چند نمونه از پل های دوره هخامنشی و ساسانی

[hasti-m]

پلسازی از قدیم مورد توجه ایرانیان بوده است و از زمان هخامنشیان پلهای بزرگی در ایران ساخته می شده است. به علت نیازی که در این سرزمین به آبیاری وجود داشته و از آنجا که سطح بعضی از رودخانه ها پایین تر از زمین های پیرامون بوده است ، پلهایی که در ایران ساخته می شده ، ساختمانهایی "چند منظوره" محسوب می گردیده اند و عمل سد را نیز انجام می داده اند. بیشتر پلهای قدیمی ایران در واقع "پل-بند" بشمار می رفته اند ، یعنی پل هایی بوده اند که به صورت سد عمل کرده و آب را تا سطحی بالا می برده اند و قابل جاری شدن به زمین های پیرامون می کرده اند.
همچنین ، در هنگام سیلابی این پلهای بندگونه تا اندازه ای کار کنترل سیل را انجام می داده و گاهی نیز به گونه ی انبارهای آب عمل می کرده اند. منظورهایی که برای آن از قدیم در ایران پل ساخته می شده به این ترتیب شامل استفاده پل برای عبور و مرور ، رد کردن سیلابها ، بالا بردن سطح آب رودخانه و نگهداری آب و گاهی نیز نیرودهی بوده است. افزون بر این هدفهای فنی ، ساختمان پلها در ایران همواره با توجه ی خاص به جنبه های هنری و زیبایی پل نیز همراه بوده و این نقطه نظر در آثار بر جای مانده از بعضی از پلهای قدیمی به خوبی منعکس گشته است.
در زمان هخامنشیان تعدادی پلهای بندی در بخش های فارس و خوزستان و میانرودان ساخته شده بوده است که امروزه تنها پایه های این آثار بر جای مانده و پلها و سدهای دوره ساسانی و اسلامی بر روی برخی از این پایه ها بنا شده است.





پل گاومیشان - دره شهر
یکی از نمونه های پلسازی و مدیریت دوران هخامنشی که داستان آن در تاریخ آمده ، ماجرای ساختن پل موقت بر روی رودخانه هلسیپونت بوده که داستان آن در تاریخ هرودت آمده است.
در دوره ی ساسانیان پلسازی بیشتر در بخش های فارس و خوزستان انجام می گرفته و علت آن نیاز زیادی بوده که در این مناطق به پلسازی داشته اند.
پلهای عمده ای که در دوره ی ساسانیان ساخته شده عبارت بوده اند از :
پل و بند شوشتر : درازای این پل سدی متجاوز از پانصد متر است . این پل دارای 41 پایه است که در زمان ساسانیان به سبک رومی ساخته شده است. برای کم کردن فشار ناگهان آب این پل بند در دو طرف دارای تونلهای دریچه ای بوده است.





پل شوشتر - دوره ساسانی
پلهای دختر : در نقاط مختلف ایران پلهایی از قدیم ساخته شده بوده که همگی امروزه به نام پل دختر معروفند. یکی از پلهای دختر ، پلی است که بقایای آن نزدیک سروستان از دوره ی ساسانیان به جای مانده است.
نمونه های دیگر از پلهای دختر که منسوب به آناهیتان ، ایزد آبها ، هستند ، عبارتند از : پل دختر میانه و پل دختر روی تالارود.





پل دختر - شهر پلدختر - لرستان
پل خوراذ : ابودلف سیاح سده ی چهارم هجری پل واقع در شوشتر موسوم به پل خوراذ را با ذکر جزئیات ساختمانی به گونه قابل تحسینی توصیف می کند . وی درباره ی آن پل چنین می گوید :
"در شوشتر پل های متعدد و همچنین سد شاذروان وجود دارد. اینجانب در هیچ یک از نقاط دیگر مانند آن ندیده ام. این منطقه معدن زیادی دارد. بیشتر ساختمانهای آن مربوط به قردجشنس فرزند "شاه مرد" است که از بزرگان ایرانی بشمار می رفته و بیشتر به کارهای عمرانی و ساختمان بناهای محکم و مهم همت می گماشت در آنجا نیز پل عجیب و معروفی است که خواهر او موسوم به خوراذ مادر اردشیر بنا نموده ..."





پل ساسانی یا پل خسرو - بیستون کرمانشاه
پلهای عمده دیگری در زمان ساسانیان ساخته شدند عبارتند از :
پل زال که نزدیک خرم آباد واقع و دهانه ی آن با یک قوس سهمی شکل پوشانیده شده است.
پل زاب که قوس میانی آن دارای شکل سهمی است.
پل روی رودخانه دزفول که به سبک رومی ساخته شده است.





پل دزفول - ساخته شده توسط شاپور ساسانی
پل بین اهواز و جزیره ای به نام کانتارا (قنطره) هندوان و روی کارون. این پل از آجر پخته ساخته شده و بوسیله عضدالدوله ی دیلمی تعمیر گشته است.
پل زر که قوسی است و قوس آن بیضی شکل است.
پل کلهر در فارس.
پل شهرستان روی زاینده رود در اصفهان که دارای سبک رومی است. این پل بر روی سنگ شیست بنا شده است.





پل شهرستان - اصفهان



پل لشکر در جنوب غربی ایران که ابن حوقل از آن نام برده است.
پل رودخانه ی خوباهان که مقدسی ذکر آن را کرده است