آیا معماری آموزش پذیر است؟

[hasti-m]

پرسشی که همواره ذهن مرا به خودمشغول کرده میزان آموزش پذیری معماری است. به نظرم قبل از اینکه نظام آموزش معماریمورد نقد قرار گیرد، باید به طرح این پرسش بنیادی پرداخت که تا چه حد می­توانمعماری را آموزش داد؟
استادی داشتم که همواره تاکیدمی­کرد: "تمرین و تکرار از اصول مهم یادگیری است". اما سئوال این است که آیا اینتمرین و تکرار در رشته­های هنری هم تعمیم پذیر است؟
بطور مثال آیا می­توان با تمرین و تکرار یک نقاش ماهر یا یک موسیقی دانقابل شد؟ البته جواب این سئوال تا حدی روشن است و می­توان در سایه یک آموزش صحیح وپشتکار به درجاتی از موفقیت در نقاشی، موسیقی یا هر رشته هنری دیگری رسید ولی درنهایت امر در اکثر موارد شاهد تربیت افرادی هستیم که صرفا بصورت مکانیکی به اجراینت­های موسیقی و یا انجام تکنیک­های نقاشی می­پردازند و توانایی خلق آثار شاخص راندارند.
در اینجاست که می­توان گفت برای هنرمند بودنبه چیزی فراتر از آموزش نیاز است و آن داشتن قریحه ذاتی در هر زمینه­ای است. همانگونه که به زور آموزش نمی­توان فردی را شاعر کرد نمی­توان او را معمار یا نقاشنمود. حتی در مورد ریاضیات هم به جرات می­توان گفت برای فهم عمیق ریاضیات باید یکدید ذهنی به ریاضیات داشت که این قضیه فارغ از فهم فرمول­های ریاضی است، چه برسد بههنری همانند موسیقی که نیازمند گوش موسیقی است یا شعر که نیازمند طبع شاعرانه است ویا معماری که نیازمند ذهن معمارانه است.
هرچند می­توانگفت در میان هنرها، معماری را می­توان رشته­ای بینابین دانست میان هنر و مهندسی وبه این نتیجه رسید که درصدی از معماری که مهندسی است را می­توان به راحتی آموزش دادولی آموزش جنبه هنری آن با دشواری زیادی همراه است. من معتقدم همه ما تا حدی ذاتامعمار هستیم ولی میزان این استعداد ذاتی در افراد مختلف متفاوت است و مهمترین وظیفهیک سیستم آموزشی، کشف و بالفعل کردن استعدادهای بالقوه است. قطعا تمامی فارغالتحصیلان رشته­ای همچون معماری در بهترین سیستم­های آموزشی جهان هم موفق نخواهندبود و تنها تعداد انگشت شماری از فارغ التحصیلان این رشته حرفی برای گفتن خواهندداشت. هرچند باید اعتراف کنیم که همه ما معماری خوانده­ها ادعای این را داریم کهجزء همین تعداد انگشت شمار هستیم ولی اکثر ما در عمل فاقد توانایی در خلق آثار شاخصحتی در روی کاغذ می­باشیم. به نظر من برخلاف عقیده رایج میان عموم در رشته­ایهمانند معماری، "خواستن توانستن نیست" و درصد بزرگی از معماری آموزش دادنی و یادگرفتنی هم نیست.