روشfmea : تجزيه و تحليل عوامل شكست و آثار آن

[javad jan]

الف ـ تاريخچه

FMEA تكنيكي است كه براي اولين بار در ارتش امريكا مورد استفاده قرارگرفته است. استانداردهاي نظامي mil-p-1629 با عنوان (روش آناليز عيب ، تاثيرات مربوط و ميزان اهميت آن) در نهم نوامبر 1949 انتشار يافت. در قالب اين استاندارد خطاها يا اشكالات پيش آمده به لحاظ تاثير گذار آنها در هدف غايي و ميزان ايمني / پرسنل /تجهيزات طبقه بندي مي‌شوند.

اولين كاربرد رسمي اين تجزيه و تحليل تحت عنوان FMEA در صنايع هوا فضاي ايالات متحده امريكا استفاده شد. در واقع آن زمان FMEA بعنوان يك نوآوري و ابتكار براي پيشگيري از اشتباهات و خطاهاي جبران ناپذيري مطرح گرديد كه وقوع هريك از آنها باعث خسارات هنگفت و اتلاف سرمايه فوق العاده زياد مي‌گرديد.

ب ـ تعريف FMEA :

تجزيه و تحليل عوامل شكست و آثار آن FMEA ناميده مي شود. FMEA يك تكنيك مهندسي است كه به منظور مشخص كردن و حذف خطاها، مشكلات و اشتباهات بالقوه موجود سيستم ، فرايند توليد و ارائه خدمت، قبل از وقوع ، در نزد مشتري ، بكار برده مي‌شود.


تعريف خاص :

FMEA در ارزيابي ريسك روش تحليلي است كه مي‌كوشد تا حد ممكن خطرات بالقوه موجود در محدوده‌اي كه در آن ارزيابي ريسك انجام مي‌شود و همچنين علل و اثرات مرتبط با آن را شناسايي و رتبه بندي كند.

[javad jan]

هدف از FMEA

در یک فرآیند یا محصول ، پیشگیری از وقوع مشکل است . به عبارت دیگر fmea با بهینه سازی فرآیندها و محصولات باعث کاهش مبالغ زیادی از هزینه ها می شود . از آنجایی که کاهش هزینه در مراحل اولیه توسعه فرآیند انجام می شود ، تغییرات نسبتاً ساده و کم هزینه هستند ، درنتیجه فرآیندی قوی و خلل ناپذیر خواهیم داشت که هرگز با بحرانهای بی موقع ( در مرحله پایانی فرآیند) روبه نمی شود و نیازی به اصلاح مجدد ندارد

. این روش برای جلوگیری از شکست (قبل از وقوع) انجام می شود . اجرای fmea بر عکس بسیاری از دیگر شیوه های بهینه سازی کیفیت ، نیاز به آمارگیری پیچیده‌ای ندارد . اگر چه فرآیند fmea به تنهائی مفید است اما یک شرکت بدون استفاده از یک سیستم دیگر استفاده لازم را از fmea نمی برد ، به طبع یکی از قوی ترین ابزارهای که در انجام موفق fmea کارساز است spc است . Fmea از بروز خسارات سنگین بالقوه در یک فرآیند و یا محصول جلوگیری می کند و اجرای آن در میزان صرفه جویی شرکتها نقش موثری دارد . از آنجا که fmea بر مبنای کار گروهی استوار است . نیاز به زمان و نیروی انسانی کافی دارد . نتایج fmea بستگی به نیرو و زمانی دارد که افراد یک سازمان برای آن صرف می کنند

. تجزیه و تحلیل صحیح

. تجزیه و تحلیلی صحیح می تواند حالتهای شکست موجود و بالقوه را شناسایی کند. علل و تاثیرات هر حالت را مشخص کند. حالتهای شکست را با توجه به مخاطره آمیز بودن آنها به ترتیب اولویت جمع بندی کند . عملکرد صحیح و ادامه آن مشخص کند . هدف fmea هدف از fmea پیشگیری از وقوع مشکل است جستجوی تمامی مواردی است که باعث شکست یک فرآیند و یا محصول می شود . به عبارت دیگر fmea با بهبود فرآیندها و محصولات باعث کاهش مبالغ زیادی از هزینه ها می شود همچنین کیفیت تولید . زمانی که یک محصول در چارچوب استانداردها نباشد و کارایی خود را به نحو احسن انجام ندهد و یا بد عمل کند ، شکست محصول اتفاق می افتد . ساده‌ترین محصولات نیز در معرض شکستهای زیادی قرار می گیرند

. برای مثال دستگاه سماور که یکی از لوازم بسیار ساده در منزل می باشد ممکن است مشکلات زیادی داشته باشد و قابل استفاده نباشد . موارد ذیل ممکن است باعث نقض یک دستگاه سماور باشد . المنت آن نمی تواند آب را به اندازه کافی گرم کند . زمان سنج دستگاه سماور به طور خودکار کار نمی کند . کلسیم حاصل از آب غیر خالص ، در دستگاه ته نشین و ایجاد انسداد کرده است . به اندازه مناسب و کافی از آب استفاده نشده است . در سیم دستگاه ، اتصال برقی وجود دارد . ارزیابی خطر پذیری شکست هدف از انجام دادن تجزیه و تحلیل عوامل شکست این است که مشکلات موجود و مشکلات احتمالی را شناسائی کرده و قبل از رسیدن به دست مشتری آنها را مرتفع کند

برای انجام دادن این کار باید اولویتها را در نظر گرفت ، شناخت اولویتها و اعتماد به روش کار دارای اهمیت بسزائی است . در تشخیص این اولویتها سه موضوع مهم را بابد در نظر گرفت :

شدت :
ارزیابی و سنجش نتیجه شکست (البته اگر به وقوع بپیوند). اولین گام ، آنالیز ریسک یا خطر برای تعیین شدت آثار است. شدت یک مقیاس ارزیابی است که جدی بودن و شدت اثر یک شکست را در صورت ایجاد آن تعریف می کند ، که بین 1 تا 10 ارزیابی می شود و اعضای تیم باید در تخصیص رتبه با یکدیگر به موافقت برسند .
وقوع :
احتمال یا به عبارتی دیگر شمارش تعداد شکستها . سبب ارزیابی برحسب وقوع می باشد . منظور از وقوع ، ارزیابی مختص fmea است که نشان دهنده تعدد الگوی شکست می باشد.
تشخیص :
احتمال تشخیص شکست قبل از آن که اثر وقوع آن مشخص شود . ارزش یا رتبه تشخیص وابسته به جریان کنترل است. تشخیص اندازه گیری توانائی کنترل برای یافتن علت و مکانیزم شکستهاست . تشخیص ، یک مقیاس ارزیابی که احتمال تشخیص شکست و یا اثر آن را قبل از وقوع تعریف می کند .

نمره اولویت خطرپذیری :

( شدت*وقوع*تشخیص) با توجه به اطلاعاتی که از فرآیند و یا محصول داریم ، الگوی شکست بالقوه و آثار آن بر اساس سه عامل مذکور درجه‌بندی می کنیم . این طبقه بندی از 1 تا 10 (پایین به بالا ) می باشد. اگر درجات این سه عامل را در یکدیگر ضرب کنیم ( شدت*وقوع* تشخیص) نمره اولویت خطرپذیری برای هر الگوی شکست بالقوه و آثار آن بدست می‌آید .آن دسته از الگوهای شکست که دارای نمره prn هستند ، می بایستی علت آن به سرعت بررسی شود.

[javad jan]

ساختار fmea

گروه fmea :
اگرچه معمولاً یک فرد مسئولیت هماهنگی فرآیند fmea را بر عهده دارد، اما اساس و مبنای فرآیند fmeaبر گروه استوار است. هدف از تشکیل گروه fmea کسب تجربه و نظریات گوناگون و ارائه آن در قالب پروژه می باشد ( از آنجا که هر فرآیند fmea به جنبه‌های از یک محصول و یا فرآیند مربوط می شود،‌گروه‌های fmea در مواقع لزوم تشکیل می شوند و زمانی که وظیفه fmea پایان یافت ، این گروه نیز از بین می روند.) تعداد اعضای گروه fmea بهترین تعداد برای تشکلیل گروه fmea بین 4تا 6 نفر می باشد . (البته تعداد افراد گروه را واحدهای موثر در گروه تعیین می کنند.همه قسمتها اعم از مهندسی ، صنعتی ، تعمیر، و نگهداری مواد و خدمات فنی که یک نماینده در گروه دارند و همچنین مشتری داخلی و خارجی که عقاید و نظریات خود راابزار می کند ، درتعیین تعداد نفرات موثر است .) عضویت در گروه fmea حضور افرادی که میزان آشنائی آنها با محصول یا فرآیند مختلف است در گروه موثر می باشد . آن دسته از افراد که آشنائی ، بینش و اطلاعات کافی از محصول یا فرآیند دارند ، ممکن است مشکلات بالقوه و پنهان رانبیند ، اما افرادی که آشنائی کمتری با فرآیند یا محصول دارند می تواند نظریات شخص خود را به فرآیند fmea منتقل کنند .

رهبر گروه fmea

رهبر گروه fmea پس از تشکیل گروه ،‌توسط مدیریت و یا افراد گروه اتنخاب می شود.( رهبر گروه ، مسئولیت هماهنگی فرآیند fmea را بر عهده دارد . این مسئولیت شامل موارد زیر است :

هماهنگی جلسات گروهی نظارت بر تهیه منابع مورد نیاز گروه اطمینان از پیشروی گروه fmea ذکر این نکته لازم است که رهبر گروه fmea ، کنترل کننده و تصمیم گیرنده نهایی نیست بلکه وظیفه آسان سازی فرایند را برعهده دارد . تنظیم صورت جلسه گروه fmeaالزامی است و این وظیفه در میان افراد گروه به غیر از از رهبر گروه در چرخش است . آموزش گروه fmea آشنائی اندک افراد با فرآیند fmea قبل از شروع آن مفید می‌باشد . (هم نظری ، ایجاد توافق فکری ، مستندسازی پروژه و ایجاد افکار جدید در قالب روشهائی چون ((طوفان ذهنی )) برای افراد گروه لازم است . علاوه براین ، اعضای گروه بهبود روشهای حل مشکل می‌بایستی از نمودار جریان و گردش کار داخل سیستم ، تجزیه و تحلیل اطلاعات و تصاویر گرافیگی استفاده کنند.) کارشناس فرآیند نقش کارشناس فرآیند انتقال اطلاعات و معلومات فردمتخصص به گروه است . و در سرعت فرآیند fmea نقش دارد.

[javad jan]

حدود و مرز آزادی

حد و مرز آزادی fmea در انجام کار ، پیشنهاد و بهینه سازی امور ، می‌بایستی مشخص باشد . مدیریت ، حدود اختیارات را مشخص می‌کند و این در حالی است که بعضی محدویت‌ها در تمام گروه‌های fmea به صورت دستورالعمل درآمده‌اند . هر چند تعیین حدود به عهده مدیریت می باشد اما خود افراد گروه fmea نیز در این زمینه به اندازه مدیریت مسئولیت دارند. افراد گروه می‌بایست قبل از شروع پروژه از حد و مرز آگاهی کامل داشته باشند . و باید قبل از شروع مراحل fmea تمام شک‌ها و مسائل را حل نمایند تا باعث کندی فرآیند نگردند.

10 گام اجرائی fmea

گام اول : دوره مرور فرآیند ، محصول / طراحی
گام دوم : ایجاد طوفان ذهنی برای تعیین الگوی شکست بالقوه.
گام سوم : فهرست کردن آثار شکست بالقوه .
گام چهارم : اختصاص یک درجه شدت برای هر اثر.
گام پنجم : اختصاص یک درجه وقوع برای هر الگوی شکست.
گام ششم : اختصاص یک درجه تشخیص برای هر الگوی شکست بالقوه و یا اثر آن.
گام هفتم : اختصاص نمرة الویت خطرپذیری برای هر الگوی شکست.
گام هشتم : تشخیص الویت های الگوی شکست برای هر اقدام لازم .
گام نهم : اقدام لازم برای حذف یا کاهش الگوی شکست بالقوه دارای خطر پذیری بالا .
گام دهم : محاسبه prn پس از کاهش و یا از بین بردن آثار الگوی شکست بالقوه .

[javad jan]

گام اول : دوره مرور فرآیند ، محصول / طراحی برای اطمینان از اینکه همه اعضا شناخت یکسانی از فرآیند و وظیفه خود دارند، گروه باید یک نقشه مهندسی از محصول و یا نمودار جریان گردش امور را در اختیار افراد داد . در غیر اینصورت افراد گروه باید آگاهی کامل از کل فرآیند داشته باشند .

گام دوم : ایجاد طوفان ذهنی برای تعیین الگوی شکست بالقوه. پس از آنکه همه افراد گروه ، شناخت درستی از فرآیند و یا محصول پیدا کردند آنگاه می توانند یک جلسه طوفان ذهنی در مورد الگوی شکست بالقوه‌ای فرآیند صنعتی و یا کیفیت محصول را تهدید می کند برگزار کنند .

گام سوم : فهرست کردن آثار شکست بالقوه . با فهرست نویسی الگوهای شکست بالقوه بر روی فرم جمع آوری اطلاعات ، افراد گروه با مرور مجدد، آثار بالقوه آن را در صورت بروز شناسایی می کنند .

گام چهارم : اختصاص یک درجه شدت برای هر اثر. درجه بندی شدت ، در واقع ارزیابی جدی آثار شکست در صورت وقوع آن می باشد. ارزیابی شدت هر اثر می بایستی براساس آگاهی و خبرگی افراد گروه انجام شود ، چرا که هیچ یک از افراد ، برای ارزیابی شدت اثر ، تجربه ‌ای از گذشته ندارند . از آنجا که هر شکست آثار مختلفی دارد، می بایست اثر شکست را درجه بندی کرد، نه شکست را . اگر برای شکست بالقوه چندین اثر وجود دارد و هر اثر باید دارای درجه شدت خودش باشد .

گام پنجم : اختصاص یک درجه وقوع برای هر الگوی شکست. بهترین روش برای سنجش درجه وقوع شکست ، استفاده از داده‌های فرآیند است که در قالب یک جدول اطلاعاتی ، قابلیت فرآیند را نشان دهد . زمانی که داده‌های واقعی در مورد یک شکست وجود ندارد ، افراد می بایست بالاترین درجه وقوع شکست را در نظر بگیرند . البته اگر افراد گروه دلیل ایجاد شکست را بدانند ، سنجش درجه وقوع شکست بهتر صورت خواهد گرفت .

گام ششم : اختصاص یک درجه تشخیص برای هر الگوی شکست بالقوه و یا اثر آن. درجه تشخیص ، نشان دهنده احتمال وقوع یک شکست و تاثیر آن می باشد . توجه به این نکته لازم است که اگر کنترل‌های جاری موجود نباشد ، احتمال تشخیص بسیار کم است . بنابراین درجه تشخیص قطعه ، بسیار بالا و در حد 9 یا 10 خواهد بود ، در نتیجه بهتر است درابتدا فهرستی از کنترل‌های جاری برای تمامی شکستها و آثار آن تهیه و سپس درجه تشخیص را تعیین کنیم .

گام هفتم : اختصاص نمرة الویت خطرپذیری برای هر الگوی شکست. نمره اولویت خطرپذیری با ضرب کردن درجه شدت و درجه وقوع و درجه بازیابی در یکدیگر به دست می‌آید.prn=s*o*d مجموع اعداد اولویت خطرپذیری ، از مجموع تمامی اعداد اولویت خطرپذیری به دست می آید . این عدد به تنهایی معنا ندارد ، زیرا هر fmea شامل اعداد مختلفی از الگوی شکست و آثار آن می باشد . اما فایده آن هنگامی مشخص می‌شود که در زمان تحلیل مجدد، از rpn به عنوان محک برضد rpn اولیه استفاده می‌شود.

گام هشتم : تشخیص الویت های الگوی شکست برای هر اقدام لازم . در این مرحله می‌توان الگوهای شکست را اولویت بندی کرد . اولویت بندی از بالاترین نمرهprn به پایین ترین صورت می‌گیرد .

گام نهم : اقدام لازم برای حذف یا کاهش الگوی شکست بالقوه دارای خطر پذیری بالا . برای حذف و یا کاهش الگوی شکست بالقوه با خطرپذیری بالا می بایستی از روشهای اصولی حل مشکلات استفاده کرد. در وضعیت مطلوب ، الگوی شکست به کلی از بین می رود . توجه به این امر ضروری است که حذف الگوهای شکست اگرچه مطلوب است اما در همه موارد امکان پذیر نیست . بنابراین بهتر است با نگاه مجدد به درجات شدت وقوع و بازیابی ، الگوی شکست را کاهش دهیم.

گام دهم : محاسبه prn پس از کاهش و یا از بین بردن آثار الگوی شکست بالقوه . درهر فرآیند که طی آن اقداماتی در زمینه شکستها انجم شود ،‌کاهش زیادی در rpn اولیه نیز ایجاد می‌شود . در غیر اینصورت اقدام انجام شده ، شدت،‌احتمال وقوع و یا بازیابی را نیز کاهش نمی‌دهد.rpnهای قبل و بعد از فرآیند و یا محصول می‌توانند با یکدیگر مقایسه و تفاوت میان آنها نمایان شود.

[javad jan]

پس از اجرای fmea حدود 50درصد کاهش در مجموع rpnها ایجاد می‌شود این عدد همواره ثابت نیست و مقدار آن گروه fmea و نوع فعالیت‌های سازمان بستگی دارد. از آنجا که الگوهای شکست بالقوه هماره وجود دارند . هر سازمان باید از حد و مرز خطرپذیری خود آگاه باشد، البته میزان خطرپذیری به سیاست‌های هر سازمان و حدود جدی بودن شکست بستگی دارد. زمان استفاده از fmea تجزیه و تحلیل عوامل شکست باید هر چه زودتر شروع شود حتی اگر تمام اطلاعات مورد نیاز وجود نداشته باشد . هدف تجزیه و تحلیل این است که با حداقل امکانات ، بالاترین کارایی ممکن را به دست آوریم . تجزیه و تحلیل عوامل شکست برای موارد زیر انجام می شود :

وقتی که سیستم ، طرح محصول ، فرآیندهای تولید محصول و نحوه ارائه خدمات موجود تغییر حاصل گردد.

وقتی که در اجرای سیستم ، طرح محصول ، فرآیندهای تولید محصول و نحوه ارائه خدمات موجود تغییر حاصل گردد.

وقتی که مورد مصرف متفاوتی برای اجرای سیستم ، طرح محصول ، فرآیندهای تولید محصول و ارائه خدمات در شرایط موجود به وجود آید.

وقتی که لازم باشد در سیستم ، طرح محصول ، فرآیندهای تولید محصول و ارائه خدمات مربوطه بهبود صورت گیرد .

غیر از بخش های طراحی، تولید و فرآیندهای صنعتی ، کاربردهای متفاوتی دارد . ساختارو زبان مشترک fmea به گونه‌ای است که می توان از آن در صنعت و خدمات استفاده کرد . بسیاری از شرکتهای خصوصی طالب سود و یا حتی سازمانها دولتی از fmea استفاده می کنند.

دامنه کاربرد fmea

ایمنی : هدف از اجرای fmea در آغاز ، شناسائی و پیشگیری از خطراتی بود که ایمنی را تهدید می کرد به وجود آمد و سپس برای بهینه سازی فرآیند و ایمن سازی ساخت یک محصول و کارکرد آن مورد استفاده قرار گرفت .در fmea صنعتی توسط کاربران دستگاه‌ها و افرادی که با آن سر و کار دارند انجام می شود واگر کاربران دانش و آگاهی کافی داشته باشند ، تجزیه و تحلیل خطرات آسان تر است . اجرای انواع fmea برای تعیین سطح ایمنی در یک محصول اهمیت فراوانی دارد. در دنیای امروز که عصر شکایت مشتری از عدم ایمنی محصولات می باشد ، شرکتها موظفند قبل از ارائه کالا به مشتری از ایمنی آن مطمئن شوند. از آنجا که در بسیاری مواقع ، راهنمائی مشتری برای استفاده صحیح از دستگاه کافی نیست ،‌می بایسس تدارکات ایمنی در خود دستگاه تعبیه شده باشد . در فرآیند fmea اگر به خواست مشتری و یا کسی که از دستگاه استفاده می کند. توجه شود، نتایج بسیار مفیدی به بار می‌آید از آنجا که عدم استفاده صحیح از کالا ، مشکلات فراوانی ایجاد می کند ، بهتر است از مشتری بخواهیم تا محصول را در برابر گروه fmea مورد استفاده قراردهد و این امر به گروه کمک می کند تا در ساخت محصول موارد ایمنی را در نظر داشته باشد .

حسابداری / سرمایه گذاری : اندکی تغییر در ازریابی شدت ‌وقوع و تشخیص فرآیند fmea ، در تهیه راهبردهای مالی ، اعتباری و بررسی خطرات ناشی از سرمایه گذاری نقش فراوانی دارد . برای مثال بررسی گروه fmea قبل از اعطای وام به کسی که سابقه خوب ندارد .

طراحی نرم افزار : امروزه بسیاری از فعالیتهای روزانه توسط نرم افزارهای رایانهای انجام می شوند ، بنابراین کیفیت نرم‌افزار در انجام فعالیتها اهمیت زیادی دارد ، پاره‌ای از این سیستم های نرم افزاری در شبکه حمل و نقل هوایی ، پزشکی و بانکها استفاده می شوند، مشکلات ناشی از نارسائی‌های نرم افزاری ، مسائل و خطرات کوچک و بزرگی ایجاد می کنند ، اجرای یک fmea طراحی شده برای نرم افزارها می تواند قبل از بروز مشکلات ، انها شناسائی کرده و باعث کاهش و یا حذف آنها شود.

[javad jan]

سیستم اطلاعاتی : بسیاری از کامپیوترها صرف نظر از مشکلات نرم افزاری ، مشکل سخت افزاری دارند . Fmea قادر است از سادهترین شبکه‌های ارتباطی تا شبکه های چند میلیون دلاری را طراحی و اجرا کند.

بازاریابی : از آنجا که سالانه میلیونها دلار صرف بازاریابی و تبلیغات می شود ، اجرای fmea مانع از بروز اشتباهات مالی در فرآیند بازاریابی خواهد شد . همچنین اجرای fmea قبل از تبلیغات، مانع از بروز ضررهای جبران ناپذیر می شود . Fmea ضمن بازخوردگیری از مصرف کننده ، میزان موفقیت در تبلیغات را مشخص می کند . انعکاس بازخوردها ، از تولید کالاهای مضر بالقوه و یا بروز مسائل غم انگیز و مصیبت بار جلوگیری می کند .

منابع انسانی : با توجه به تغییر سازمانها در زمینه منابع انسانی ، ضرورت طراحی نقشه‌ها ی جدید در حوزه منابع انسانی همواره احساس می شود. ساختار سازمانی جدید با ساختار قدیمی سازمانها که به شکل هرم قدرت بود ، تفاوت فراوانی دارد . Fmea با تجزیه و تحلیل مشکلات و نارسائی‌ها و انعکاس آن به سازمانها ، به منزلة پلی است میان نقشه های طراحی شده تا عمل به آنها. Fmea با شناسائی مشکلات بالقوه ، از وقوع بحران‌ها جلوگیری و در زمان و هزینه صرفه جویی می کند .

خریدار : با اجرای fmea بسیاری از مشکلات خرید ابزار مختلف شناسائی می شود و ضمن تصمیم گیری بهتر و عالقانه تر ، می توان ابزار مورد نیاز را خرید و جایگزین موارد قبلی کرد . خلاصه فرآیند fmea روشهای بهینه سازی فرآیند fmea اگرچه فرآیند fmea مفید است اما بدون استفاده از یک سیستم دیگر ، استفاده لازم را نمی برد .


به طبع یکی از قوی ترین ابزارهاکه در انجام موفق FMEA کارساز است SPC است. SPC مخفف Statistical Process Control به معنای کنترل آماری فرآیند است . SPC به یک روش یا الگوریتم یا رویه به صوص اطلاق نمی‌شود.SPC‌یک فلسفه بهینه سازی مربوط به بهبود مستمر فرآیند ،‌با استفاده از یک مجموعه از ابزارهای آماری جهت:
1- تحلیل داده‌ها فرآیند
2- استنتاج درباره رفتار فرآیند
3- تصمیم گیری SPCیک جزء کلیدی از FMEA می‌باشد.

و درنهایت ،‌SPC می‌کوشد تا با استفاده از موارد زیر سود را بیشینه می‌کند. بهبودکیفیت محصول بهبود بهره‌وری پایداری فرآیند کاهش ضایعات کاهش پراگندگی بهبود خدمات به مشتری ،و…. ابزارهای مورد استفاده که هر کدام از این ابزارهای فوق جهت اجراء ساده هستند. این ابزارها ترجیحاً با هم استفاده می شوند و مکمل هم هستند.
نمودار جریان
نمودار پارتو هیستوگرام
نمودار کنترلی مطالعات توانائی فرآیند طرحهای نمونه گیری جهت پذیرش دیاگرام پراکندگی .