى ،کهن و اصيل ايرانيان در ساخت طلا و جواهر و سير تکامل اين صنعت در کشورمان از ادوار دور تا کنون ،به بررسى کوتاه تاريخچه جواهرات در ايران مى پردازيم .
طلا از گذشته‌هاي بسيار دور، به دليل جلاي زيبا، مقاومت بالا در مقابل اكسيداسيون و ديگر عوامل شيميايي، شكل‌پذيري خوب و كميابي، در طول تاريخ مورد توجه بشر بوده و داراي اهميت ويژه‌اي مي‌باشد. طلا به عنوان مهمترين استاندارد پولي جهان مطرح بوده و بيشترين مورد مصرف آن در ساخت سكه و شمش طلا به عنوان ذخاير پولي بين‌المللي است. اين فلز به علت زيبايي و مقاومت، به صورت زيورآلات و كارهاي هنري نيز استفاده مي‌شود. اين فلز همچنين در ساخت لوازم الكترونيكي دقيق مورد استفاده است به‌طوريكه در آينده رده اول مصرف طلا را به خود اختصاص خواهد داد
تاريخچه طلا
اين فلز از قديمي‌ترين فلزات شناخته شده است كه مورد استفاده قرارگرفته است، زيرا به سادگي شكل‌پذير مي‌باشد. هندي‌ها اولين بار در كتاب مقدسشان(4000 سال قبل از ميلاد مسيح) به طلا اشاره كرده‌اند. قديمي‌ترين معدن طلا(4000 سال قبل از ميلاد مسيح) در بين‌النهرين، در خاورميانه و مربوط به سومريان بوده‌است. يافته‌ها نشان مي‌دهد بين سالهاي2654 تا 2685 قبل از ميلاد در آبيدوس(Abydos) و نگده(Nagada) مصر، زرگري (http://beytoote.com/mode/jewel-gold/gold-history.html) مرسوم بوده‌است. اين زمان به پيش از تاريخ استفاده از نقره برمي‌گردد. در اين زمان استفاده از طلا در جواهرسازي و تزئينات، بجز براي فرعونيان، خانواده آنها، كاهنين و مقامات بلند پايه ممنوع بود. براساس اطلاعات محلي در مصر، طلا براي اولين بار در نيل آبي و معادن خاص گزارش شده كه به سال 2200 قبل از ميلاد برمي‌گردد.
در يونان باستان سكه‌هاي طلا در سده‌هاي هفتم و هشتم پيش از ميلاد رايج بوده است و در ارمنستان استفاده از سكه‌هاي طلا در سده اول پيش از ميلاد شروع شد.
در زبان پارسي باستان كلمه "زرنه" و در زبان پهلوي كلمه "زر" معرف طلا بود. ايرانيان از حروف A.U.R به عنوان نشانه طلا استفاده مي‌كردند كه از كلمه لاتين Aurum به معني طلوع گرفته شده است. اسلاوها، ژرمن‌ها و فنلاندي‌ها از حروف G.Z.O.L به‌عنوان نشانه طلا استفاده مي‌كردند. روس‌ها كلمه Zoloto را براي اين منظور به كار مي‌بردند. در علم كيمياگري، خورشيد نشانه طلا بود و در علم شيمي Au معرف طلا مي‌باشد.
طلا فلزي گرانبها است که در زبان هاي فارسي به زر، فرانسه به OR ، انگليسي به GOLD ، آلماني به GOLD ، ايتاليايي به ORO و عربي به ذهب مع (http://pnu-club.com/pnu.1671.html)روف است.زر از جمله فلزاتي است که از زمان هاي باستان مورد استفاده ي بشر قرار گرفته است.
باستان شناسان عقيده دارند که در ايران طلا از هزاره ي سوم قبل از ميلاد مورد استفاده قرار گرفته و از آن اشياء زينتي درست مي کرده اند.قسمتي ازاين اشياء در حفريات باستان شناسي به دست آمده است.
در ايران معادن طلا و نقره هم يافت مي شود که در قديم در آنها کار مي کرده اند. شاه عباس هم خواست آنها را استخراج کند اما چون خرجش بيشتر از دخلش بود از آن منصرف شد.
در دوره ي هخامنشي توليد طلا در داخل کشور و همچنين واردات طلا به ايران افزايش يافته است و در اين دوره سکه ي طلا براي اولين بار در جهان ضرب شد. نام اين سکه که در 516 قبل از ميلاد ضرب گرديد، داريک بود. تا آن دوره در دنياي آن روز هنوز سکه هاي طلا ضرب نشده بود. سکه هاي رايج از مس، مفرغ و نقره بود و پس از داريوش در کشورهاي ديگر هم سکه ي طلا ضرب شده . در رم در سال 225 قبل از ميلاد.
زر از جمله فلزاتي است که از زمان هاي باستان مورد استفاده ي بشر قرار گرفته است. احتمال مي رود در ابتدا ريزه هاي براق آن در کنار رودخانه ها جلب توجه او را کرده باشد.دانشمندان عقيده دارند که تاکنون از پوسته ي زمين قريب 95000 تن طلا استخراج شده که اين مقدار از يک ميليونيم حجم موجود در پوسته ي زمين، کمتر است(ذخيره ي طلاي پوسته ي زمين را پانصد ميليونيم درصد برآورد کرده اند).
تنها در آب اقيانوس ها قريب يک ميليارد تن طلا وجود دارد. البته همه ي طلاي موجود در پوسته ي زمين قابل بهره برداري نيست. در ايران گيرشمن، در کتاب ايران از آغاز تا اسلام مي نويسد:در دوره ي مادها از معادن طلاي اطراف همدان بهره برداري مي شده است.
ويل دورانت در جلد اول کتاب مشرق زمين گاهواره ي تمدن از گفتار G.HAUART نقل مي کند:
در کوره هايي که اين قوم (مادها) براي سکونت خود انتخاب کرده بودند مس، آهن، طلا، نقره، سنگ مرمر و سنگ هاي گرانبها به دست آوردند.از گفتار استرابون جغرافي نويس يوناني نقل شده که در ايران، طلا، نقره، مس،آهن،سرب و زرنيخ استخراج مي شده و بيشتر از ناحيه ي کرمان به دست مي آمده است.
در دوره ي ساسانيان نمايندگان چين که بين س (http://pnu-club.com/pnu.1671.html)ال هاي 455 و 531 ميلادي به دربار ايران رفت و آمد داشته اند مي نويسند:
در تيسفون پايتخت ساساني محصولات طبيعي عبارتست از طلا، نقره، مرجان، عنبر، مرواريد و اشياء زجاجي- بلور، آهن، مس، شنگرف و جيوه بود...
باستان شناسان عقيده دارند که در ايران طلا از هزاره ي سوم قبل از ميلاد مورد استفاده قرار گرفته و از آن اشياء زينتي درست مي کرده اند.قسمتي ازاين اشياء در حفريات باستان شناسي به دست آمده است. و در جاي ديگر مي نويسد:
در ايران معادن طلا و نقره هم يافت مي شود که در قديم در آنها کار مي کرده اند. شاه عباس هم خواست آنها را استخراج کند اما چون خرجش بيشتر از دخلش بود از آن منصرف شد.
شاردن، از معادن طلاي نزديک تبريز نام مي برد و مي نويسد مدت مديدي است که استخراج آن موقوف شده است چون معلوم شد که عايدات حاصله تکافوي مخارجش را نمي کند.
در دوره ي قاجاريه و مخصوصا در زمان اميرکبير اقداماتي براي بهره برداري از معادن طلا به عمل آمد. از معدن طلاي موته واقع در نزديک لنجان ( البته نزديک دليجان صحيح است و احتمالا مولف نام شهر را اشتباها نوشته باشد) در اين دوره بهره برداري شده است.
پس از مشروطيت، امتياز معدن طلاي آستانه (اراک) در رود ازنا، به اشخاص واگذار شد( درسال 1328 ه . ق ) ولي نتيجه اي از آن به دست نيامد. دمرگان هم در گزارش ماموريت علمي در ايران درباره ي طلا مي نويسد:
در ايران طلا به طور طبيعي کم است، در بعضي از رودخانه هاي کردستان، خراسان و قره داغي نزديک ارس يافت مي شود ولي درباره ي بهره برداري از آنها چيزي ننوشته است.
معادن طلاي قديمي
از نظر قدمت، قديمي ترين معدن طلايي که اسم آن در تواريخ و گزارش ها آمده ، معدن سيستان است و پس از آن بيشتر نويسندگان از معدن کوه زر دامغان ياد کرده اند. ابودلف سياح عرب که در زمان سامانيان در ايران سياحت کرده از معدن طلاي شيز(تخت سليمان نزديک تکاب) ياد کرده و مي نويسد طلاي آنجا سه قسم است. يک قسم به نام قومسي ( شايد طلاي معدن کوه زردامغان باشد) و آن عبارت از خاک طلا است که بر آن آب مي ريزند و پس از شستشوي خاک، طلاي آن مانند گرد باقي مي ماند. اين طلا با جيوه ترکيب مي شود و رنگ آن سرخ روشن و سنگين و نرم و چکش خور مي باشد و رنگ آن در آتش استقامت دارد. قسم ديگر شهربي نام دارد و تکه هاي آن از يک گندم تا ده مثقال يافت مي شود رنگ آن تند و ثابت است ولي جنس آن کمي خشک مي باشد.
قسم ديگر سجابذي است که رنگ آن سفيد و هنگام محک سرخ مي شود. ( مخلوط با مس بوده است) و در جاي ديگر از طلاي همدان گفتگو کرده و مي نويسد به علت اينکه زغال در آنجا کمياب است هزينه ي به دست آوردن طلا زياد و بهره برداري صرف نمي کند. بعدا از معدن طلاي مازندران به نام کوه خشم ياد مي کند. اصطخري در مسالک الممالک از معدن طلاي و خان (در ماوراء النهر) نام مي برد و مي نويسد زرآب از اين ديارخيزد و در کنار رودها و بر اثر سيلاب ها پديد باشد.
ابن حوقل در صوره الارض از معدن طلاي فارس نام مي برد. در حدود العالم به خاک هاي رز که در جوي هاي جيرفت وجود دارد اشاره شده است.
در نزهت القلوب مولف از معادن طلاي فرغانه و معدن به حدود دامغان که آن را کوه زر خوانند و طلا بارها در ميان خاک مي يابند ياد شده است. و در جاي ديگر از معدن طلاي سيستان( که در افواه شايع است در عهد سلاطين غزنوي کار مي کردند و به علت زلزله از بين رفته ) ياد شده است.
در جواهرنامه ي سلطاني نوشته شده : از خواجه ابوريحان، در کتاب تساميع، بقراط بيان کرده که کاني در حدود زابلستان است و احمد طبيب ساوجي بر آن است که در نواحي دامغان و جبال جنوبي کرمان چند کان زر غيرخالص مشاهده کرده است.
سرانجام جرجي زيدان در کتاب تمدن اسلام از معادن طلاي خراسان ماوراء النهر، دمندان در کرمان نام مي برد.
بعد از حمله ي مغول تا دوره ي صفويه از معادن طلا در ايران بهره برداري مي شده است. ولي مثل اين است که در دوره ي صفويه فعاليت در معادن طلا چش (http://pnu-club.com/pnu.1671.html)م گير نبوده است. تا ورنيه در سفرنامه ي خود مي نويسد:
اين مسئله مسلم است که در قديم معادن طلا و نقره در ايران بوده چنانکه هنوز اثر آن در بعضي حفريات بسيار عميق ديده مي شود ولي از وقتي که طلا و نقره زياد شده و از اتيوپي و جزاير سوماترا و چين و بعضي جاهاي ديگر وارد مي شود ديگر ايراني ها در مملکت خود به کشف طلا و نقره نپرداختند و ...
مقدمه:
با تامل در سير تکاملى تمدن ها ،متوجه مى شويم که انسان ها در ادوار مختلف ،همواره متناسب با سطح فرهنگ خود ؛به دنبال زيبايى و تزيينات بوده و براى ايجاد اين تزيينات ،از طبيعت و محيط اطراف ،بهره گرفته اند .
در طى قرن ها از فرهنگى به فرهنگ ديگر ،مواد کمياب و زيبا مانند : صدف ،استخوان ،سنگريزه ،عاج، پنجه ى حيوانات ، چوب ،سنگ ،مرواريد ،مرجان و مينا ،مواد قيمتى ناميده مى شدند .از اين مواد ،متناسب با طبيعت محل زندگى و فرهنگ ،در تزيينات ،بهره گرفته مى شد.
در اين ميان ،ايران همواره سردمدار فرهنگ و تمدن ،بوده و داراى سنن خاص خود در طراحى و استفاده از جواهرات ،سنت ها ى خاص خود را به کار برده است .
جواهرات در ايران ،تاريخچه کهن و پر فراز و نشيبى دارد .در ايران باستان ،از جواهرات علاوه بر زيبايى براى رفع بلا و طلسم خدايان بد سرشت ،استفاده مى شد همچنين جواهرات ،نشان دهنده مقام اجتماعى شخص و اصالت خانوادگى او نيز بود .
در ايران براى ساخت جواهرات ،از طلا ،نقره ، و برنز و انواع سنگ هاى رنگى استفاده مى شده است و از آن جا که ايرانيان اهميت زيادى به تجمل و آراستگى مى دادند ،از نظر جواهرات براى تزئين لباس ها ،آرايش مو و ساخت ظروف استفاده مى کردند و از اين نظر ،ايرانيان در هر دوره تاريخى ،داراى سبک و نقش و نگارهاى ويژه اى شدند .
سرانجام از قرن نوزدهم ،با نفوذ اروپائيان به ايران ،بسيارى از تکنيک ها و سبک هاى ايرانى کمر نگ و کمرنگ تر شدند ،اما ايران ،همچنان فرهنگ غنى خود را در دل اقوام و قبايل خود حفظ کرد و بدين ترتيب برخى مدل هاى سنتى ،در بين قبايل ،از جمله اقوام کرد ،ماندگار شد.
متاسفانه امروزه نيز از طرح هاى غربى اس (http://pnu-club.com/pnu.1671.html)تقبال بيشترى مى شود .فرهنگ نادرست غرب پرستى ،دامن گير صنعت جواهرسازى نيز شده رو به گسترش است به گونه اى که بسيارى از طرح هاى ايرانى ،در ايرن صنعت رو به فراموشى رفته است .اکنون زمان آن فرا رسيده است که با تجديد نظر در طرح ها و فرهنگ سازى ،مانع پيشرفت اين سير نزولى شويم و آفرينش سبکى خاص را جايگزين تقليد از سبک هاى غربى نموده ،فرهنگ ايرانى را از فراموشى حفظ نماييم .
در اين جا به منظور آشنايى با فرهنگ سنتى ،کهن و اصيل ايرانيان در ساخت طلا و جواهر و سير تکامل اين صنعت در کشورمان از ادوار دور تا کنون ،به بررسى کوتاه تاريخچه جواهرات در ايران مى پردازيم .
طلا از گذشته‌هاي بسيار دور، به دليل جلاي زيبا، مقاومت بالا در مقابل اكسيداسيون و ديگر عوامل شيميايي، شكل‌پذيري خوب و كميابي، در طول تاريخ مورد توجه بشر بوده و داراي اهميت ويژه‌اي مي‌باشد. طلا به عنوان مهمترين استاندارد پولي جهان مطرح بوده و بيشترين مورد مصرف آن در ساخت سكه و شمش طلا به عنوان ذخاير پولي بين‌المللي است. اين فلز به علت زيبايي و مقاومت، به صورت زيورآلات و كارهاي هنري نيز استفاده مي‌شود. اين فلز همچنين در ساخت لوازم الكترونيكي دقيق مورد استفاده است به‌طوريكه در آينده رده اول مصرف طلا را به خود اختصاص خواهد داد
تاريخچه طلا
اين فلز از قديمي‌ترين فلزات شناخته شده است كه مورد استفاده قرارگرفته است، زيرا به سادگي شكل‌پذير مي‌باشد. هندي‌ها اولين بار در كتاب مقدسشان(4000 سال قبل از ميلاد مسيح) به طلا اشاره كرده‌اند. قديمي‌ترين معدن طلا(4000 سال قبل از ميلاد مسيح) در بين‌النهرين، در خاورميانه و مربوط به سومريان بوده‌است. يافته‌ها نشان مي‌دهد بين سالهاي2654 تا 2685 قبل از ميلاد در آبيدوس(Abydos) و نگده(Nagada) مصر، زرگري (http://beytoote.com/mode/jewel-gold/gold-history.html) مرسوم بوده‌است. اين زمان به پيش از تاريخ استفاده از نقره برمي‌گردد. در اين زمان استفاده از طلا در جواهرسازي و تزئينات، بجز براي فرعونيان، خانواده آنها، كاهنين و مقامات بلند پايه ممنوع بود. براساس اطلاعات محلي در مصر، طلا براي اولين بار در نيل آبي و معادن خاص گزارش شده كه به سال 2200 قبل از ميلاد برمي‌گردد.
در يونان باستان سكه‌هاي طلا در سده‌هاي هفتم و هشتم پيش از ميلاد رايج بوده است و در ارمنستان استفاده از سكه‌هاي طلا در سده اول پيش از ميلاد شروع شد.
در زبان پارسي باستان كلمه "زرنه" و در زبان پهلوي كلمه "زر" معرف طلا بود. ايرانيان از حروف A.U.R به عنوان نشانه طلا استفاده مي‌كردند كه از كلمه لاتين Aurum به معني طلوع گرفته شده است. اسلاوها، ژرمن‌ها و فنلاندي‌ها از حروف G.Z.O.L به‌عنوان نشانه طلا استفاده مي‌كردند. روس‌ها كلمه Zoloto را براي اين منظور به كار مي‌بردند. در علم كيمياگري، خورشيد نشانه طلا بود و در علم شيمي Au معرف طلا مي‌باشد.
طلا فلزي گرانبها است که در زبان هاي فارسي به زر، فرانسه به OR ، انگليسي به GOLD ، آلماني به GOLD ، ايتاليايي به ORO و عربي به ذهب مع (http://pnu-club.com/pnu.1671.html)روف است.زر از جمله فلزاتي است که از زمان هاي باستان مورد استفاده ي بشر قرار گرفته است.
باستان شناسان عقيده دارند که در ايران طلا از هزاره ي سوم قبل از ميلاد مورد استفاده قرار گرفته و از آن اشياء زينتي درست مي کرده اند.قسمتي ازاين اشياء در حفريات باستان شناسي به دست آمده است.
در ايران معادن طلا و نقره هم يافت مي شود که در قديم در آنها کار مي کرده اند. شاه عباس هم خواست آنها را استخراج کند اما چون خرجش بيشتر از دخلش بود از آن منصرف شد.
در دوره ي هخامنشي توليد طلا در داخل کشور و همچنين واردات طلا به ايران افزايش يافته است و در اين دوره سکه ي طلا براي اولين بار در جهان ضرب شد. نام اين سکه که در 516 قبل از ميلاد ضرب گرديد، داريک بود. تا آن دوره در دنياي آن روز هنوز سکه هاي طلا ضرب نشده بود. سکه هاي رايج از مس، مفرغ و نقره بود و پس از داريوش در کشورهاي ديگر هم سکه ي طلا ضرب شده . در رم در سال 225 قبل از ميلاد.
زر از جمله فلزاتي است که از زمان هاي باستان مورد استفاده ي بشر قرار گرفته است. احتمال مي رود در ابتدا ريزه هاي براق آن در کنار رودخانه ها جلب توجه او را کرده باشد.دانشمندان عقيده دارند که تاکنون از پوسته ي زمين قريب 95000 تن طلا استخراج شده که اين مقدار از يک ميليونيم حجم موجود در پوسته ي زمين، کمتر است(ذخيره ي طلاي پوسته ي زمين را پانصد ميليونيم درصد برآورد کرده اند).
تنها در آب اقيانوس ها قريب يک ميليارد تن طلا وجود دارد. البته همه ي طلاي موجود در پوسته ي زمين قابل بهره برداري نيست. در ايران گيرشمن، در کتاب ايران از آغاز تا اسلام مي نويسد:در دوره ي مادها از معادن طلاي اطراف همدان بهره برداري مي شده است.
ويل دورانت در جلد اول کتاب مشرق زمين گاهواره ي تمدن از گفتار G.HAUART نقل مي کند:
در کوره هايي که اين قوم (مادها) براي سکونت خود انتخاب کرده بودند مس، آهن، طلا، نقره، سنگ مرمر و سنگ هاي گرانبها به دست آوردند.از گفتار استرابون جغرافي نويس يوناني نقل شده که در ايران، طلا، نقره، مس،آهن،سرب و زرنيخ استخراج مي شده و بيشتر از ناحيه ي کرمان به دست مي آمده است.
در دوره ي ساسانيان نمايندگان چين که بين س (http://pnu-club.com/pnu.1671.html)ال هاي 455 و 531 ميلادي به دربار ايران رفت و آمد داشته اند مي نويسند:
در تيسفون پايتخت ساساني محصولات طبيعي عبارتست از طلا، نقره، مرجان، عنبر، مرواريد و اشياء زجاجي- بلور، آهن، مس، شنگرف و جيوه بود...
باستان شناسان عقيده دارند که در ايران طلا از هزاره ي سوم قبل از ميلاد مورد استفاده قرار گرفته و از آن اشياء زينتي درست مي کرده اند.قسمتي ازاين اشياء در حفريات باستان شناسي به دست آمده است. و در جاي ديگر مي نويسد:
در ايران معادن طلا و نقره هم يافت مي شود که در قديم در آنها کار مي کرده اند. شاه عباس هم خواست آنها را استخراج کند اما چون خرجش بيشتر از دخلش بود از آن منصرف شد.
شاردن، از معادن طلاي نزديک تبريز نام مي برد و مي نويسد مدت مديدي است که استخراج آن موقوف شده است چون معلوم شد که عايدات حاصله تکافوي مخارجش را نمي کند.
در دوره ي قاجاريه و مخصوصا در زمان اميرکبير اقداماتي براي بهره برداري از معادن طلا به عمل آمد. از معدن طلاي موته واقع در نزديک لنجان ( البته نزديک دليجان صحيح است و احتمالا مولف نام شهر را اشتباها نوشته باشد) در اين دوره بهره برداري شده است.
پس از مشروطيت، امتياز معدن طلاي آستانه (اراک) در رود ازنا، به اشخاص واگذار شد( درسال 1328 ه . ق ) ولي نتيجه اي از آن به دست نيامد. دمرگان هم در گزارش ماموريت علمي در ايران درباره ي طلا مي نويسد:
در ايران طلا به طور طبيعي کم است، در بعضي از رودخانه هاي کردستان، خراسان و قره داغي نزديک ارس يافت مي شود ولي درباره ي بهره برداري از آنها چيزي ننوشته است.
معادن طلاي قديمي
از نظر قدمت، قديمي ترين معدن طلايي که اسم آن در تواريخ و گزارش ها آمده ، معدن سيستان است و پس از آن بيشتر نويسندگان از معدن کوه زر دامغان ياد کرده اند. ابودلف سياح عرب که در زمان سامانيان در ايران سياحت کرده از معدن طلاي شيز(تخت سليمان نزديک تکاب) ياد کرده و مي نويسد طلاي آنجا سه قسم است. يک قسم به نام قومسي ( شايد طلاي معدن کوه زردامغان باشد) و آن عبارت از خاک طلا است که بر آن آب مي ريزند و پس از شستشوي خاک، طلاي آن مانند گرد باقي مي ماند. اين طلا با جيوه ترکيب مي شود و رنگ آن سرخ روشن و سنگين و نرم و چکش خور مي باشد و رنگ آن در آتش استقامت دارد. قسم ديگر شهربي نام دارد و تکه هاي آن از يک گندم تا ده مثقال يافت مي شود رنگ آن تند و ثابت است ولي جنس آن کمي خشک مي باشد.
قسم ديگر سجابذي است که رنگ آن سفيد و هنگام محک سرخ مي شود. ( مخلوط با مس بوده است) و در جاي ديگر از طلاي همدان گفتگو کرده و مي نويسد به علت اينکه زغال در آنجا کمياب است هزينه ي به دست آوردن طلا زياد و بهره برداري صرف نمي کند. بعدا از معدن طلاي مازندران به نام کوه خشم ياد مي کند. اصطخري در مسالک الممالک از معدن طلاي و خان (در ماوراء النهر) نام مي برد و مي نويسد زرآب از اين ديارخيزد و در کنار رودها و بر اثر سيلاب ها پديد باشد.
ابن حوقل در صوره الارض از معدن طلاي فارس نام مي برد. در حدود العالم به خاک هاي رز که در جوي هاي جيرفت وجود دارد اشاره شده است.
در نزهت القلوب مولف از معادن طلاي فرغانه و معدن به حدود دامغان که آن را کوه زر خوانند و طلا بارها در ميان خاک مي يابند ياد شده است. و در جاي ديگر از معدن طلاي سيستان( که در افواه شايع است در عهد سلاطين غزنوي کار مي کردند و به علت زلزله از بين رفته ) ياد شده است.
در جواهرنامه ي سلطاني نوشته شده : از خواجه ابوريحان، در کتاب تساميع، بقراط بيان کرده که کاني در حدود زابلستان است و احمد طبيب ساوجي بر آن است که در نواحي دامغان و جبال جنوبي کرمان چند کان زر غيرخالص مشاهده کرده است.
سرانجام جرجي زيدان در کتاب تمدن اسلام از معادن طلاي خراسان ماوراء النهر، دمندان در کرمان نام مي برد.
بعد از حمله ي مغول تا دوره ي صفويه از معادن طلا در ايران بهره برداري مي شده است. ولي مثل اين است که در دوره ي صفويه فعاليت در معادن طلا چش (http://pnu-club.com/pnu.1671.html)م گير نبوده است. تا ورنيه در سفرنامه ي خود مي نويسد:
اين مسئله مسلم است که در قديم معادن طلا و نقره در ايران بوده چنانکه هنوز اثر آن در بعضي حفريات بسيار عميق ديده مي شود ولي از وقتي که طلا و نقره زياد شده و از اتيوپي و جزاير سوماترا و چين و بعضي جاهاي ديگر وارد مي شود ديگر ايراني ها در مملکت خود به کشف طلا و نقره نپرداختند و ...